Сувалкі

	Сувалкі; лац. Suvałki
	польск. Suwałki
	; У цэнтры места
Герб Сувалкаў	Сьцяг Сувалкаў
Першыя згадкі:	1690
Краіна:	Польшча
Плошча:	65,24 км²
Вышыня:	170 м н. у. м.
Насельніцтва (2008)
колькасьць:	69 340 чал.
шчыльнасьць:	1062,84 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	+48 087
Паштовыя індэксы:	ад 16-400 да 16-403
Нумарны знак:	BS
Геаграфічныя каардынаты:	54°6′0″ пн. ш. 22°56′0″ у. д. / 54.1° пн. ш. 22.93333° у. д.Каардынаты: 54°6′0″ пн. ш. 22°56′0″ у. д. / 54.1° пн. ш. 22.93333° у. д.
	Сувалкі на мапе Польшчы Сувалкі
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.um.suwalki.pl/

Сува́лкі (польск. Suwałki) — места ў Польшчы, на рацэ Чорнай Ганчы. Адміністрацыйны цэнтар мескай гміны і Сувальскага павету Падляскім ваяводзтве. Насельніцтва на 2017 год — 69 554 чалавекі.

Сувалкі — магдэбурскае места гістарычнай Гарадзеншчыны (частка Троччыны). Да нашага часу тут захаваліся збудаваныя ў стылі клясыцызму ратуша, збор эвангелісцкі, Катэдральны касьцёл і Прачысьценская царква, помнікі архітэктуры XIX ст.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Сувалкі датуецца 1688 годам. У гэты час яны ўваходзілі ў склад Гарадзенскага павету Троцкага ваяводзтва і знаходзіліся ў валоданьні ордэна камэдулаў. Ордэн атрымаў каралеўскія наданні ў 1667 годзе і засяляў падначаленыя сабе землі жыхарамі Падляшша і мазурамі.

26 красавіка 1710 году кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны выдаў прывілей на заснаваньне места ў Сувалках. У 1720 годзе места атрымала Магдэбурскае права і герб: тры пагоркі, сярэдні вянчае крыж з надзетай на яго каронай, з бакоў пагоркаў выявы Сьвятога Рамуальда і Сьвятога Роха^[1]. Таксама мяшчане атрымалі дазвол на штотыднёвыя таргі і 4 кірмашы на год.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Сувалкі апынуліся ў складзе Прусіі, у 1807 годзе згодна з Тыльзіцкай мірнай дамовай — у складзе Расейскай імпэрыі, дзе ў 1816 годзе сталі сталіцай ваяводзтва Царства Польскага (з 1867 году — цэнтрам гебэрні).

На 1800 год у Сувалках было 214 будынкаў, на 1827 год — 235. На 1857 год у месьце было 152 мураваныя і 797 драўляных будынкаў. У канцы XIX ст. у Сувалках дзеялі касьцёл, царква, збор эвангеліскі і малітоўны дом, працавалі 2 гімназіі і 3 пачатковыя школы, шпіталі — хрысціянскі, іўдзейскі і вайсковы, прытулак для бедных.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Сувалкі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Сувалкі ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[2]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году яны апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам павету Беластоцкага ваяводзтва.

За часамі Другой сусьветнай вайны зь верасьня 1939 да 1945 году Сувалкі знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху. У 1975—1999 гадох Сувалкі былі цэнтрам Сувальскага ваяводзтва.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XVIII стагодзьдзе: 1800 год — 1184 чал.
XIX стагодзьдзе: 1827 год — 2116 чал.; 1857 год — 11 273 чал.^[3]
XXI стагодзьдзе: 2017 год — 69 554 чал.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Забудова гістарычная (XIX — XX стагодзьдзі; фрагмэнты)
Збор эвангелісцкі (1838–1841)
Касьцёл Сьвятога Аляксандра (1825)
Могілкі: каталіцкія, мусульманскія, праваслаўныя, юдэйскія, эвангелісцкія
Ратуша (1844)
Царква Аляксандра Неўскага (1900; мураўёўка, перабудаваная пад касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла)
Царква Прачыстай Багародзіцы (1838—1840; цяпер касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца Езуса)
Царква Ўсіх Сьвятых (1892)
Чыгуначная станцыя (1896)

Страчаная спадчына

Сынагога Вялікая (1821)

Галерэя

Краявіды Сувалкаў
Ратуша
Катэдральны касьцёл
Збор
Былая царква-мураўёўка

Былая Прачысьценская царква
Царква Ўсіх Сьвятых
Музэй
Чыгуначная станцыя

Месты-сябры

Пералік местаў-сяброў Сувалкаў
Рэжыца, Латвія Аліта, Летува Друскенікі, Летува Мар’ямпаль, Летува Немянчын, Летува Нутадэн, Нарвэгія Варэн, Нямеччына Гранд-Сэнт, Францыя Выру, Эстонія

Крыніцы

^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 239.
^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 20.
^ Chlebowski B. Suwałki // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 612.

Літаратура

Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890.

Вонкавыя спасылкі

[1] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 239.

[2] Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 20.

[3] Chlebowski B. Suwałki // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 612.

[1]

[2]

[3]