Мацей Радзівіл

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Мацей Радзівіл (неадназначнасьць).
Мацей Радзівіл
лац. Maciej Radzivił
Мацей Радзівіл
Мацей Радзівіл

Герб Трубы
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся 10 лістапада 1749(1749-11-10)
Памёр 2 верасьня 1800(1800-09-02)[1] (50 гадоў)
Род Радзівілы
Бацькі Лявон Міхал Радзівіл
Ганна з Мыцельскіх
Жонка Альжбета з Хадкевічаў
Дзеці Антаніна, Канстантын
Дзейнасьць кампазытар, лібрэтыст

Мацей Радзівіл (10 лістапада 1749 — 2 верасьня 1800) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, кампазытар і драматург[2]. Падкаморы вялікі літоўскі (1786—1790), кашталян віленскі (з 1790).

Валодаў маёнткамі на тэрыторыі сучасных Летувы і Польшчы, на Беларусі — Паланэчкай, Крошынам ды іншымі.

Мацей Радзівіл — аўтар лібрэта да першай беларускай прафэсійнай опэры «Агатка» 1784 году, упершыню пастаўленай у Нясьвіжы (Наваградзкі павет, Вялікае Княства Літоўскае).

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў, сын Лявона Міхала, стражніка польнага літоўскага, і Ганны з Мыцельскіх. Атрымаў хатнюю адукацыю ў Нясьвіжы. Вандраваў Эўропай, наведаў Дрэздэн, Гданьск, Карлавы Вары, Прагу[3].

3 канца 1770-х гадоў зблізіўся з ваяводам віленскім Каралем Станіславам Радзівілам «Пане Каханку». Абіраўся паслом на сойм 1780 году, займаў пасады падкаморыя вялікага літоўскага (з 1786 году) і кашталяна віленскага (з 1790 году).

У вайну Расеі з Рэччу Паспалітай (1792 год) перадаў у карыстаньне войску Вялікага Княства Літоўскага замкі, арсэналы і радзівілаўскую міліцыю, якімі распараджаўся як апякун малалетняга Дамініка Гераніма Радзівіла, за што атрымаў падзяку ад Чатырохгадовага сойму (1788—1792 гады).

У 1793 годзе ў складзе Камісіі паліцыі Вялікага Княства Літоўскага. Браў удзел у падрыхтоўцы паўстаньня Тадэвуша Касьцюшкі (1794 год), уваходзіў у склад Найвышэйшай літоўскай рады (сябра дэпутацыі публічнага скарбу). Дараваў асабістую волю сваім сялянам, якія бралі ўдзел у паўстаньні. У кастрычніку 1794 году, занепакоены радыкалізацыяй паўстаньня, выехаў у Галіччыну.

За ўдзел у паўстаньні расейскія ўлады адабралі ў Мацея Радзівіла права апекі над малалетнім князем Дамінікам. У канцы жыцьця знаходзіўся ў сваім маёнтку Паланэчка (Наваградзкае ваяводзтва), які на пэўны час зрабіўся культурным асяродкам у краі.

У шлюбе з Альжбетай Хадкевіч меў дачку Антаніну і сына Канстантына.

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У творчасьці Мацея Радзівіла сэнтымэнталізм і клясыцызм спалучаліся зь перадрамантычнымі тэндэнцыямі.

У якасьці драматурга дэбютаваў у 1784 годзе, калі да прыезду караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага паставіў у Нясьвіжы опэру «Агатка, або Прыезд пана» (лібрэта Мацея Радзівіла, музыка Яна Давіда Голянда). Пазьней опэра ставілася ў Варшаве, Любліне, Вільні, Львове; з 1799 году выконвалася ў 2-актавай вэрсіі над назвай «Добры пан — бацька для падданых» і карысталася папулярнасьцю да канца 1820-х гадоў. У опэры паэтызаваліся людзі з народу, даводзілася патрэбу палегчыць долю сялянаў, паказвалася, што цяжкая сялянская праца ёсьць асновай усеагульнага дабрабыту.

У 1786 годзе да імянінаў Караля Станіслава Радзівіла ў Альбе пад Нясьвіжам паставілі опэру «Войт альбанскага сяленьня» (лібрэта і музыка Мацея Радзівіла), дзе асуджалася жорсткае абыходжаньне зь сялянамі.

Іншыя музычныя творы Мацея Радзівіла: дывэртысмэнт, саната, сэрэнада, 6 палянэзаў. Апроч таго, пісаў вершы.

Галерэя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Іканаграфія Мацея Радзівіла
  • Невядомы мастак, па 1791 г.
    Невядомы мастак, па 1791 г.
  • Невядомы мастак, XVIII ст.
    Невядомы мастак, XVIII ст.
  • Невядомы мастак, каля 1800 г.
    Невядомы мастак, каля 1800 г.
  • Невядомы мастак, каля 1800 г.
    Невядомы мастак, каля 1800 г.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 84.
  2. ^ Пазднякоў В. Радзівіл Мацей // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 492.
  3. ^ Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4. [1]

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
  • Дадномава В. Нясвіжскі маэстра // Мастацтва. № 3, 1994.
  • Дадномава В. Опера «Агатка» і яе месца ў еўрапейскай культурнай прасторы // Мастацтва. № 9, 1995.
  • Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]