Рэспубліка Босьнія і Герцагавіна

	Гісторыя Босьніі і Герцаґавіны
Даславянскі пэрыяд
	Ілірык • Далмацыя
Сярэднявечча
	Басьнійскі банат • Каралеўства Босьнія
Асманская імпэрыя
	Пашалык Босьнія, Басьнійскі вілает
Аўстра-Вугоршчына
	Кандамініюм Босьнія і Герцаґавіна
Югаславія
	Врбаская банавіна • Дрынская банавіна • Зэцкая банавіна • Харвацкая банавіна
	Незалежная Дзяржава Харватыя
	СР Босьнія і Герцаґавіна
Пэрыяд незалежнасьці
	Рэспубліка Босьнія і Герцаґавіна, Харвацкая рэспубліка Герцаґ-Босна, Рэспубліка Сэрбская, Рэспубліка Заходняя Босьнія
	Босьнія і Герцаґавіна

	Рэспубліка Босьнія і Герцаґавіна; Republika Bosna i Hercegovina; Република Босна и Херцеговина
Сьцяг	Герб
	Дзяржаўны гімн: «Jedna si jedina»
Афіцыйная мова	басьнійская, сэрбахарвацкая
Сталіца	Сараева
Найбуйнейшы горад	Сараева, Баня-Лука, Зэніца, Тузла, Мостар
Форма кіраваньня Прэзыдэнт; Старшыня Прэзыдыюму	Парлямэнцкая рэспубліка; Алія Ізэтбегавіч; Юрай Пэліван; Харыс Сілайджыч; Хасан Муратавіч
Плошча; • агульная	125 месца ў сьвеце; 51 129 км²
Валюта	басьнійскі дынар

Ня варта блытаць з Босьніяй і Герцаґавінаю й Фэдэрацыяю Босьніі й Герцаґавіны

Рэспубліка Босьнія і Герцаґавіна — дзяржава-папярэднік сучаснае Босьніі й Герцаґавіны, якая існавала з моманту дэклярацыі незалежнасьці ад СФРЮ ў 1992 годзе да поўнага ўступаньня ў сілу Дэйтанскага пагадненьня ў 1997 годзе. Большая частка гісторыі дзяржавы прыпадае на Басьнійскую вайну, незадоўга да пачатку якое харвацкаю й сэрбскаю меншасьцямі на тэрыторыі Рэспублікі былі ўтвораныя непрызнаныя дзяржавы Рэспубліка Герцаґ-Босна і Рэспубліка Сэрбская. Фактычна, першыя 2 гады свайго існаваньня кіраўніцтва Рэспублікі Босьнія й Герцаґавіна прадстаўляла інтарэсы толькі аднаго народу — басьнійцаў, і кантралявала толькі малую частку тэрыторыі Рэспублікі. Сытуацыя зьмянілася ў 1994 годзе, калі ў выніку падпісаньня Вашынгтонскага пагадненьня, была ўтворана басьнійска-харвацкая Фэдэрацыя Босьніі і Герцагавіны. Пасьля заключэньня Дэйтанскага пагадненьня ў канцы 1995 року да альянсу далучылася й Рэспубліка Сэрбская. У 1997 годзе Рэспубліка была ператвораная ў сёньняшнюю Босьнію й Герцаґавіну.

Гісторыя

На парлямэнцкіх выбарах у Сацыялістычнае Рэспубліцы Босьнія й Герцаґавіна, якія адбыліся ў 1990 годзе, перамогу атрымалі прадстаўнікі трох нацыяналістычных партыяў, якія ўтварылі вольную кааліцыю з мэтаю адхіліць ад улады камуністаў. Празь некаторы час спачатку Славенія, а потым і Харватыя абвясьцілі пра сваю незалежнасьць ад СФРЮ, што выклікала раскол у парлямэнце Босьніі й Герцаґавіны: харвацкія й басьнійскія дэпутаты выступалі за выхад з СФРЮ, у той час як сэрбы былі за знаходжаньне ў Югаславіі. У кастрычніку 1991 року парлямэнтам была прынятая дэклярацыя незалежнасьці, а 29 лютага і 1 сакавіка 1992 року адбыўся рэфэрэндум, на якім 98 % выказаліся за выхад з СФРЮ. Большасьць басьнійскіх сэрбаў рэфэрэндум байкатавала.

