Тур Хэердал
Тур Хэердал | ||||||||||
| Thor Heyerdahl | ||||||||||
 | ||||||||||
| Дата нараджэньня | 6 кастрычніка 1914[1][2][3][…] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Месца нараджэньня | Лярвік, Нарвэгія | |||||||||
| Дата сьмерці | 18 красавіка 2002[4][1][2][…] (87 гадоў) | |||||||||
| Месца сьмерці | Алясіё, Італія | |||||||||
| Прычына сьмерці | рак мозгу[d] | |||||||||
| Месца вучобы | Унівэрсытэт Осла | |||||||||
| Занятак | падарожнік-дасьледнік, антраполяг, археоляг, гісторык, сцэнарыст, марскі біёляг, авантурыст, кінарэжысэр, марак, этнограф, падарожнік вакол сьвету, пісьменьнік, падарожнік, дасьледнік | |||||||||
| Навуковая сфэра | Археалёгія | |||||||||
| Вядомы як | вандроўнік | |||||||||
| Сябра ў | Нарвэская акадэмія навук[d] | |||||||||
| Навуковая ступень | доктар філязофіі | |||||||||
| Навуковы кіраўнік | Крыстын Бонэві Hjalmar Broch | |||||||||
| Бацька | Thor Heyerdahl[d][5] | |||||||||
| Маці | Alison Martine Lyng[d][5] | |||||||||
| Дзеці | Thor Heyerdahl[d][6] і Bjorn Heyerdahl[d][6] | |||||||||
| Узнагароды |
| |||||||||
Тур Хэерда́л (па-нарвэску: Thor Heyerdahl; 6 кастрычніка 1914, Лярвік, Нарвэгія — 18 красавіка 2002, Алясіё, Італія) — нарвэскі падарожнік ды навуковец, дасьледнік культуры ды паходжаньня розных народаў сьвету: палінэзыйцаў, індзейцаў, жыхароў востраву Пасхі і інш. Зьдзейсьніў некалькі надзвычайна адважных вандровак на копіях старадаўніх суднаў.
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]«Кон-Тыкі»
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Плаваньне на «Кон-Тыкі» Тур Хэердал зьдзейсьніў у 1947 року, чым давёў сваю ж гіпотэзу пра тое, што Палінэзію маглі засяліць індзейцы Паўднёвае Амэрыкі, якія ў старадаўнія часы зьдзяйсьнялі падарожжы на вялікія адлегласьці ўздоўж ціхаакіянскага ўзьбярэжжа на бальсавых плытах.
Тур Хэердал збудаваў копію старажытнага інцкага судна з бальсы, якое ў гонар аднаго з багоў інкаў было названае «Кон-Тыкі». Праект часткова фінансаваўся вайскова-марскім ведамствам Злучаных Штатаў Амэрыкы, якое ў пасьляваенныя рокі было зацікаўленае ў далейшых выпрабаваньнях навінак тэхнікі ды прадуктаў харчаваньня ў натуральных умовах. Разам зь пяцьцю іншымі вандроўвнікамі і дасьледнікамі (усе са Скандынавыі) ён выплыў зь места Кіта ў Пэру, а прыкладна праз сто дзён іхні плыт разьбіўся аб бар’ерны рыф паблізу атолу Папоя. Усе падарожнікі засталіся жывімі і выплылі на ненаселеную выспу-атол. Празь некалькі дзён іхні радыёсыгнал пачуў радыёматар, які распаўсюдзіў інфармацыю пра іхняе разьмяшчэньне. Першымі падарожнікаў знайшлі ды прынялі як ганаровых гасьцей абарыгены Палінэзіі.
Па матывах падарожжа Тур Хэердал напісаў мастацкую і навукова-папулярную кнігу, перакладзеную на мноства моваў сьвету.
