Мельнік

Мельнік лац. Mielnik
польск. Mielnik
Замкавая гара
Герб Мельніка
Першыя згадкі:	1240
Магдэбурскае права:	1440/1501
Мясцовая назва:	Melnik
Краіна:	Польшча
Ваяводзтва:	Падляскае
Павет:	Сямяціцкі
Гміна:	Мельнік
Насельніцтва:	980 чал.
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Паштовы індэкс:	17-307
Геаграфічныя каардынаты:	52°19′48″ пн. ш. 23°2′55″ у. д. / 52.33° пн. ш. 23.04861° у. д. / 52.33; 23.04861Каардынаты: 52°19′48″ пн. ш. 23°2′55″ у. д. / 52.33° пн. ш. 23.04861° у. д. / 52.33; 23.04861
Мельнік на мапе Польшчы Мельнік
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Мельнік (польск. Mielnik, падляск.: Mélnik) — вёска ў Польшчы, на рацэ Бугу. Цэнтар сельскай гміны Сямяціцкага павету Падляскага ваяводзтва. Знаходзіцца за 17 км на паўднёвы ўсход ад Сямяцічаў, за 88 км на поўдзень ад Беластоку.

Мельнік — даўняе магдэбурскае места гістарычнага Падляшша, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваліся руіны касьцёла Найсьвяцейшай Тройцы ў стылі готыкі і барока, а таксама цэрквы Покрыва Багародзіцы ў стылі традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры і Прачыстай Багародзіцы ў стылі клясыцызму, мастацкае аблічча якіх пацярпела ад маскоўскіх перабудоваў, помнікі архітэктуры XV—XIX стагодзьдзяў.

Назва

Тапонім Мельнік утварыўся ад пакладаў крэйды, якія знаходзяцца пад вёскай.

Гісторыя

Раньнія часы

Першы пісьмовы ўпамін пра Мельнік зьмяшчаецца ў Іпацьеўскім летапісе і датуецца 1240 годам. У гэты час ён уваходзіў у склад Галіцка-Валынскага княства. У 1260 годзе князь Васілька Раманавіч маліўся ў тутэйшай царкве Багародзіцы перад паходам на яцьвягаў.

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім

У 1324 годзе Мельнік разам з Дарагічынскай зямлёй далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. У 1378 годзе, паводле хронікі Віганда, крыжакі ўзялі Мельніцкі замак у аблогу. У 1420 годзе вялікі князь Вітаўт заснаваў тут першы касьцёл (Божага Цела, Унебаўзяцьця Божае Маці і Ўсіх Сьвятых). У 1430—1444 гадох Мельнік знаходзіцца ў руках мазавецкіх князёў. У 1440 годзе места атрымала Хэлмінскае права ад князя Баляслава Варшаўскага. 23 кастрычніка 1501 году кароль і вялікі князь Аляксандар падпісаў у тутэйшым замку акт Мельніцкае уніі і неўзабаве надаў месту Магдэбурскае права. У 1520 годзе Мельнік стаў цэнтрам павету Падляскага ваяводзтва. У 1551 годзе тутэйшы замак перабудавалі ў стылі рэнэсансу.

У 1569 годзе згодна з умовамі Люблінскай уніі Мельнік перайшоў да Каралеўства Польскага. У 1657 годзе места зруйнавалі швэдзкія войскі. У 1776 годзе тут збудавалі драўляную Пакроўскую царкву.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) і да падпісаньня Тыльзіцкае дамовы 1807 году тэрыторыяй сучаснага Мельніка праходзіла граніца між прускім, аўстрыйскім і расейскім падзеламі. У 1825 годзе ў месьце збудавалі Прачысьценскую царкву. 16 лютага 1869 году зьявіўся праект расейскага гербу Мельніку: «у зялёным полі залаты вятрак»^[1]. У 1871 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі Замкавы Траецкі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. На 1878 год у месьце было 206 будынкаў. У 1912—1920 гадох тут вялося будаваньне новага касьцёла.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Мельнік занялі войскі Нямецкай імпэрыі. У гэты ж час Замкавы касьцёл пацярпеў ад ваенных дзеяньняў.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Мельнік абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году места апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі. У гэты час тут было 184 будынкі. У 1934 годзе статус паселішча панізілі да вёскі.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны 15 верасьня 1939 году Мельнік акупавалі войскі Трэцяга Райху, але праз тыдзень вёску перадалі СССР згодна з пактам Молатава-Рыбэнтропа. У лістападзе 1939 году Мельнік увайшоў у склад БССР, у Берасьцейскую вобласьць. У 1940 годзе ў час пабудовы Лініі Молатава жыхары мусілі пакінуць вёску. З чэрвеня 1941 да 22 ліпеня 1944 году Мельнік зноў знаходзіўся пад акупацыяй нацысцкай Нямеччыны. 16 жніўня 1945 году ўлады СССР перадалі вёску Польскай Народнай Рэспубліцы. У 1953 годзе тут заснавалі камбінату па здабычы крэйды.

• Места на старых здымках
• 
  Замкавы касьцёл, да 1915 г.
• 
  Замкавая гара, 1915 г.
• 
  Інтэр'ер Прачысьценскай царквы, 1915—1918 гг.
• 
  Прачысьценская царква, 1939 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1878 год — 1147 чал., зь іх 463 праваслаўныя, 224 каталікі і 460 юдэяў^[2]
• XX стагодзьдзе: 1921 год — 1091 чал. (538 муж. і 553 жан.), зь іх згодна з афіцыйнай польскай статыскай паводле нацыянальнасьці 476 беларусаў, 408 палякаў, 206 юдэяў і 1 расеец, паводле веры 535 праваслаўных, 323 каталікі і 233 юдэі^[3]
• XXI стагодзьдзе: 2011 год — 879 чал. (419 муж і 460 жан.)

Турыстычная інфармацыя

Пакроўская царква

Славутасьці

• Замчышча
• Касьцёл Перамяненьня Пана (1912—1920)
• Касьцёл Сьвятой Тройцы (Замкавы; XV—XVIII стагодзьдзі)
• Сынагога (сярэдзіна XIX ст.)
• Царква Покрыва Багародзіцы (1776)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1825)

Страчаная спадчына

• Замак

Галерэя

• Славутасьці Мельніку
• 
  Руіны Замкавага касьцёла
• 
  Прачысьценская царква
• 
  Касьцёл Перамяненьня Пана
• 
  Сынагога

Крыніцы

1. Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 196.
2. Krzywicki J. Mielnik // Słownik geograficzny... T. VI. — Warszawa, 1885. S. 346.
3. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5: województwo białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924. S. 28 (19).

Літаратура

• Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885.

Вонкавыя спасылкі

• Афіцыйная старонка (пол.)