Багуслаў Радзівіл

Багуслаў Радзівіл
лац. Bahusłaŭ Radzivił

Багуслаў Радзівіл. Невядомы мастак, XVII ст.
Герб Трубы
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	3 траўня 1620 Гданьск, Каралеўства Польскае
Памёр	31 сьнежня 1669 (49 гадоў) каля Караляўца, Прусія
Пахаваны	Кёнігзбэрская катэдра^[d]
Род	Радзівілы
Бацькі	Януш Радзівіл Альжбета Соф’я Гагэнцолерн
Жонка	Ганна Марыя Радзівіл
Дзеці	Людвіка Караліна Радзівіл
Дзейнасьць	калекцыянэр мастацтва, арыстакрат, дзяржаўны службовец, афіцэр

Багуслаў Радзівіл (3 траўня 1620, Гданьск — 31 сьнежня 1669, пад Караляўцом) — вайсковы і дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага^[1], мэцэнат. Харунжы (1638—1646) і канюшы вялікі літоўскі (з 1646). Асабісты дарадца швэдзкага караля Карла X Густава ў часе Паўночнай вайны 1655—1660 гадоў^[2].

Валодаў вялікай лятыфундыяй: па сьмерці бацькі атрымаў Слуцкае, Капыльскае княствы і шматлікія маёнткі, у выніку шлюбу са сваёй стрыечнай пляменьніцай Ганнай Марыяй — Кейданы, Дубінкі, Біржы, Заблудаў, Койданаў, Беліцу і інш. Быў старостам мазырскім, бранскім і барскім. Князь Сьвятой Рымскай Імпэрыі на Біржах і Дубінках.

Біяграфія

Багуслаў Радзівіл і яго жонка Ганна Марыя. Мініятуры, XIX ст.

Зь біржанска-дубінкаўскай лініі роду Радзівілаў, сын Януша, кашталяна віленскага, і Альжбеты Соф’і Гагэнцолерн. Ад 7-гадовага веку выхоўваўся ў Вялікім Княстве Літоўскім пад апекай стрыечнага дзядзькі Крыштапа Радзівіла. Навучаўся ў Кейданах, Вільні, Гронінгене і Ўтрэхце (Нідэрлянды), Парыжы.

Мэдаль з партрэтам Б. Радзівіла

Неаднаразова абіраўся паслом на соймы, атрымаў урады харунжага і канюшага вялікіх літоўскіх. Да 1648 году знаходзіўся ў Галяндыі і Францыі, кароль Людовік XIV прызначыў яго генэральным палкоўнікам польскай пяхоты і кавалерыі францускага войска. Вярнуўся на радзіму з пачаткам паўстаньня казакоў ва Ўкраіне пад камандай Багдана Хмяльніцкага. Атрымаў ад Яна Казімера пасаду генэрала каралеўскай гвардыі, камандаваў палкамі ў войсках Кароны і Вялікага Княства, браў удзел у Бітве пад Берастэчкам.

Надмагільле Багуслава Радзівіла і яго жонкі, 1840 г.

У 1652 годзе дамогся ў караля і вялікага князя Магдэбурскага права для Слуцку (паўторна) і Капылю. Забясьпечыў Слуцак новымі фартыфікацыйнымі збудаваньнямі — цытадэльлю і крапаснымі сьценамі з бастыёнамі і 4 брамамі^[3]. Разьмясьціў у месьце залогу ў 1 тысячу чалавек, што дало магчымасьць вытрымаць аблогу і штурм маскоўскага войска ў 1655 годзе.

Праект абэліску і надмагільля Б. Радзівіла, па 1669 г.

У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) браў удзел у баявых дзеяньнях, у тым ліку аблозе Магілёва ў лютым — траўні 1655 году. З пачаткам Паўночнай вайны (1655—1660) у ліпені таго ж году разам з стрыечным братам гетманам вялікім літоўскім Янушам Радзівілам вёў перамовы з швэдзкім каралём Карлам X Густавам, якія скончыліся падпісаньнем Кейданскай уніі — пераходу Вялікага Княства Літоўскага пад пратэктарат Швэцыі. Узначальваў брандэнбурскае войска на тэрыторыі Прусіі (1657—1658), аднак потым вярнуўся на бок Рэчы Паспалітай і ваяваў супраць Швэцыі ў Курляндыі.

