Марыя Прымачэнка

Марыя Прымачэнка
Дата нараджэньня 30 сьнежня 1908
Месца нараджэньня
Дата сьмерці 18 жніўня 1997 (88 гадоў)
Месца сьмерці
Месца пахаваньня
Занятак малярка, малявальніца, плястычны артыст
Навуковая сфэра малярства
Сябра ў Саюз маляроў СССР[d]
Плынь наіўнае мастацтва[d]
Узнагароды
ордэн «Знак Пашаны» мэдаль «У памяць 1500-рочча Кіеву»
Заслужаны дзяяч мастацтваў УССР
Ганаровая адзнака прэзыдэнта Ўкраіны
знак Прэзідэнта Украіны «Нацыянальная легенда Украіны»
Сайт prymachenko.in.ua
Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Прымачэнка (неадназначнасьць).

Мары́я Аксе́нцеўна Прымачэ́нка (па-ўкраінску: Марія Оксентіївна Примаченко; 30 сьнежня [ст. ст. 12 студзеня 1909] 1908, вёска Балотня, Іванкаўская воласьць, Радамышальскі павет, Кіеўская губэрня — 18 жніўня 1997, тамсама) — украінская народная малярка ў жанры наіўнага мастацтва; ляўрэатка Нацыянальнай прэміі Ўкраіны імя Тараса Шаўчэнкі. Заслужаная дзяячка мастацтваў УССР, народная малярка Ўкраіны (1988)[2].

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Марыя Прымачэнка нарадзілася ў палескай[3] вёсцы Балотні, Кіеўская губэрня (цяпер Вышгарадзкі раён Кіеўскай вобласьці) ў сям’і цесьляра Аксенція Рыгоравіча і майстрыхі-вышывальніцы Параскі Васілеўны. У дзяцінстве хварэла на поліяміеліт[4].

Першыя творы Марыя Прымачэнка былі створаныя на картоне і паперы па матывах традыцыйных насьценных росьпісаў, вышывак. У 1935 годзе на працы Марыі зьвярнула ўвагу кіеўская мастачка Тацяна Флору падчас збору твораў для выставы народнага мастацтва. У 1935—1936 гг Марыя працавала ў цэнтральных экспэрымэнтальных майстэрнях пры Кіеўскім дзяржаўным музэі ў групе майстроў разам з Тацянай Пату, Параскай Уласенка, Натальляй Воўк[2][3], займалася маляваньнем, вышыўкай ды керамікай[4]. У 1936 року Марыя Прымачэнка запрошаная ў Школу народных майстроў пры Кіеўскім музэі ўкраінскага мастацтва. На I рэспубліканскай выстаўцы народнай творчасьці ў гэтым жа годзе творам майстрыхі была адведзеная цэлая заля. Яна атрымала дыплём выстаўкі першай ступені. Ейныя творы выстаўляліся ў Маскве, Санкт-Пецярбургу, Варшаве, Парыжы (1937, залаты мэдаль Сусьветнай выставы), Сафіі, Манрэалі, Празе.

Падчас навучаньня Марыя пазнаёмілся з будучым мужам Васілём Марынчуком. Пад час Другой сусьветнай вайны вярнулася ў родную вёску[3]. У сакавіку 1941 року ў яе нарадзіўся сын Хведар, а Васіль загінуў на вайне.

У 1960 годзе падчас Дэкады ўкраінскага мастацтва і літаратуры працы Марыі выстаўляліся на выставе дэкаратыўнага мастацтва, пасьля чаго яе ўзнагародзілі ордэнам Пашаны[3]. У 1970 г. стала заслужаным дзеячам мастацтваў УССР, у 1988 г. — народным мастаком Украіны[2].

Памерла 18 жніўня 1997 г. Пахаваная ў в. Балотня[2].

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Творчасьць Прымачэнкі ўвабрала разнастайную школу народнага мастацтва, шматвекавую культуру народу. Яе стыль характарызуецца як прымітывізм, наіўнае мастацтва[5]. Працавала ў тэхніцы акварэлі (у 1930-я) і гуашы (ад 1960-х гг)[2]. Агульная колькасьць графічных работ больш за 800[6].

У 1960—1965 гадох працавала над цыклем «Людзям на радасьць», у які ўвайшлі працы «Сланечнік», «Блакітны вазон з кветкамі», «Жар-птушка», «Голуб на каліне», «Паўлін у кветках», «Леў». За яго Марыі ў 1966 г. прысуджаная Дзяржаўная прэмія УССР Тараса Шаўчэнкі. Займалася ілюстрацыямі дзіцячых кніг[3]. У 1970-я больш малявала бытавыя сцэны, сюжэты для работ брала ў сваім жыцьці. У гэты час пачала рабіць на сваіх працах надпісы, якія тлумачылі зьмест[7].

Каля 650 твораў захоўваецца ў Музэі ўкраінскага народнага дэкаратыўнага мастацтва[6]. Творы маляркі захоўваліся ў гісторыка-краязнаўчым музэі Іванкава Кіеўскай вобласьці, зьнішчаным 27 лютага 2022 року ў часе расейскага нападу.

Аўтар невялікіх вершаў[4].

Ушанаваньне памяці

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Примаченко Мария Авксентьевна // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ^ а б в г д Шестакова, О. Народний художник України Марія Примаченко (укр.) Праверана 24 сакавіка 2022 г.
  3. ^ а б в г д Мария Аксентьевна Примаченко (рас.) hrono.ru
  4. ^ а б в МАРІЯ ОКСЕНТІЇВНА ПРИЙМАЧЕНКО (укр.) Sutori Праверана 24 сакавіка 2022 г.
  5. ^ Примаченко Мария (рас.). ArtStorePro. Праверана 23 сакавіка 2022 г.
  6. ^ а б Марія Примаченко (укр.). Google. Праверана 23 сакавіка 2022 г.
  7. ^ Лауда, Л. (7 мая 2008) Впервые выставили вместе 150 картин Марии Примаченко (рас.) Gazeta.ua

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Велігоцька, Н. Марія Приймаченко. — К.: Мистецтво, 1994.
  • Найден, О. Марія Приймаченко. — К.: 2004.
  • Найден, О. Марія Приймаченко. Орнамент простору і простір орнаменту. — К.: ВД «Стилос», 2011.
  • Михайлова, Р. Д. Примаченко Марія Авксентіївна // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наук. думка, 2012. — Т. 9 : Прил — С. — С. 9.
  • Марія Приймаченко. — К.: Артанія, 2015. — 59 с. / Вступне слово П. Багрія, М. Маричевського.
  • «Добрі люди і добрі звірі» Сторіччя Марії Примаченко: бестіарій художниці як феномен першомистецтва // Дзеркало тижня. — 2009. — № 11 (739).
  • Дорошенко, Е. 1984. Сто памятных дат. Художественный календарь. Ежегодное иллюстрированное издание. — М.: 1984.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]