Павал Орсаг Гвездаслаў

Павал Орсаг Гвездаслаў
Pavol Országh Hviezdoslav
славацкі пісьменьнік, паэт, драматург, перакладнік, юрыст
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Павал Орсаг
Нарадзіўся	2 лютага 1849 Вышні Кубін (цяпер Долны Кубін)
Памёр	8 лістапада 1921 (72 гады) Долны Кубін
Пахаваны	Дольны Кубін^[d]
Бацькі	Мікулаш Орсаг (1816—1888) Тэрэзія Мэдзыградзкая (1819—1887)
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	мовазнавец, паэт, пісьменьнік, перакладнік, драматург, адвакат, палітык, юрыст
Мова	славацкая[1]
Павал Орсаг Гвездаслаў у Вікісховішчы

Павал Орсаг Гвездаслаў (па-славацку: Pavol Országh Hviezdoslav), сапраўднае імя Павал Орсаг (псэўданімы: Hviezdoslav, Jozef Zbranský, Syn ľudu^[2][3]; 2 лютага 1849, Вышні Кубін — 8 лістапада 1921, Долны Кубін) — славацкі паэт, драматург, пісьменьнік, перакладнік, юрыст, сябра Рэвалюцыйнага народнага сходу ЧСР (1918) і ганаровы старшыня Маціцы славацкай (1919)^[4].

Гвездаслаў — адна з найвыбітнейшых зьяваў у культуры канца XIX — пачатку XX стагодзьдзя і славацкай літаратуры ў цэлым^[5]

Жыцьцяпіс

Быў трэцім дзіцём у зьбяднелай сялянскай сям’і, меў брата і сястру. Першапачатковую адукацыю атрымаў у роднай Ораве (1854—1859) і ў суседніх вёсках Ясэнава і Лэшціны (1860). Вялікі ўплыў на ягоны сьветапогляд аказаў у гэты час лэшцінскі настаўнік Адольф Мэдзіградзкі, які вучыў іх славацкай мове. Ён жа пераканаў бацькоў накіраваць сына ў вугорскую гімназію ў Мішкальцы, зважаючы на яркі талент хлапца. Адзін рок Павал дапамагаў на фэрме свайму стрыю Яну^[6], аднак урэшце сям’я вырашыла адаслаць яго ў Мішкальц да іншага стрыя, адносна заможнага і бязьдзетнага краўца Паўла^[3]. Так у 1862 року Павал Орсаг пачаў навучаньне ў тамтэйшай гімназіі, дзе займеў веды вугорскай мовы, а ў дзядзькі прачытаў усю бібліятэку, захапіўшыся паэзіяй і творамі вугорскіх паэтаў. Па сьмерці стрыя ў 1865 року вярнуўся дадому ў Славаччыну і паступіў у эвангельскі ліцэй у Кежмарку, які скончыў у 1870. Пасьля пераехаў у Прэшаў, дзе навучаўся ў Юрыдычнай акадэміі (1870—1872).

Адвакацкую практыку праходзіў у Долным Кубіне, Марціне, Сэніцы. Іспыты на адваката здаў у 1875 року ў Будапэшце^[2], адкрыў у Намэставе ўласную адвакацкую кантору. Усё сваё творчае жыцьцё правёў на Ораве, дзе быў таксама чальцом суду і загадчыкам філіі «Татрабанку».

У 1876 року пераехаў у Долны Кубін, дзе стаў судзьдзём, у траўні ажаніўся зь Ілонаю Новакаваю, дачкою мясцовага эвангельскага сэньёра(sk). Іхні шлюб быў бязьдзетны, аднак па сьмерці ягонай маці ў 1887, бацькі ў 1888, а праз год і брата Мікулаша яны з жонкай вырашылі ўсынавіць Мікулашавых дзяцей Яраслава і Сідоню.

У траўні 1918 ўзначальваў славацкую дэлегацыю на сьвяткаваньні 50-рочча заснаваньня Нацыянальнага тэатру ў Празе. У сваім выступе выказаўся за магчымасьць славацкага-чэскага адзінства. І ўжо напрыканцы таго ж году з энтузіязмам вітаў стварэньне Чэхаславаччыны, і зь ім і зьяўленьне рэальных пэрспэктываў для свабоднага разьвіцьця славацкай нацыі.

У 1919 атрымаў званьне ганаровага доктара філязофіі Карлавага ўнівэрсытэту ў Празе^[7].

У 1921 стан здароўя рэзка згоршыўся, прайшоў курс лячэньня ў Празе і Лугачавіцах, сканаў у Долным Кубіне, дзе й пахаваны.

