Апэрацыя «Прыбой»

Зьнічы на Плошчы Свабоды ў Таліне, запаленыя ў гадавіну дэпартацыі (2015)

Апэрацыя «Прыбой» (Сакавіцкія дэпартацыі) — кодавая назва масавых дэпартацыяў насельніцтва прыбалтыйскіх дзяржаваў 25-28 сакавіка 1949 году. Каля 90 000 эстонцаў, латышоў і літоўцаў былі дэпартаваныя ў аддаленыя часткі Савецкага Саюза. Гэтая апэрацыя была адной з самых складаных са зьдзейсьненых Савецкай Уладай у эпоху Халоднай вайны.

Будучы прадстаўлена як апэрацыя па выкараненьні кулацтва, сапраўды мела мэтай спрыяньне калектывізацыі ў вёсцы і зьнішчэньне базы падтрымкі Лясных братоў у барацьбе супраць савецкай акупацыі. Таму асаблівая ўвага надавалася анты-савецкім нацыяналістам, сымпатыкам і сваякам Лясных братоў, вэтэранам Нацысцкіх узброеных сіл і сваякоў зьняволеных у ГУЛАГ за анты-савецкую дзейнасьць. Дэпартацыя выканала пастаўленую перад ёй мэту: на працягу наступных некалькіх тыдняў, амаль усе хатнія гаспадаркі былі калектывізаваны.

З-за высокай сьмяротнасьці дэпартаваных у першыя некалькі гадоў пасьля высяленьня, выкліканай няздольнасьцю Савецкай улады даць патрэбную вопратку, жыльлё, з-за нядбайнасьці або праз злы намер, некаторыя дасьледчыкі лічаць дэпартацыі генацыдам.[1][2][3] На аснове дэклярацыі Мартэнса і прынцыпаў статуту Нюрнбэрскага трыбуналу Эўрапейскі суд па правах чалавека прызнаў сакавіцкія дэпартацыі злачынствам супраць чалавечнасьці.[4][5]

За правядзеньне апэрацыі па высылцы грамадзянскіх людзей былі ўдастоены ордэнам Чырвонага Сьцяга вядучыя выканаўцы і кіраўнікі: генэрал-маёр Б. Кум, палкоўнікі А. Рэзеў, П. Пастэльняк, Д. Таевер, а ордэнамі Вялікай Айчыннай вайны 1 і 2 ст. ўзнагародзілі генэрал-лейтэнанта С. Агальцова і падпалкоўнікаў О. Авіка, А. Прэсмана і І. Якабсона.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Rudolph J. Rummel, Lethal Politics: Soviet Genocide and Mass Murder Since 1917, Transaction Publishers 1990, ISBN 1-56000-887-3
  2. ^ J. Pohl, Stalin’s genocide against the «Repressed Peoples», Journal of Genocide Research, Volume 2, Number 2, 1 June 2000 , pp. 267—293
  3. ^ Lauri Mälksoo, Soviet Genocide? Communist Mass Deportations in the Baltic States and International Law, Leiden Journal of International Law (2001), 14: pp757-787 Cambridge University Press
  4. ^ Postimees 31 March 2009: Martin Arpo: kommunismiaja kuritegude tee Euroopa Inimõiguste Kohtuni
  5. ^ Full text of European Court of Human Rights Decision on the case Kolk and Kislyiy v. Estonia: Non-Applicability of Statutory Limitations to Crimes against Humanity

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Eesti rahva inimohvrid Nõukogude ja Saksa okupatsioonide ajal 1940—1953 Peep Varju. Tartu, 1997.