У той час як адносна этнічнае прыналежнасьці першых ахвяраў вайны існуюць прама процілеглыя кропкі гледжаньня, вядома, што першы сур’ёзны наступ быў прадпрыняты сэрбскім бокам у сакавіку 1992 року ва ўсходняе й паўночнае Босьніі. У выніку хуткае эскаляцыі канфлікту 6 красавіка (у дзень афіцыйнага абвяшчэньня незалежнасьці) у Сараева пачаліся ўжо поўнамаштабныя баявыя дзеяньні. Міжнароднае прызнаньне незалежнасьці Рэспублікі вымусіла Югаслаўскую народную армію пакінуць яе межы, хоць шмат хто з жаўнераў і афіцэраў заставаліся ў Рэспубліцы Сэрбскай, уступаючы ў армію Рэспублікі Сэрбскае. Узброіўшыся на складах ЮНА, якая выводзілася з краіны, і атрымаўшы падтрыманьне ў выглядзе добраахвотнікаў, Армія Рэспублікі Сэрбскай на працягу 1992 року змагла ўсталяваць кантроль над большаю часткаю тэрыторыі Рэспублікі.

6 мая 1992 року ў аўстрыйскім месты Грац паміж прэзыдэнтам Рэспублікі Сэрбскае Радаванам Караджычам і прэзыдэнтам Харвацкай рэспублікі Герцаґ-Босна Матэ Бобанам было складзенае пагадненьне аб спыненьні баявых дзеяньняў, якія ўжо ўзьніклі паміж сэрбамі й харватамі, каб засяродзіцца на ўзяцьці тэрыторыяў, кантралюемых афіцыйным басьнійскім кіраўніцтвам.^[1] На той момант пад кантролем сэрбаў знаходзілася ўжо 70 % тэрыторыі Босьніі й Герцаґавіны. Пагадненьне стала асноўнаю перадумоваю да пачатку 19 чэрвеня 1992 року Харвацка-басьнійскага канфлікту.

Падпісанае ў сакавіку 1994 року Вашынгтонскае пагадненьне паміж басьнійцамі й харватамі прывяло да спыненьня ўзброенага супрацьстаяньня паміж імі і ўтварэньня басьнійска-харвацкае Фэдэрацыі Босьніі й Герцаґавіны. Падпісанае 14 сьнежня 1995 року ў Парыжы прэзыдэнтам Рэспублікі Босьнія й Герцаґавіна Аліяй Ізэтбегавічам, прэзыдэнтам Сэрбіі Слабаданам Мілошавічам і прэзыдэнтам Харватыі Франья Туджманам Дэйтанскае пагадненьне спыніла Басьнійскую вайну і стала пачатковым пунктам інтэґрацыі Рэспублікі Сэрбскае у Босьнію й Герцаґавіну.

За тры рокі баявых дзеяньняў загінула ад 95 да 100 тысячаў чалавек, больш за 2 мільёна чалавек сталі бежанцамі.

Глядзіце таксама

Крыніцы

^ ICTY: (IT-04-74) Prlic et al. , Date: 2007-04-02, Hearing Type: ED (анг.)

Літаратура

Malcolm, Noel Bosnia A Short History. — New York University Press, 1994. — 340 с. — ISBN 0-8147-5520-8

Вонкавыя спасылкі

The Bosnian Manuscript Ingathering Project: Andras Riedlmayer: A Brief History of Bosnia-Herzegovina (анг.)

[07-04-02-ED-1] ICTY: (IT-04-74) Prlic et al. , Date: 2007-04-02, Hearing Type: ED (анг.)

[1]