Аляксандра Матвійчук

Аляксандра Матвійчук
Дата нараджэньня	8 кастрычніка 1983(1983-10-08)[1] (41 год)
Месца нараджэньня	Боярка (горад), УССР, СССР
Месца вучобы	юрыдычны факультэт Кіеўскага нацыянальнага ўнівэрсытэту імя Тараса Шаўчэнкі^[d] (2007) Ukrainian Humanities Lyceum^[d]
Занятак	праваабаронка
Месца працы	Цэнтар грамадзянскіх свабодаў[2]
Узнагароды	Прэмія імя Васіля Стуса^[d] (2007) прэмія за правільны лад жыцьця^[d] (2022) 100 жанчынаў^[d] (2022) Абаронца дэмакратыі^[d] (2016) ганаровы доктар Каталіцкага ўнівэрсытэту Лювэну^[d] (16 лютага 2023)
Аляксандра Матвійчук у Вікісховішчы

Аляксандра Вячаславаўна Матвійчук (па-ўкраінску: Олександра В'ячеславівна Матвійчук; 8 кастрычніка 1983, г. Боярка, Кіеўская вобласьць) — украінская праваабаронца, ляўрэатка прэмій імя Васіля Стуса і «Абаронца дэмакратыі».

Старшыня арганізацыі «Цэнтар грамадзянскіх свабодаў», якая ў 2022 годзе атрымала Нобэлеўскую прэмію міру^[3]. Працуе над пытаньнем правоў чалавека ва Украіне і рэгіёне АБСЕ.

Жыцьцяпіс

Аляксандра Матвійчук нарадзілася 8 кастрычніка 1983 году ў горадзе Боярка Кіеўскай вобласьці.

Скончыць Украінскі гуманітарны ліцэй (з адзнакай), юрыдычны факультэт (2007, з адзнакай) і асьпірантуру катэдры тэорыі і гісторыі дзяржавы і права (2010) Кіеўскага нацыянальнага ўнівэрсытэту імя Тараса Шаўчэнкі, Школу законатворчасьці Інстытуту заканадаўства Вярхоўнай Рады Ўкраіны (2011), Стэнфардзкі ўнівэрсытэт (2018, Праграма ўкраінскіх новых лідэраў Цэнтру па пытаньнях дэмакратыі, разьвіцця і вяршэнства права (CDDRL) Стэнфардзкага унівэрсытэту)^[4].

На чацьвёртым курсе навучаньня ў Кіеўскім нацыянальным унівэрсытэце імя Тараса Шаўчэнкі праводзіла трэнінгі ад «Фонду правоў чалавека». Пры гэтым пасьпявала кіраваць студэнцкім самакіраваньнем на юрыдычным факультэце і выкладаць Правазнаўства ў гімназіі ў роднай Боярцы^[5]. 4 чэрвеня 2021 году была абраная кандыдатам для вылучэньня на абраньне сябрам Камітэту ААН супраць катаваньняў^[6].

Старшыня праўленьня Цэнтру грамадзянскіх свабодаў (з 2007); сябар Кансультатыўнай рады пры Ўпаўнаважаным Вярхоўнай Рады Ўкраіны па правах чалавека (з 2012)^[7]; каардынатарка грамадзянскай ініцыятывы «Эўрамайдан SOS», якая была створана ў адказ на жорсткі разгон студэнцкіх дэманстрантаў 30 лістапада 2013 году з мэтай аказаньня прававой дапамогі перасьледуемым пратэстоўцам ва Ўкраіне (з 2013).

Ініцыятар кампаніі # SaveOlegSentsov^[8] (пасьля вызваленьня Алега Сянцова была перайменаваная ў #LetMyPeopleGo) для вызваленьня ўкраінскіх палітвязьняў.  

Аўтар шэрагу альтэрнатыўных справаздач для розных органаў ААН, Рады Эўропы, Эўразьвязу, АБСЕ і Міжнароднага крымінальнага суда^[9].