«Ра» і «Ра-ІІ»
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Ужо зьяўляючыся сусьветна вядомым, Тур Хэердал дамовіўся з выдаўцамі, што ў крэдыт пад другую кнігу ён зьдзейсьніць падарожжа на судне з папірусу накшталт старажытнаэгіпецкіх караблёў ад Міжземнага мора да Лацінскай Амэрыкі. Падарожжа мела на мэце давесьці прынамсі патэнцыйную мажлівасьць сувязяў розных кантынэнтаў у мінулым. Гэтым разам ён вырашыў набраць у каманду людзей з розных краінаў, датычных да мінуўшчыны ды культуры старажытных мараходаў. Таму сярод сябраў міжнароднага экіпажу былі мэксіканец, этыёп, эгіпцянін і інш. Акрамя таго, Хэердал прапанаваў двум найвялікшым звышдзяржавам сьвету — СССР ды ЗША — знайсьці для дасьледніцкай ды міратворчай місіі яшчэ па адным чальцы экіпажу. Ад Саветаў ім стаў палярнік і лекар Юры Сянкевіч.
Карабель быў пабудаваны ў Эгіпце паводле старажытных красьлюнкаў ды малюнкаў на пірамідах і помніках Старажытнага Эгіпту. Майстры выкарысталі досьвед зь мясьцінаў, дзе да гэтай пары ловяць рыбу з выкарыстаньнем папірусных чоўнаў: Этыёпіі, Пэру і Балівіі (возера Тытыкака). Аднак няпоўнае выкананьне майстрамі старажытных схем эгіпцянаў спрычынілася да паступовага прасяданьня кармы судна пад час плаваньня з прычыны напаўненьня паражнін у сьцяблінах вадою, таму экспэдыцыя была тэрмінова прыпыненая. Але праз пэўны час быў збудаваны новы човен, які здолеў даплыць да Карыбскага мора, чым давёў імавернасьць кантактаў старажытных цывілізацыяў Старога і Новага Сьветаў.
«Тыгрыс»
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1977 Тур Хэердал пабудаваў яшчэ адзін трысьняговы човен, «Тыгрыс», задачай якога было прадэманстраваць, што паміж Мэсапатаміяй і Індзкай цывілізацыяй у асобе сучаснага Пакістану маглі існаваць гандлёвыя і міграцыйныя кантакты. «Тыгрыс» быў пабудаваны ў Іраку і накіраваўся ў плаваньне зь міжнародным экіпажам праз Пэрсыдзкую затоку ў Пакістан, а адтуль да Чырвонага мора. Прыкладна празь пяць месяцаў плаваньня, 3 красавіка 1978, «Тыгрыс» у прыдатным да працягу падарожжа стане быў спалены камандай у Джыбуці на знак пратэсту супраць войнаў, што разгарэліся ў раёне Чырвонага мора і Афрыканскага Рогу.
Спадчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Тур Хэердал стаў адным з найвыдатнейшых вандроўнікаў ды папулярызатараў навукі ў ХХ стагодзьдзі. У Нарвэгыі ён быў прызнаны «чалавекам тысячагодзьдзя» (чалавекам папярэдняга тысячагодзьдзя стаў вікінг Эрык Руды). Кнігі ды навуковыя гіпотэзы атрымалі сусьветнае прызнаньне, а сам ён стаў славутым папулярызатарам навукі.
У гонар Тура Хэердала названы астэроід 2473 Хэердал.
Публікацыі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- «У пошуках раю» (1938)
- «Фату-Хіва: вяртаньне да прыроды»
- «Кон — Тыкі»
- «Мастацтва востраву Пасхі»
- «Аку-Аку»
- «Востраў Пасхі: разгаданая таямніца»
- «Экспэдыцыя на „Ра“»
- «Мальдыўская загадка»
- «У пошуках Одына. Па сьлядох нашага мінулага»
- «Па сьлядох бога Сонца»
- «Уразьлівы акіян»
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Thor Heyerdahl // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
- ^ а б Thor Heyerdahl // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
- ^ Thor Heyerdahl // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ^ Lundy D. R. Thor Heyerdahl // The Peerage (анг.)
- ^ а б Pas L. v. Genealogics (анг.) — 2003.
- ^ а б Lundy D. R. The Peerage (анг.)