Пуштуны

Пуштуны
پښتانه
Аўганскія пуштуны падчас дзённай малітвы
Агульная колькасьць к. 49 млн (2009)[1]
Рэгіёны пражываньня
Мовы пушту
Рэлігіі іслам

Пуштуны (пушту: پښتانه‎), пуштун (پښتون), пуштунка (پښتنه) — іранскі этнас[2], які пражывае пераважна ў Пакістане ды Аўганістане[3]. Роднай мовай лічаць пушту і трымаюцца пуштунвалаю — традыцыйнага ладу жыцьця, які рэгулюе індывідуальныя і грамадзкія паводзіны. Паходжаньне пуштунаў канчаткова ня высьветленае, аднак гісторыкі знайшлі сьведчаньні пра старажытнае племя пухтаў у пэрыяд між II і I тысячагодзьдзем да н. э.[4][5], якія могуць быць іхнімі продкамі.

Колькасьць прадстаўнікоў народу ацэньваецца прыкладна ў 50 мільёнаў[1]; дакладную колькасьць вызначыць складана з-за таго, што перапісы насельніцтва ў Аўганістане ня ладзіліся з 1979 року. Большасьць пуштунаў жыве ў Пуштуністане — рэгіёне, падзеленым між Аўганістам і Пакістанам пасьля ўвядзеньня Брытаніяй лініі Д’юранда. Вялікая дыяспара пуштунаў пражывае таксама ў пакістанскіх правінцыях Сынд і Панджаб, у прыватнасьці, у Карачы ды Лагоры. У Пакістане пуштуны зьяўляюцца другім паводле велічыні этнасам, складаючы 15% насельніцтва, а ў Аўганістане складаюць ад 42 да 60% — найбольшы этнас.

За часам Дэлійскага султанату пуштунская дынастыя Лодзі ненадоўга зьмяніла папярэдніх кіраўнікоў Паўночнай Індыі, пакуль Бабур цалкам не зьмясьціў іх. Іншыя пуштуны змагаліся з Сэфэвідамі ды Маголамі да стварэньня ў пачатку XVIII стагодзьдзя незалежнай дзяржавы[6], якая паўстала ў выніку рэвалюцыі Мірвайс-хана і заваёваў Ахмэд-шаха Абдалі[7]. У XIX—XX стагодзьдзях падчас Вялікай гульні значную ролю адыграла дынастыя Баракзаяў, паколькі іхнія ўладаньні апынуліся ў сфэры інтарэсаў Брытанскай і Расейскай імпэрыяў.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б Pashto, Northern (анг.) SIL International. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Праверана 18 верасьня 2010 г.
  2. ^ Oral Literature of Iranian Languages: Kurdish, Pashto, Balochi …, Volume 18 : page 89
  3. ^ Ethnic map of Afghanistan (PDF) Thomas Gouttierre, Center For Afghanistan Studies, University of Nebraska at Omaha; Matthew S. Baker, Stratfor. National Geographic Society (2003). Праверана 24 кастрычніка 2010 г.
  4. ^  Nath, Samir Dictionary of Vedanta. — Sarup & Sons, 2002. — С. 273. — ISBN 81-7890-056-4
  5. ^ 7 // The History of Herodotus. — The History Files, February 4, 1998.
  6. ^  Romano, Amy A Historical Atlas of Afghanistan. — The Rosen Publishing Group, 2003. — С. 28. — ISBN 0-8239-3863-8
  7. ^ Louis Dupree, Nancy Hatch Dupree. Last Afghan empire (анг.). Encyclopædia Britannica Online. Праверана 10 верасьня 2010 г.