Батлейка

Батлейка ў Нацыянальным гістарычным музэі Рэспублікі Беларусь

Батле́йка, Батлеэмка, Бетлейка, Батляемка (адбываецца ад назвы гораду Бэтлеему^[1]), Вяртэп, Остмэйка, Жлоб — беларускі^[2][3] народны тэатар лялек на рэлігійную і бытавую тэматыку.

Гісторыя

Беларускі народны тэатар батлейка зьяўляецца адным з найстаражытнейшых відаў беларускага мастацтва. Назва «батлейка» паходзіць ад назвы места Бэтлеем, дзе, паводле біблейскага паданьня, нарадзіўся Езус Хрыстус. Пра сувязь паходжаньня батлейкі зь біблейскай тэмай сьведчаць кананічныя сюжэты пастаноўкі «Цар Ірад». Іншыя варыянты назвы гэтага старажытнага тэатру — вяртэп, батлеэмка, остмэйка ці жлоб.

Прынята лічыць, што тэатры батлеечнага тыпу зьявіліся ў Эўропе ў XV стагодзьдзі. Для беларускага батлеечнага тэатру характэрныя тыя ж асаблівасьці, што і для эўрапейскіх батлеечных тэатраў сярэднявечча. Батлеечныя спэктаклі сваемі сюжэтамі звычайна адлюстроўвалі сацыяльныя й рэлігійныя працэсы, што мелі месца ў грамадзтве.

Рэпэртуар батлеек можна было падзяліць на 2 жанры: «высокі» — рэлігійная тэматыка і «нізкі» — сатырычныя сцэнкі з народнага жыцьця. У сувязі з гэтымі асаблівасьцямі корпусы батлеек таксама будаваліся па некалькі розных тыпах. І кожнае месца кожнае батлеечнае скрыні мела свой адмысловы сымбалізм: леваруч верхняга яруса звычайна месьціўся «рай», праваруч боку ніжняга яруса — «пекла».

Галерэя

• 
  Батлейка ў Бэтлееме, паміж праваслаўнаю царквой Нараджэньня Хрыстовага і гарадзкім пляцам (2014 г.)
• 
  Батлейка ў Назарэце, праваслаўная царква арханёла Гаўрыіла над крыніцай Марыі (2014 г.)
• 
  Батлейка ў Ерусаліме, каталіцкі храм Усьпеньня Багародзіцы (2014 г.)
• 
  Батлейка ў Ерусаліме, Аляксандраўскі падворак Імпэратарскага праваслаўнага палестынскага грамадзтва (уласнасьць Дома Раманавых), 2014 г.

Глядзіце таксама

• Вярцеп

Крыніцы

1. Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэд.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1989.
2. Барышаў Г. І., Саннікаў А. К. Беларускі народны тэатр батлейка. Мн., 1962
3. Барышев Г. И. Художественное оформление белорусского кукольного театра батлейки // Белорусское искусство. Сб. статей и материалов, Минск, 1957

Літаратура

• Барышаў Г. І., Саннікаў А. К. Беларускі народны тэатр батлейка. Мн., 1962;
• Барышев Г. И. Художественное оформление белорусского кукольного театра батлейки // Белорусское искусство. Сб. статей и материалов, Минск, 1957;
• Вертеп в Могилеве // Могилевские Губернские Ведомости, 1866, № 4. стр. 26—29.
• Збрайце матэр’ялы аб бэтлейцы! // «Наша Ніва», Вільня, 1910, № 44-45, С. 83-84;
• Карский Е. Ф. Рождественская вертепная драма // Белорусы, т. 3, [вып.] 3, П., 1922;
• Лозка А. Беларуская батлейка: Каляндарныя і абрадавыя гульні. Мн., 1997;
• Романов Е. Белорусские тексты вертепного действа. Могилев, 1898. С. 45-46, 49-52;
• Саўчук Н. Беларуская батлейка // Беларускі гістарычны часопіс. № 3’2003;
• Шейн П. В. Вертеп, или бетлейки (батлейки) // Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края, т. 3, СПб, 1902;
• Эремич И. Очерки белорусского Полесья // Вестник Западной России, Вильно, 1867, кн. 10, т. 4, отд. 4;
• Юшкевич С. Небо и земля: сценарии для батлейки / С. Юшкевич, И. Лой, А. Досина, Н. Куксачёв. Мн.: Зорны верасень, 2008;

Вонкавыя спасылкі

• Дзіцячы тэатар лялек «Батлейка»