Узнагароды

• Ляўрэат прэміі імя Васіля Стуса (2007) — за выдатныя дасягненьні ў гэтай галіне, выразную грамадзянскую пазыцыю, актыўную прысутнасьць ва ўкраінскай культурнай прасторы^[10];
• Дыплём лепшых ўсеўкраінскіх моладзевых грамадзкіх арганізацый Украіны (2009, Дэбатная акадэмія) ;
• Прэмія Сюра Ліндэбраке за дэмакратыю і правы чалавека, Каралеўства Нарвэгія (2015)^[11];
• Лаўрэатка прэміі «Абаронца дэмакратыі» ад місій АБСЕ, Парлямэнцкая асамблея АБСЕ (2016)^[12];
• Прэмія «Адважная жанчына Украіны» ад амбасады ЗША (2017)^[13];
• Прэмія «За правільны лад жыцьця» ад шведзкага фонду Right Livelihood Award (2022)^[14].

Крыніцы

1. ANNEX III Biographical data form of candidates to the Committee against Torture
2. Bazán C. 8M | Oleksandra Matviichuk (Ucrania), abogada defensora de los derechos humanos (гішп.) — 2024.
3. Олександра Матвійчук, голова нагородженого «Нобелем» ЦГС, закликала створити трибунал для Путіна та Лукашенка // Радіо Свобода. — 2022. — 7 жовтня.
4. Ukrainian Emerging Leaders Cohort 2017-18 (анг.) Праверана 2021-05-31 г. Архіўная копія ад 2 червня 2021 г.
5. Премійована за відвагу. Як Олександра Матвійчук здобуває перемоги на правозахисному фронті (укр.) Праверана 2021-05-31 г. Архіўная копія ад 26 грудня 2021 г.
6. Оголошення про результати добору кандидата для висунення на обрання членом комітету ООН проти катувань (рас.) Праверана 2021-06-09 г. Архіўная копія ад 9 червня 2021 г.
7. Про створення консультативної ради (укр.) Праверана 2021-05-31 г.
8. #SaveOlegSentsov: активісти направили листи кожному члену Європарламенту (укр.) Праверана 2021-05-31 г. Архіўная копія ад 2 червня 2021 г.
9. Oleksandra Matviichuk | CivilMPlus (анг.) Праверана 2021-08-16 г. Архіўная копія ад 16 серпня 2021 г.
10. Премія імені Василя Стуса (укр.) Праверана 2021-08-16 г. Архіўная копія ад 17 квітня 2021 г.
11. Awarded for human rights efforts in Ukraine (анг.) Праверана 2021-05-31 г. Архіўная копія ад 2 червня 2021 г.
12. Украинская активистка Александра Матвийчук получает премию “Защитник демократии” (рас.) Праверана 2021-05-31 г. Архіўная копія ад 19 квітня 2021 г.
13. Remarks by Ambassador Yovanovitch at the "Honoring Ukrainian Women of Courage" Event (анг.) Праверана 2021-05-31 г. Архіўная копія ад 2 червня 2021 г.
14. 2022 Announcement (анг.) Праверана 2022-09-29 г.

Вонкавыя спасылкі

• Аляксандра Матвійчук // НВ.
• Радзіеўская, В. Якая розніца, хто завядзе краіну ў штопар — чалавек з добрымі або дрэннымі намерамі // Gazeta.ua. — 2020. — 2 чэрвеня.
• Ірына Славінская, Юлія Вебер. Першая ўкраінская нобэлеўская ляўрэатка расла сярод выключных людзей, якія жылі так, як кажуць // The Ukrainians. — 22 лістапада, 2022.
• Прамова Матвійчук — уручэньне Нобэлеўскай прэміі міру 2022.

• Матвійчук Олександра В'ячеславівна Праверана 2022-04-08 г.