Сабраў у Слуцку архіў, бібліятэку, дзе зьберагаліся каштоўныя рукапісы, у тым ліку Радзівілаўскі летапіс. Зьбіраў творы мастацтва, аўтар замалёвак з панарамамі беларускіх местаў, эскізаў і праектных рысункаў збудаваньняў (зьберагаюцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі). Падтрымліваў кальвінісцкія зборы і школы, складаў рэлігійныя гімны. На службе ў Багуслава Радзівіла былі многія навукоўцы, дзеячы культуры, у тым ліку Юзаф (Язэп) Нарановіч-Наронскі, С. Незабітоўскі.

Па сьмерці Багуслава Радзівіла ягоныя ўладаньні перайшлі да дачкі Людвікі Караліны (г. зв. «Нойбурскія маёнткі»).

Дадатковыя зьвесткі

• Багуслаў Радзівіл мае дачыненьне да распрацоўкі гербу Слуцку. Апроч таго, сярод ягоных рысункаў ёсьць праект мескай ратушы^[4].
• Заснаваньне Багуславам Радзівілам у 1643 годзе паселішча Багуслаў Поле (пазьней Жодзіна Слабада, Жодзін) у наш час на афіцыйным узроўні лічыцца пачаткам гісторыі места Жодзіна^[5].

Галерэя

Малярства

• Творы малярства
• 
  Willem van Honthorst, 1656—1659 гг.
• 
  Невядомы мастак, 1670-я гг.
• 
  Зь Нясьвіскай галерэі, 1733—1737 гг.
• 
  М. Краеўскі, 1876 г.

Графіка

• Графічныя партрэты
• 
  Невядомы мастак, 1646—1653 гг.
• 
  Пітэр дэ Ёдэ (Малодшы), каля 1650 г.
• 
  Пітэр дэ Ёдэ (Малодшы), каля 1650 г.
• 
  Ерыміяс Фальк, 1654 г.

• 
  Невядомы мастак, 1660-я гг.
• 
  Невядомы мастак, XVII ст.
• 
  Невядомы мастак, XVII ст.
• 
  «Выявы роду Радзівілаў». Г. Ляйбовіч, 1758 г.

• 
  Невядомы мастак, 1835 г.
• 
  М. Старкман, 1857 г.
• 
  С. Высьпянскі, 1887 г.
• 
  Acta Borussica, XIX ст.

Крыніцы

1. Грыцкевіч А. Радзівіл Багуслаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 487.
2. Масленицына И., Богодяж Н. Слуцкий князь Богуслав Радзивилл не променял литвинку на сестру шведского короля // Аргументы и факты. № 4, 26 студзеня 2011 г.
3. Цытадэль няспраўджанай сталіцы. Інфа-Кур’ер. Праверана 10 красавіка 2011 г.
4. Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. [1]
5. Лабадзенка Г. Жодзіна заснаваў кузэн Людовіка XІV! // Звязда. № 97 (26705), 21 траўня 2010 г.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Габрусь Т. Навошта князю крыла, альбо Ушанаванне Багуслава Радзівіла // Спадчына. № 1, 1993.
• Карлюк К. Пад штандарам дома Аранскіх. Першае «кавалерскае падарожжа» Багуслава Радзівіла (1637—1640 гг.) і яго ўдзел у галандскай аблозе Хюлста 1640 г. // ARCHE Пачатак. № 6 (117): Вайсковая гісторыя Вялікага Княства Літоўскага. 2012. С. 403—439.
• Карлюк К. Рука і сэрца князя Багуслава Радзівіла // Наша гісторыя. № 4, 2018. С. 66—71. ISBN 2617-2305.
• Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.
• Kalicki B. Bogusław Radziwiłł, koniuszy litewski: Szkic historyczny. — Kraków, 1878.

Вонкавыя спасылкі

• Лісты Купідона