Караль Станіслаў Радзівіл (канцлер вялікі літоўскі)

Гэта артыкул пра канцлера вялікага літоўскага. Калі вам патрэбны артыкул пра ваяводу віленскага, глядзіце артыкул Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».

Караль Станіслаў Радзівіл
лац. Karal Stanisłaŭ Radzivił

Караль Станіслаў Радзівіл, XVIII ст.
Герб Трубы
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	27 лістапада 1669(1669-11-27)[1] Кракаў, Карона
Памёр	2 жніўня 1719(1719-08-02)[1][2] (49 гадоў) Белая, ВКЛ
Пахаваны	Нясьвіж
Род	Радзівілы
Бацькі	Міхал Казімер Радзівіл Кацярына з Сабескіх
Жонка	Ганна Кацярына з Сангушкаў
Дзеці	Кацярына Барбара, Мікалай Крыштап, Міхал Казімер, Канстанцыя Францішка, Караліна Тэрэза, Тэкля Ружа, Ганна Аляксандра, Альбрэхт Станіслаў, Крыстына Алена, Людвік Дамінік, Станіслаў Юры, Геранім Флярыян
Дзейнасьць	палітык, дзяржаўны службовец

Караль Станіслаў Радзівіл (27 лістапада 1669, Кракаў — 2 жніўня 1719, Белая) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Стольнік (1685—1686), канюшы (1686—1690), падканцлер (1690—1698) і канцлер вялікі літоўскі (з 1698).

Валодаў таксама мястэчкамі Глыбокім і Смаргоньню ў Ашмянскім павеце, Карэлічамі, Ішкальдзю і Грэскам у Наваградзкім павеце, Бялынічамі ў Аршанскім павеце. Быў старостам берасьцейскім, камянецкім, крычаўскім і іншых^[3]. Князь Сьвятой Рымскай імпэрыі на Нясьвіжы і Алыцы, ардынат на Нясьвіжы і Алыцы (1669). Кавалер ордэна Белага арла (1705).

Біяграфія

Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў гербу Трубы, сын Міхала Казімера, падканцлера вялікага літоўскага, і Кацярыны з Сабескіх.

Навучаўся ў Люблінскім езуіцкім калегіюме, вандраваў Аўстрыяй, Італіяй, Францыяй, Нідэраляндамі. Выконваў дыпляматычныя даручэньні ў Ангельшчыне і Партугаліі. У 1689 годзе па сьмерці свайго старэйшага брата ваяводы троцкага Юрыя Юзэфа Радзівіла (1668—1689) атрымаў у спадчыну Нясьвіскую і Алыцкую ардынацыі.

У 1685 годе атрымаў урад стольніка, у 1686 годзе — канюшага вялікага літоўскага. Абіраўся паслом на соймы 1687, 1688 і 1690 гадоў. У 1690 годзе стаў падканцлерам вялікім літоўскім. Быў маршалкам Галоўнага Трыбуналу ў 1694 і 1700 гадох. У 1698 годзе атрымаў урад канцлера.

Ваяваў супраць татараў і туркаў. Ад 1695 году змагаўся з Сапегамі за права валодаць Нойбурскімі маёнткамі.

У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) быў прыхільнікам Аўгуста Моцнага (у 1706—1709 гадох часова заняў бок Станіслава Ляшчынскага). Імкнуўся займаць цэнтрысцкую пазыцыю ў барацьбе магнацкіх груповак за ўладу і карыстаўся сымпатыяй з боку шляхты, ад якой атрымаў мянушку Юстус («справядлівы»).

Падтрымліваў Уніяцкую царкву, заснаваў базылянскі манастыр у Міры. Ягоны партрэт аўтарства Лявона Тарасевіча зьмясьцілі ў Супрасьлеўскім «Літургіконе». Збудаваў касьцёлы ў Налібаках і іншыя. Надаў прывілем цэхам Міру. Вёў дзёньнікі, якія ахопліваюць 1684—1687 і 1689—1719 гады.

Ажаніўся 6 сакавіка 1691 году ў Вільні з Ганнай Кацярынай Сангушкай. У шлюбе нарадзіліся дзеці:

• Мікалай Крыштап (1695—1715), падстолі вялікі літоўскі
• Міхал Казімер «Рыбанька» (1702—1762), ваявода віленскі і гетман вялікі літоўскі
• Альбрэхт Станіслаў
• Людвік Дамінік
• Станіслаў Юры
• Геранім Флярыян (1715—1760), харунжы вялікі літоўскі
• Кацярына Барбара (1693—1730), жонка з 1720 году гетмана вялікага кароннага Яна Клемэнса Браніцкага (1689—1771)
• Канстанцыя Францішка (1697—1756), жонка з 1717 году канцлера вялікага літоўскага Яна Фрыдэрыка Сапегі (1680—1751)
• Тэкля Ружа (1703—1747), 1-ы муж з 1725 году канюшы вялікі літоўскі Якуб Генрык Флемінг (1667—1728), 2-гі муж з 1730 году ваявода віленскі і гетман вялікі літоўскі Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1680—1744), 3-ці муж з 1745 году падканцлер вялікі літоўскі Міхал Антоні Сапега (1711—1760)
• Караліна Тэрэза (1707—1765), 1-ы муж з 1727 году Казімер Лявон Сапега (1697—1738), 2-гі муж з 1740 году ваявода наваградзкі Юзэф Аляксандар Ябланоўскі (1711—1777)
• Ганна Аляксандра
• Крыстына Алена

Спачыў у Нясьвіжы 10 ліпеня 1720 году^[4].

Галерэя

• Іканаграфія Караля Станіслава Радзівіла
• 
  Гравюра Лявона Тарасевіча, кан. XVII ст.
• 
  З калекцыі князя М. Радзівіла, XVIII ст.
• 
  З жонкай і дзецьмі, абраз XVIII ст.

• 
  Зь Нясьвіскай галерэі, каля 1733
• 
  З Паланэчкаўскай галерэі, XVIII ст.
• 
  М. Старкман, 1857

У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт XVIII ст. пэндзля невядомага мастака, які цяпер захоўваецца ў Валынскім краязнаўчым музэі.

Бюст

Бюст Караля Станіслава Радзівіла аздабляе ўязную браму ў замак у Белай. Яго паставілі па сьмерці Караля Станіслава на заказ ягонай жонкі.

Крыніцы

1. ^ Karol Stanisław Radziwiłł h. Trąby // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
2. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 162.
3. Пазднякоў В. Радзівіл Кароль Станіслаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 489.
4. Rachuba A. Radziwiłł Karol Stanisław h. Trąby (1669–1719) / Polski Słownik Biograficzny.— Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987.— Tom XXX/2, zeszyt 125. S. 247.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.