Юзэф Чапскі

Юзэф Чапскі

Юзэф Чапскі (па-польску: Józef Czapski; 3 красавіка 1896, Прага — 12 студзеня 1993, Мэзон-Ляфіт, Францыя) — польскі мастак, літаратар, вайсковы дзеяч. 3 роду Чапскіх, сын Ежы.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пачаў вучыцца на юрыстаў у Пецярбургу. У верасьні 1917 г. нядоўга служыў у 1 Палку ўланаў Крэхавецкіх, калі той знаходзіўся ў Менску. У кастрычніку 1918 г. запісаўся да варшаўскай Акадэміі мастацтва, але хутка паехаў да Пецярбургу з мэтай пошуку зьніклых жаўнераў 1 Палка ўланаў Крэхоўскіх. Ваяваў у польска-савецкай вайне 1919—1921 атрымаў ордэн Virtuti Militari. У 1921—1924 вучыўся ў кракаўскай Акадэміі мастацтва, м. ін. у Юзэфа Панкевіча. З 1924 да 1931 г. быў разам з групай капістаў (разам Янам Цыбісам і Жыгмунтам Валішэўскім) у Парыжу. У 1930-я — у Варшаве, супрацоўнічаў з «Głosem Plastyków» і «Wiadomościami Literackimi».

З пачаткам Другой сусьветнай вайны мабілізаваны. Служыў ротмістрам у польскай арміі, у верасьні 1939—1941 г. вязень Старабельскага лягеру. У 1942 паводле загаду генэрала Уладыслава Андэрса арганізаваў прыёмны пункт для тых, хто далучыўся да арміі Андэрса.

З 1946 году жыў у Парыжы, быў сузаснавальнікам «Культуры» (з 1947 г. і да сьмерці жыў у доме — рэдакцыі «Kultury» ў Мэзон-Лафіт на Avenue de Poissy 91). Свае артыкулы і эсэ друкаваў таксама і ў францускіх часопісах, т.я. «Le Figaro Littéraire», «Preuves», «Gavroche», «Nova et Vettera», «Carrefour».

Творчасьць (літаратура)

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Józef Pankiewicz. Życie i dzieło. Wypowiedzi o sztuce (M. Arct 1936)
  • O Cézanne’ie i świadomości malarskiej (Instytut Propagandy Sztuki 1937)
  • Proust contre la déchéance. Conférences au camp de Griazowietz (powst. na przełomie 1940/1941 jako seria odczytów dla współtowarzyszy uwięzionych w sowieckim obozie w Griazowcu; Pierwodruk: «Kultura» (Paryż), nr 12 i 13/1948; выдадзеная кнігай па-француску: Les Éditions Noir sur Blanc 1987, ISBN 2-88250-000-9)
  • Wspomnienia starobielskie (data powstania: 1943; Oddział Kultury i Prasy 2. Korpusu 1944 (2 выданьня); 1945; II obieg wydawniczy: NOWA 1979, Wydawnictwo im. gen. E. Fieldorfa 1984, Biblioteka Spotkań 1985, Recto 1989, Niezależne Warsztaty Wydawnicze Ogniwo 1990; wydania w jęz. francsukim: Souvenirs de Starobielsk, wstęp Gustaw Herling-Grudziński, Collection «Temoignages» 1945, Les Éditions Noir sur Blanc 1987, ISBN 2-88250-001-7; wydanie w jęz. włoskim: Ricordi di Starobielsk, Rzym 1945)
  • Lettre ouverte à Jacques Maritain et François Mauriac (pierwodruk w jęz. polskim: «Orzeł Biały» nr 34/1944; выданьне па-польску і італьянску: Drukarnia Polowa Armii Polskiej na Wschodzie 1944; Kolejne publikacje: Tygodnik Polski nr 45/1944 [w jęz. ang.], «Więź» nr 3/1993 [па польску])
  • Na nieludzkiej ziemi (Instytut Literacki 1949, 1962; wydanie uzupełnione o tekst Walka: Polska Fundacja Kulturalna 1969; II obieg wydawniczy: Krąg 1982; wydanie wspólne ze Wspomnieniami starobielskimi oraz tekstem Prawda o Katyniu [powst. 1945]: Editions Spotkania 1984, 1985; II obieg wydawniczy: Oficyna Wydawnicza Reduta 1986, Wydawnictwo Most 1986, Solidarność Walcząca 1986, Krakowskie Towarzystwo Wydawnicze 1987, Skarżyska Oficyna Wydawnicza SOWa 1987, Międzyzakładowa Struktura Solidarności V 1987; wydania oficjalne: Czytelnik 1990, Znak 2001, ISBN 83-240-0000-3; przekład angielski: The Inhuman Land, przeł. G. Hopkins, Londyn 1951, Nowy Jork 1952, Londyn 1987; przekład francuski: Terre inhumaine, przeł. Maria Adela Bohomolec, Paryż 1947, jako La terre inhumaine. Adapté du pol. par M. A. Bohomolec et Joseph Czapski, wstęp Daniel Halévy, L’Age d’Homme, Lozanna 1979; przekład niemiecki: Unmenschlsche Erde, przeł. W. Gromek, posłowie Józef Czapski, Kolonia 1967, Frankfurt nad Menem 1969)
  • Oko (Instytut Literacki 1960)
  • Dwugłos wspomnień (wespół z Marią Czapską; Polska Fundacja Kulturalna 1965)
  • Tumult i widma (Instytut Literacki 1981, II obieg wydawniczy: [b.m.w.] 1985, NOWA 1988; Znak 1997, ISBN 83-7006-535-X; wydanie francuskie: Tumulte et spectres, przeł. Thérèse Douchy [Teresa Dzieduszycka], Les Éditions Noir sur Blanc 1991, ISBN 2-88250-022-X)
  • Patrząc. Z autoportretem i 19 rysunkami autora (wybór i posłowie Joanna Pollakówna; Znak 1983, 1996, ISBN 83-7006-450-7)
  • Dzienniki, Wspomnienia, Relacje (oprac. Joanna Pollakówna; II obieg wydawniczy; Oficyna Literacka 1986)
  • Swoboda tajemna (oprac. redakcyjne Andrzej Kaczyński; Wydawnictwo Pomost 1989 [II obieg wydawniczy]; 1991, ISBN 83-85219-02-1)
  • Czytając (wybór wstęp i opracowanie Jan Zieliński; Znak 1989, ISBN 83-7006-053-6)
  • Myślę, że wiem najważniejsze. Czapski-Colin (wybór listów; przekład i wstęp Andrzej S. Sawicki; Oficyna Naukowa i Literacka TIC 1992)
  • Wyrwane strony (rozszerzona wersja książki Dzienniki, Wspomnienia, Relacje; oprac. Joanna Pollakówna przy udziale Piotra Kłoczowskiego; Les Éditions Noir sur Blanc 1993)
  • Józef Czapski — Podziemna korona. Fragmenty dzienników, rysunki, kalendarium życia (fragmenty książki Dzienniki, Wspomnienia, Relacje; Obserwator 1993)
  • Świat w moich oczach (rozmowy przeprowadził Piotr Kłoczowski; Ząbki-Paris 2001; seria: «Świadkowie XX wieku», t. 6, ISBN 83-7031-265-9, ISBN 2-85316-079-3)
  • Rozproszone: teksty z lat 1925—1988 (zebrał i notami opatrzył Paweł Kądziela; Biblioteka «Więzi» 2005, ISBN 83-88032-65-8)

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Юзэф Чапскі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў