Жыгімонт Гербэрштайн

Жыгімонт Гербэрштайн
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся: 23 жніўня 1486[1] або 1486[2]
Памёр: 28 сакавіка 1566[3] або 1566[2]
Бацька: Leonhard von Herberstein[d]
Маці: Barbara von Lienz und zum Lueg[d][5]
Адукацыя:

Жыгімонт Гербэрштайн[6][7], (ням. Siegmund Freiherr von Herberstein; 23 жніўня 1486, замак Віпах, Крайна, цяпер Славенія — 28 сакавіка 1566) — нямецкі пісьменьнік і гісторык, дыплямат Сьвятой Рымскай імпэрыі. Меў тытул рыцара (1508 год) і годнасьць барона (1532 год).

Аўтар працы «Запіскі пра маскоўскія справы», у якой асобны разьдзел «Пра Літву» прысьвячаўся беларускім землям[8].

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Зь нямецкага шляхецкага роду фон Гербэрштайнаў, які з XIII стагодзьдзя валодаў замкам Гербэрштайнам у Штырыі. Зь дзяцінства авалодаў славенскай мовай.

У 1502 годзе скончыў Венскі ўнівэрсытэт з ступеньню бакаляўра. З 1506 году на вайсковай службе, у 1508 годзе атрымаў прысьвячэньне ў рыцары ад імпэратара Максыміліянам I за пасьпяховую дастаўку правіянту ў абложаную фартэцыю і разгром варожага аддзелу.

З 1514 году на дыпляматычнай службе. З 1515 году сябра Імпэрскай рады. Ачольваў пасольствы імпэратара Максыміліяна I і эрцгерцага Фэрдынанда ў 1517 і 1526 гадох. Агулам узяў удзел у 69 пасольствах у розныя краіны Эўропы, а таксама ў Асманскую імпэрыю.

Двойчы наведаў Маскоўскую дзяржаву: у 1517 годзе выступаў пасярэднікам у мірных перамовах Масквы і Вялікага Княства Літоўскага, а ў 1526 годзе — у аднаўленьні ўмовы 1522 году. У Вялікім Княстве Літоўскім наведаў Вільню, Барысаў, Берасьце, Віцебск, Воршу, Горадню, Друцак, Дуброўну, Крэва, Менск, Полацак ды іншыя паселішчы[9].

У 1549 годзе ў Вене на лацінскай мове выдаў кнігу «Запіскі пра маскоўскія справы» (лац. Rerum Moscoviticarum Commentarii), якая лічыцца першым усебаковым апісаньнем Маскоўшчыны і, разам з тым, зьмяшчае шматлікія зьвесткі пра Вялікае Княства Літоўскае.

Літва і ліцьвіны

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўныя артыкулы: Літва і Ліцьвіны

Пакінуў сьведчаньні славянскай мовы ліцьвінаў[10]:

  • «…бізона ліцьвіны ў сваёй мове называюць „зубар“ (Suber[a])»[b];
  • «…той зьвер, якога ліцьвіны ў сваёй мове называюць „лось“ (Loss), по-нямецку завецца Ellend („лось“ — нямецк.)»[c];
  • «Гаспадар прызначае туды [ў Жамойць] ўрадоўцу [зь Літвы], якога ў сваёй мове яны [ліцьвіны] называюць „староста“ (Starosta)»[d].

Пры апісаньні Вільні адзначыў неаднолькавы этнічны склад мескага насельніцтва, большую колькасьць «рускіх» (праваслаўных) цэркваў, чым касьцёлаў[16].

Заўвагі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Тым часам летувісы завуць гэтага зьвера stumbras[11][12]
  2. ^ лац. «Bisontem Lithwani lingua patria vocant Suber, Germani improprie Aurox vel Urox»[13]
  3. ^ лац. «Quae fera Lithwanis sua lingua Loss est, earn Germani Ellend, quidem Latine Alcem vocant»[14]
  4. ^ лац. «ex Lithvania a Principe Praefectus, quem sua lingua Starosta, quasi seniorem appellant praeficitur»[15]

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б Slovenska biografija (славен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
  2. ^ а б в г Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (рас.) — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2
  3. ^ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #118710656 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
  4. ^ а б Wurzbach D. C. v. Herberstein, Sigismund (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 8. — S. 342.
  5. ^ Pas L. v. Genealogics (анг.) — 2003.
  6. ^ Канановіч У. 450 Jahre Sigismund von Herbersteins Rerum Moscoviticarum Commentarii 1549—1999. Jubiläumsvorträge herausge-geben von Frank Kämpfer und Reinhard Frötschner // Беларускі гістарычны агляд. Т. 9, сш. 1—2. 2002.
  7. ^ Урбан П. Пра нацыянальны характар Вялікага Княства Літоўскага й гістарычны тэрмін «Літва» // Запісы. № 3 (9), 1964. С. 35—90.
  8. ^ Белазаровіч В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік; Установа Адукацыі «Гродзенскі Дзярж. Ун-т імя Я.Купалы». — Гродна : ГрДУ, 2006. С. 42.
  9. ^ Ходзін С. Герберштэйн Сігізмунд // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 528.
  10. ^ Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — Менск, 2003. С. 639.
  11. ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 160.
  12. ^ Зайкоўскі Э. Літва гістарычная // Наша Слова. № 26 (917), 1 ліпеня 2009 г.; № 27 (918), 8 ліпеня 2009 г.
  13. ^ Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. P. 117.
  14. ^ Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. P. 118.
  15. ^ Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. P. 119.
  16. ^ Ходзін С. Герберштэйн Сігізмунд // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 529.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]