Вітольд

Вітольд, Вітальд — мужчынскае імя, зьвязанае зь літоўскім (беларускім) імём Вітаўт.

Паходжаньне

Імя Вітольд (Witold, Witolt^[1], Vidald, Widald, Witald^[2]) мае германскае паходжаньне. Адзначаецца, што гэтае імя атрымала пашырэньне ў германамоўным асяродзьдзі задоўга да зьяўленьня вялікага князя літоўскага Вітаўта^[3] і, з усяго відаць, менавіта з гэтага асяродзьдзя трапіла ў Малдаўскае княства, дзе ў форме Витолтъ бытавала сярод мясцовых паноў^[4]. Лацінізаваная форма — Witoldus^[3]^[5] або Widaldus^[2].

Існуе некалькі тлумачэньняў імя Вітольд з германскіх моваў. Паводле выданьня Оксфардзкага ўнівэрсытэту, яно ўтварылася ад wida 'шырокі' або witu 'лес' і wald 'валадар'^[6]. Нарвэскі лінгвіст Гульбранд Альгаўг(en) разглядае імя Вітаўт як форму старажытнага імя Widuwald і тлумачыць яго ад wid 'чалавек' і wald 'валадар'^[7]^[8]. Тлумачэньне ад фармантаў wid і wald сьцьвярджалася яшчэ ў працы 1916 году, прысьвечанай германскім імёнам у старажытнай Ангельшчыне^[9]. Апроч таго, існуе вэрсія, што імя Вітольд, магчыма, утварылася ад hwit, wit 'белы' і holl 'пагорак'^[10]^[11].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Вітольд (як і Вітаўт) складаецца з двух фармантаў -віт- (літоўскія імёны Віцень, Бутавіт; германскія імёны Witin, Witila, Witimirus), які паходзіць ад гоцкага wit 'веда, розум, закон', і -таўт- (Таўцівіл, Таўцігерд, Монтаўт; Teutgerdis, Theudemir, Theudila), які паходзіць ад гоцкага theuda 'род, народ'. Такім парадкам, імя Вітольд (Вітаўт) азначае «мудрасьць роду»^[12]

Носьбіты

З XV ст. прыдомкам Вітальд карыстаўся шляхецкі род Александровічаў гербу ўласнага^[13].

Вітальд Аранскі — берасьцейскі зямянін, які ўпамінаецца ў 1618 годзе^[14]
Бэнэдыкт Бальтазар Вітальдовіч Сарока — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, скарбнік ашмянскі ў 1691—1698 гадох^[15]
Марцін Вітальд Александровіч — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, харужы браслаўскі (каля 1792—1795)^[16]
Вітольд Міладоўскі (1837?—1863) — удзельнік нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў
Вітольд Цэраскі (1849—1925) — астраном
Вітольд Бялыніцкі-Біруля (1872—1957) — маляр-пэйзажыст
Вітальд Івіцкі (1884—1943) — рымска-каталіцкі дзяяч, загінуў мучаніцкай сьмерцю
Вітольд Пілецкі (1901—1948) — польскі вайсковы дзяяч
Вітольд Карпыза (1913—2009) — краязнавец і грамадзкі дзяяч
Вітольд Ашурак (1970—2021) — беларускі грамадзкі дзяяч, вязень рэжыму Лукашэнкі

Глядзіце таксама

Крыніцы

^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Nordhausen, 1856. S. 1287.
^ ^а ^б Forssner T. Continental-Germanic Personal Names in England in Old and Middle English Times. — Uppsala, 1916. P. 253.
^ ^а ^б Acta Baltico-Slavica. Nr. 8. — Warszawa, 1973. S. 211.
^ Юркенас Ю. О появлении сочетания al вместо дифтонга au в литовских древних личных именах // Kalbotyra. Vol. XV, 1967. С. 55.
^ Fontes Rerum Austriacarum: Codex Wangianus. Urkundenbuch des Hochstiftes Trient. Bd. 5. — Wien, 1852. P. 554.
^ Hanks P., Hodges F., Hardcastle K. A Dictionary of First Names. — Oxford University Press, 2006. P. 457.
^ Alhaug G. 10 001 navn: norsk fornavnleksikon. — Cappelen Damm, 2011.
^ Witold, Nordic Names
^ Forssner T. Continental-Germanic Personal Names in England in Old and Middle English Times. — Uppsala, 1916. P. 32, 253.
^ Суперанская А. В. Словарь русских личных имён: Сравнение. Происхождение. Написание. — М.: Айрис-пресс, 2005. С. 66.
^ Усціновіч А. Слоўнік асабовых уласных імён. — Менск, 2011. С. 61.
^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17, 19, 21.
^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 133.
^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 10. ― Вильна, 1913. С. 186.
^ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, tom I: Województwo wileńskie. XIV—XVIII wiek. — Warszawa, 2004. S. 286.
^ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, tom I: Województwo wileńskie. XIV—XVIII wiek. — Warszawa, 2004. S. 516—517.

[1] Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Nordhausen, 1856. S. 1287.

[Forssner-1916-253-2] а ^б Forssner T. Continental-Germanic Personal Names in England in Old and Middle English Times. — Uppsala, 1916. P. 253.

[ABS-1973-3] а ^б Acta Baltico-Slavica. Nr. 8. — Warszawa, 1973. S. 211.

[4] Юркенас Ю. О появлении сочетания al вместо дифтонга au в литовских древних личных именах // Kalbotyra. Vol. XV, 1967. С. 55.

[5] Fontes Rerum Austriacarum: Codex Wangianus. Urkundenbuch des Hochstiftes Trient. Bd. 5. — Wien, 1852. P. 554.

[6] Hanks P., Hodges F., Hardcastle K. A Dictionary of First Names. — Oxford University Press, 2006. P. 457.

[7] Alhaug G. 10 001 navn: norsk fornavnleksikon. — Cappelen Damm, 2011.

[8] Witold, Nordic Names

[9] Forssner T. Continental-Germanic Personal Names in England in Old and Middle English Times. — Uppsala, 1916. P. 32, 253.

[10] Суперанская А. В. Словарь русских личных имён: Сравнение. Происхождение. Написание. — М.: Айрис-пресс, 2005. С. 66.

[11] Усціновіч А. Слоўнік асабовых уласных імён. — Менск, 2011. С. 61.

[12] Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17, 19, 21.

[13] Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 133.

[14] Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 10. ― Вильна, 1913. С. 186.

[15] Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, tom I: Województwo wileńskie. XIV—XVIII wiek. — Warszawa, 2004. S. 286.

[16] Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, tom I: Województwo wileńskie. XIV—XVIII wiek. — Warszawa, 2004. S. 516—517.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

п а р Імёны з асновай -віт-
Імёны ліцьвінаў	Віт Віцейка Віціла Віцень Вітаўт Вітукін Вітар Вітарт Вікінт Вітмонт Антавіт Бутавіт
Германскія імёны	Віта (Witta) Вітыка (Witicha) Віціла (Witilo) Віцен (Witten) Вітольд / Віталт (Witolt) Вітыгес Вітукін (Wituchin) Вітар (Witar) Вітарт (Witart) Вітыкінд / Вікінд (Wikind) Вітымір Вітмунд (Witmund) Вітырых Антвіт (Antvit) Ботвіт (Botwith)