Цыкорыя

Цыкорыя
Cichorium intybus
Клясыфікацыя
Царства	Расьліны
Аддзел	Кветкавыя расьліны
Кляса	Двудольныя
Атрад	Астракветныя
Сямейства	Астравыя
Падсямейства	Cichorioideae
Род	Цыкорыя
Від
Cichorium intybus[1][2]
Бінамінальная намэнклятура
Cichorium L., 1753
Цыкорыя на Віківідах  Цыкорыя ў Вікісховішчы ITIS 36762 ·

Цыко́рыя (па-лацінску: Cichorium), цыкорня — род расьлінаў сямейства Астравых^[3][2]. Уключае два культурныя віды і некалькі дзікіх^[4].

Апісаньне

Цыкорыя — хмызьняковая шматгадовая даволі высокая трава, па пояс чалавека, а то й вышэй. Мясісты корань даволі глыбока пранікае ў грунт.

Сьцябло — разгаліністае, голае, шорсткае. Жорсткае вэртыкальнае сьцябло зьяўляецца на другое лета.

У першы год пры корані зьяўляецца акружак яркіх падоўжаных лістоў зь ярка выказанай галоўнай жылкай. Сьцёблавыя лісткі — сядзячыя, лянцэтныя, на канцы могуць быць закругленыя ці звужаныя.

Кветкі цыкорыі

Суквецьце — раскрытыя кошыкі, сярэдняе велічыні, адзінкавыя, разьмешчаныя на канцах галінак і по 2—3 у пазухах лістоў. Усе кветкі ў кошыках языковыя з блакітнымі ці лявандавымі, радзей белымі ці ружаватымі пялёсткамі.

Плод — невыразны пяціграньнік і мае чубок з кароткіх лусак.

Распаўсюджаньне

Радзімай цыкорыі звычайна лічаць Міжземнамор’е. Расьце ў зоне умеранага клімату і ў тропіках. Сустракаецца ў Эўразіі, Паўночнай Афрыцы, Паўднёвай і Паўночнай Амэрыцы, Аўстраліі і Новай Зэляндыі.

У дзікім выглядзе цыкорыя расьце на ўзьлесках, паплавох, пустках, па межах палёў і пры дарогах, каля населеных пунктаў.

Выкарыстаньне

Вырошчваюць цыкорыю дзеля лісьця, якое выкарыстоўваецца ў салатах, і карэньняў, зь якіх вырабляюць так званую цыкорную каву(en).

Нарыхтоўваюць корань увосені, пасьля дажджоў, калі грунт разьмяклы. Калі корань абкапаць і пацягнуць за вярхушку, ён лёгка выцягваецца цэлы і непашкоджаны. У сухія дні зь зямлі вырываецца толькі самы верх кораню.

У народнай мэдыцыне цыкорыя выкарыстоўваецца для паляпшэньня функцыянальнай дзейнасьці страўніка і дзеля падвышэньня апэтыту. Маладое лісьце цыкорыю ядомае, зьмяшчае вітамін C, каратын; салаты зь іх карысныя для хворых на дыябэт (расьліна зьмяшчае інулін).

Віды^[5]

• Cichorium alatum Hochst. & Steud. — Эўропа, Арабійскі паўвостраў, Афрыка ад Альжыру да Намібіі^[6]
• Cichorium bottae Deflers — Саудаўская Арабія, Емэн
• Cichorium callosum Pomel — Паўночная Афрыка
• Cichorium calvum Sch.Bip. ex Asch. — Эгіпет, Этыёпія, Палестына, Ізраіль, Ярданія
• Cichorium dubium E.H.L.Krause  — Эўропа
• Cichorium endivia L. — Міжземнамор’е
• Cichorium hybridum Halácsy — Грэцыя
• Cichorium intybus L. — Эўропа
• Cichorium pumilum Jacq. — Міжземнамор’е
• Cichorium spinosum L. — Міжземнамор’е

Крыніцы

1. lectotype designated by Green, Prop. Brit. Bot.: pg 178. 1929
2. ^ Tropicos, Cichorium L.
3. Linnaeus, Carl von. 1753. Species Plantarum 2: 813
4. Altervista Flora Italiana, genere Cichorium includes photos and distribution maps for 4 species
5. Flann, C (ed) 2009+ Global Compositae Checklist
6. Kyffhäuser flora