Бірштаны

Бірштаны лац. Birštаny
лет. Birštonas
Герб Бірштанаў
Першыя згадкі:	1382
Горад з:	1529
Краіна:	Летува
Павет:	Ковенскі
Плошча:	13 км²
Вышыня:	79 м н. у. м.
Насельніцтва (2017)
колькасьць:	2422 чал.
шчыльнасьць:	186,31 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Паштовы індэкс:	LT-59009
Геаграфічныя каардынаты:	54°36′0″ пн. ш. 24°2′0″ у. д. / 54.6° пн. ш. 24.03333° у. д. / 54.6; 24.03333Каардынаты: 54°36′0″ пн. ш. 24°2′0″ у. д. / 54.6° пн. ш. 24.03333° у. д. / 54.6; 24.03333
Бірштаны на мапе Летувы Бірштаны
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.birstonas.lt/

Біршта́ны (лет. Birštonas) — места ў Летуве, на правым беразе ракі Нёману. Адміністрацыйны цэнтар Бірштанскаага самакіраваньня Ковенскага павету. Насельніцтва на 2017 год — 2422 чалавекі. Знаходзяцца за 39 км на поўдзень ад Коўна.

Бірштаны — даўняе мястэчка гістарычнай Ковеншчыны.

Назва

Асноўныя артыкулы: Бера і Стана

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, назва Бірштаны паходзіць ад германскага атрапоніму Bersten^[1]. У Рэчы Паспалітай адзначаўся шляхецкі роду Бэрштэнаў (Berszten) гербу ўласнага^[2].

Летувіскія аўтары адзначаюць нявысьветленасьць паходжаньня назвы места і спрабуюць выводзіць яе ад рэдкага прозьвішча або ад перакручваньня летувіскага beržynas 'бяроза'^[3].

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Bersztańskie leśnictwo (1690 год)^[4].

Гісторыя

Упершыню ўпамінаюцца ў 1382 годзе як Birsten (Birstan)^[5].

З XIV—XV стагодзьдзяў тут была сядзіба княскіх лоўчых. У 1518 годзе ўпамінаюцца як мястэчка, з 1539 году атрымалі права праводзіць штотыднёвыя кірмашы. Тут часта спыняліся вялікія князі літоўскія пад час каралеўскіх паляваньняў у мясцовых лясах.

Паводле дакумэнту 1565 году, «Я, Мальхер Станіслававіч Шэмет, цівун гаспадарскі зямлі Жамойцкае воласьці Берштанскае…»^[6].

Па падзелах Рэчы Паспалітай Бірштаны апынуліся ў Расейскай імпэрыі. У 1846 годзе тут выявілі крыніцы мінэральнай вады, з гэтага часу паселішча атрымала значнае разьвіцьцё як курортны цэнтар. Тут штогод лекавалася каля 2000 чалавек, працавалі 72 ванны, дзеялі 3 гатэлі з 200 нумароў.

Па Першай сусьветнай вайне Бірштаны ўвайшлі ў склад Летувы, дзе сталі найбольш значным курортам краіны, але па Другой сусьветнай вайне саступілі гэты статус Друскенікам.

У 1966 годзе Бірштаны атрымалі статус места.

Турыстычная інфармацыя

Сучасныя Бірштаны — гэта буйны летувіскі курорт. Вакол Бірштанаў шмат хваёвых лясоў, тут дзее некалькі санаторыяў. У паўднёвай частцы места, каля Нёману, ёсьць парк Вітаўта й Бірштанскі курган (або гара Вітаўта) вышынёй 85 мэтраў. На левым беразе Нёману — шлях памяці пра ахвяраў сталінізму.

Бірштаны атрымалі вядомасьць сваімі крыніцамі мінэральнай вады, вакол якіх збудавалі санаторыі. Мінэральная вада выкарыстоўваецца дзеля лячэбных працэдураў (мінэральных басэйнаў) і г. д. У ваколіцах існуюць дзьве найбольш вядомыя санаторыі: Бірштаны — Тулпы і Вэрсмэ Бос, якія прапаноўваюць агульную тэрапію, водную тэрапію, мінэральныя басэйны і масаж, а таксама шмат іншых лячэбных працэдураў. Мясцовая мінэральная вада ўтрымлівае між іншым і магн.

У сучасных Бірштанах шмат невялікіх гатэляў, а ў навакольлях існуюць сельскія домікі для адпачынку. Недалёка ад места ёсьць Вітаўтаў узгорак, дзе праводзіліся паляваньня вялікіх князёў літоўскіх.

У Бірштанах ладзяцца шматлікія фэстывалі. Адзін зь іх — гэта фэстываль джазу, акі праходзіць кожныя два гады ў канцы сакавіка. Гэты фэстываль прываблівае тысячы аматараў джазу, ня толькі зь Летувы, а і зь іншых краінаў.

Крыніцы

1. Schmittlein R. Voies et impasses de la toponymie lituanienne // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1958. P. 129.
2. Gajl T. Herby Szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodow. — Gdańsk, 2003. S. 259.
3. Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 37—38.
4. Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 234.
5. Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 689, 696.
6. Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 7. — Lwów, 1910. S. 86.