Аўгмэнтатыў

Камянічка (памянш.) — Камяніца — Камянічыска/Камянічышча (павяліч.)

Аўгмэнтатыў (ад лац. augmen — павелічэньне, узвышэньне), або павелічэньне — павелічальна-ўзмацняльнае слова або форма слова. Процілегласьць дымінутыву. Выкарыстоўваецца (галоўным чынам у гутарковай мове) для наданьня большай выразнасьці, нэгатыўнай ці пазытыўнай афарбоўкі.

У беларускай мове

У беларускай мове павелічэньне ўтвараецца дзякуючы наступным суфіксам^[1]:

• -іска, -ыска^[2][3][a] (прыклады: Зірнуў у вакно — аж там за сталом сям’іска… сядзіць, можа, чалавек дваццаць. Кузьма Чорны; вятрыска — рэзкі, халодны, сільны вецер, камяніска — вялікая камень, агніска — вялікае вогнішча)
• -ішча, -ышча^[3][a] (прыклады: дамішча — вялікі дом; вятрышча — тое ж, што і вятрыска)
• -эн, -ен (прыклады: страшэнны, дабрэнны, багаценны)
• -эч, -еч (прыклады: халадэча, галаднеча)
• -эзн^[4] (прыклады: высачэзны, таўшчэзны, велічэзны)
• -дл^[5] (прыклады: гультаідла, страшыдла)
• -уг-а, -юг-а (прыклады: вятруга, зьвяруга, ваўчуга)

Таксама ў беларускай мове аўгмэнтатыў можа ўтварацца дзякуючы^[6]:

• прэфіксу на- (прыклады: насадзіць — шмат пасадзіць)
• па- + прэфікс (прыклады: пападкрэсьліваць — падкрэсьліць шмат, шматкроць)
• папа- (прыклады: папахадзіць — пахадзіць доўга, многа, празьмерна)

Ва ўкраінскай мове

Ва ўкраінскай мове аўгмэнтатыў утвараецца пры дапамозе:

• афіксаў -ище, -ища (прыклады: вітер — вітрище)
• суфіксу -ен (Л. Глібаў: «Аж суне Вовк — такий страшенний / та здоровенний»)
• падвоеныя прыстаўкі (А. Рызнічанка: «Стоптала копитами татарва / Угіддя руські й діточок маленьких. / Попогуляла шабелька крива / По їхніх татах і по їхніх неньках»)

Утвараецца таксама з дапамогай эпэнтэзы (грэцк. epenthesis  — устаўка), гэта значыць зьяўлення ў складзе слова дадатковага гука, у прыватнасьці «о» (А. Рызнічанка: «Сокира щугоне униз, / І череп, ніби диня, репне»).

У расейскай мове

У расейскай мове аўгмэнтатыў утвараецца пры дапамозе афіксаў:

• -ище, -ища (прыклады: хвост — хвостище; дом — домище; сила — силища, красота — красотища)

Заўвагі

1. ^ Мнагазначныя па сваёй прыродзе суфіксы -іск-а (-ыск-а), -ішч-а (-ышч-а) у беларускай мове могуць служыць як для надання формаў ацэнкі назоўнікам усіх родаў (нага – нажышча, слон – сланішча, акно – акнішча), так і для ўтварэння назоўнікаў ніякага роду са значэннем месца (стаговішча, баёвішча, крынічышча, замчышча), часткі прылады (сякерышча), працэсаў (гульбішча) і інш.

Крыніцы

1. https://www.svaboda.org/a/29645897.html
2. Гэты суфікс мае праславянскае паходжаньне. https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/knihi.com/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB%20%D0%A1%D1%86%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%BE/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%20%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B/Sciacko.Kultura_movy.pdf
3. ^ https://uploads.philology.by/fp/rs_2011_5.pdf
4. https://digilib.phil.muni.cz/_flysystem/fedora/pdf/127156.pdf
5. Гэты суфікс ёсьць запазычаньнем з польскае мовы
6. https://digilib.phil.muni.cz/_flysystem/fedora/pdf/127156.pdf