Творчасьць

Пісаць вершы пачаў падчас навучаньня па-вугорску і нямецку. Публікавацца пачаз у 60-х роках XIX стагодзьдзя пад псэўданімам Jozef Zbranský. У 1871 разам з Коламанам Баншэлам рэдагаваў альманах «Napred», але гэты зборнік выклікаў у старэйшага пакаленьня (Ёзэф Міласлаў Гурбан, Андрэй Сытнянскі і інш.) такі моцны адпор, што малады паэта ня меў магчымасьці друкавацца ў адзіным славацкім літаратурным месячніку «Orol». Сытуацыя зьмянілася толькі пасьля сыходу Сытнянскага з рэдакцыі «Арла». Публікаваўся, акрамя гэтага, і ў часопісе «Slovenské pohľady».

Псэўданімам Hviezdoslav упершыню скарыстаўся ў 1877 у вершаваным нэкралёгу па Вільяме Паўліні-Тоце, пасьля чаго выкарыстаў яго да канца жыцьця.

Перакладаў творы расейскіх (Аляксандар Пушкін — «Цыганы», «Барыс Гадуноў», «Каўкаскі палонны» і іншыя, Міхаіл Лермантаў — «Дэман»), нямецкіх паэтаў (Ёган Вольфганг Гётэ — «Фаўст», Фрыдрых Шылер — «Песьня пра звон»), польскія творы (Адам Міцкевіч, Юльюш Славацкі). Перакладаў і п’есы з ангельскай (Ўільям Шэксьпір — «Гамлет», «Макбэт», «Сон у летнюю ноч»), з вугорскай пераклаў вершы Шандара Пэтэфі і п’есу Імрэ Мадач «Трагедыя чалавека».

Творы

Лірычныя нізкі

• 1882 / 1886 — Sonety
• 1885 / 1896 — Letorosty I., Letorosty II. a Letorosty III.
• 1885 / 1896 — Žalmy a hymny
• 1898 — Prechádzky jarom
• 1898 — Prechádzky letom
• 1903 — Stesky
• 1914—1918 — Krvavé sonety

Паэтычныя зборнікі ды іншае

• 1868 — Básnické prviesenky Jozefa Zbranského
• 1879 — Ilona Žltovlas
• 1880 — Krb a vatra (толькі рукапіс, нявыдадзены)
• 1888 — Čierny tok
• 1888 — Mlyn v Tatrách
• 1889 — Na obchôdzke
• 1890 — V žatvu
• 1891 — Poludienok
• 1892 — Obed a večera
• 1909 / 1911 — Stužková a Dozvuky

Эпічныя творы

• 1882 — Agar
• 1884 / 1886 — Hájnikova žena
• 1888 — Bútora a Čútora
• 1890 — Ežo Vlkolinský
• 1884 / 1886 — Gábor Vlkolinský
• 1892 — Ráchel
• 1897 — Vianoce
• 1900 — Kain (táto zbierka nebola vydaná)
• 1900 — Sen Šalamúnov

Драмы

• 1868 — Vzhledanie
• 1869 — Pomsta
• 1871 — Otčim
• 1879 — Oblaky
• 1904 — Na Luciu
• 1909 — Herodes a Herodias

Беларускія пераклады

• З «Крывавых санетаў» // Славацкая паэзія. Мн., 1990;

Памяць

Імем Паўла Орсага названая вёска Гвездаславаў, некалькі плошчаў і вуліцаў, а таксама вадаспад і малая плянэта.

Крыніцы

1. Hviezdoslav // CONOR.SI
2. ^ Hviezdoslav (vl. m. Pavol Ország). In: Slovenský biografický slovník E — J., 1987, s. 449.
3. ^ Pavol Ország Hviezdoslav: Spisovatelia. In: Osobnosti.sk.
4. Hviezdoslav (vl. m. Pavol Ország). Tamže, 1987, s. 450.
5. Hviezdoslav, vl. m. Pavol Ország. In: Encyklopédia Slovenska, II. zv. A — J, 1978, s. 378.
6. BARÁTHOVÁ, Nora: Pavol Ország-Hviezdoslav. In: Oficiálna stránka múzea v Kežmarku.
7. MAŤOVČÍK, Augustín: Pavol Országh Hviezdoslav. In: Knižnica, 2009, s. 43.

Вонкавыя спасылкі

• Парасткі ІІІ. Верш
• Творы Паўла Орсага Гвездаслава