Шэрая заслона

Шэ́рая засло́на^[1][2], таксама бе́лая засло́на, грэ́йаўт, ўа́йтаўт (па-ангельску: greyout, whiteout, амэр. анг. grayout) — мінучая страта зроку, якая ўспрымаецца як зацямненьне сьвятла й колераў, часам суправаджаецца стратай перыферычнага зроку^[3]. Гэта папярэднік непрытомнасьці альбо чорнае заслоны^[a] (анг. blackout) і абумоўлены гіпаксіяй (тленным галаданьнем мозгу), часта з-за падзеньня крывянога ціску.

Прычыны

Для шэрае заслоны існуе мноства магчымых прычын:

• Шок, такі як гіпавалэмія, нават у лёгкай форме ці такі, як пры ўзяцьці крыві.
• Спантанна стоячы, асабліва калі чалавек хворы, з пахмельля або пакутуе артэрыяльнай гіпатэнзіі.
• Станоўчыя перагрузкі ў лятальных апаратах ці на амэрыканскіх горках у парку.
• Як гэта ні парадаксальна, гіпэрвэнтыляцыя: самаіндукаваныя гіпакапнія, напрыклад, у гульнях з асьфіксіяй або пры страце прытомнасьці на малой глыбіні.
• Перанапружаньне.
• Панічная атака.

Звычайна аднаўленьне адбываецца хутка й грэйаўт можа быць лёгка ліквідавана лежачы, такім чынам, каб сардэчна-сасудзістая сыстэма не працавала супраць сілы цяжару, перашкаджаючы крыві дасягнуць мозгу.

Характарыстыка

Стадыі шэрае заслоны.

Шэрую заслону могуць адчуваць пілёты пры вялікіх станоўчых перагрузках, выконваючы пятлю Несьцерава або круты разварот, прымушаючы кроў адліваць ад галавы да ніжніх канечнасьцях цела й зьніжаючы, тым самым, артэрыяльны ціск у мозгу^[4]. Гэты працэс — зваротны працэсу чырвонае заслоны (анг. redout), або пачырваненьне зроку, які зьяўляецца вынікам адмоўных перагрузак, калі вэктар хуткасьці накіраваны ўніз, а паскарэньне перавышае паскарэньне сілы цяжару. Гэты стан патэнцыйна небясьпечна й можа прывесьці да пашкоджаньня сасудаў сятчаткі й гемарагічнага інсульту. Пілёты самалёта з высокай энэргаўзброенасьцю могуць падвысіць сваю ўстойлівасьць да грэйаўту з дапамогай супрацьперагрузнага гарнітура, які кіруе перасоўваньнем крыві да ніжніх канечнасьцяў, але не існуе гарнітура, здольнага кіраваць рэдаўтам. У абодвух выпадках сымптомы могуць быць ухілены неадкладна зьніжэньнем перагрузкі пры кіраваньні палётам. Працяг ці ўзмацненьне перагрузкі прывядзе да хуткага прагрэсаваньня G-LOC (якая прыводзіць да страты прытомнасьці).

Дзіўна, але нават падчас моцнага грэйаўту, пры поўнай дысфункцыі глядзельнай сыстэмы, пілёты могуць па-ранейшаму чуць, адчуваць і казаць^[5]. Іншымі словамі, поўны грэйаўт і G-LOC – розныя падзеі.

Яшчэ адна распаўсюджаная праява greyout здараецца на амэрыканскіх горках. Многія амэрыканскія горкі падвяргаюць удзельнікаў станоўчым перагрузкам^[6], асабліва ў вэртыкальных завесах і сьпіралях. Амэрыканскія горкі рэдка падвяргаюць вялікім адмоўным перагрузкам, каб выклікаць рэдаўт, бо большасьць элемэнтаў зь нізкімі перагрузкамі прызначаны для імітацыі бязважкасьці.

Глядзіце таксама

• Чорная заслона
• Чырвоная заслона

Заўвагі

1. Парушэньне доўгатэрміновае памяці.

Крыніцы

1. Аляксандар Булыка Беларуска-рускі слоўнік. — Менск: Аверсэв, 2001. — ISBN: 985-6389-79-8 — © Slounik.org, 2003–2023
2. Беларуска-расейскі слоўнік. // Слоўнік «Скарнік» (skarnik.by), 2012—2025.
3. Mike Leahy and Zeron Gibson (2005-08-25) G-Force Diary. BBC / Open University. Праверана 2009-11-20 г. Архіўная копія ад 2010-06-20 г. (анг.)
4. Braithwaite MG, Durnford SJ, Crowley JS, Rosado NR, Albano JP. «Spatial disorientation in U.S. Army rotary-wing operations.» Aviation, Space and Environmental Medicine 69(11):1031-7 (November 1998). (анг.)
5. Eoin Harvey, MD Physiological Effects of Positive G Forces. British Aerobatic Association. Праверана 2009-11-20 г. Архіўная копія ад 2012-07-22 г. Крыніца Архіўная копія ад 2012-07-22 г. (анг.)
6. Douglas H. Smith, David F. Meaney (October 2002) Roller Coasters, G Forces, and Brain Trauma: On the Wrong Track?. Journal of Neurotrauma. (анг.)