Яана Хмялеўская

Яана Хмялеўская
Joanna Chmielewska
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Ірэна Барбара Яанна Кюн
Псэўданімы Яана Хмялеўская
Нарадзілася 2 красавіка 1932(1932-04-02)[1][2][3]
Варшава, Польшча
Памерла 7 кастрычніка 2013(2013-10-07)[2][3] (81 год)
Варшава, Польшча
Пахаваная
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, дзіцячая пісьменьніца
Гады творчасьці 1964—2013
Жанр Іранічны дэтэктыў
Мова польская
Прэміі Прэмія Старшыні Савета Міністраў (1989), прэмія «АТ ЭМПіК» (2000, 2001)
Узнагароды
афіцэр ордэна Адраджэньня Польшчы
www.chmielewska.org

Яа́на Хмяле́ўская (па-польску: Joanna Chmielewska), народжаная Ірэна Барбара Яана Кюн (па-польску: Irena Barbara Joanna Kühn) (2 красавіка 1932, Варшава — 7 кастрычніка 2013, Варшава) — вядомая польская пісьменьніца, аўтар жаночых іранічных дэтэктываў.

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзілася ў сям’і дырэктара банка. Выхаваньнем займаліся жанчыны — маці, бабка і дзьве цёткі, Тэрэса і Люцына. Асабліва паўплывала на яе цётка Люцына, журналістка. Яна перадала пляменьніцы шмат карысных ведаў, да таго ж займалася зь ёю францускай мовай.

Пад час акупацыі Яана была вымушана кінуць школу. Спачатку школьнымі прадметамі зь ёю займалася цётка Люцына, а пасьля, у 1943 годзе, Хмялеўскую аддалі ў інтэрнат пры кляштары Сясьцёр Уваскрасеньня на варшаўскім Жолібожу.

Па сканчэньні гімназіі, па жаданьню бацькоў. Хмялеўская скончыла Архітэктурную акадэмію. Працавала нейкі час архітэктарам. Аднойчы ў Францыі, яна ўбачыла невялікую капліцу ў Арлі і зразумела: такога ёй ніколі не стварыць. У 1964 годзе выдала сэнсацыйны раман «Klin». З 1970 году займалася выключна літаратураю. Наклады некаторых яе кніг перавышалі ў Польшчы 6 млн асобнікаў[4], а ў Расеі — 8 млн[5]. Раманы яе перакладаліся на 106 моваў сьвету.

На беларускую творы Хмялеўскай не перакладаліся. Перакладчыкі, сярод іншага, тлумачаць гэта занадта дарагімі аўтарскімі правамі на яе творы[6].

Яна ляўрэат шматлікіх літаратурных прэміяў, у тым ліку Прэміі Старшыні Савета Міністраў за творчасьць для дзяцей і юнацтва (1989), двухразовы ляўрэат прэміі «АТ ЭМПіК» (найбуйнейшая ў Польшчы сетка продажу мэдыя-носьбітаў) (2000, 2001).

Хмялеўская выдатна гуляла ў карты: сьцьвярджала, што навучылася гуляць у карты раней, чым гаварыць. Яе хобі — брыдж, скачкі, калекцыянаваньне бурштыну і марак, выраб пацерак з ракавінак, варажба на картах, складаньне кампазыцыяў з сухіх траваў.

Асабістае жыцьцё

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Замуж Хмялеўская выйшла першы раз у 18 гадоў за хлопца, які быў старэйшы за яе на тры гады. У гэтым шлюбе ў яе нарадзілася два сыны — Ежы (нар. у 1951) і Робэрт (нар. у 1956). Ежы скончыў ўнівэрсытэт радыё і электронікі ў Варшаве, пасьля зьехаў у Альжыр на заробкі. Вярнуўшыся ў Польшчу — адзін час займаўся разьвядзеньнем шампіньёнаў у парніках. Пасьля многіх гадоў шлюбу ён разьвёўся і жаніўся зноў на дзяўчыне, якая была значна маладзей яго. Ад першага шлюбу мае дачку Караліну.

Другі сын Робэрт, таксама езьдзіў на заробкі ў Альжыр. Два разы быў жанаты, пасьля чаго разам з другой жонкай і дачкой зьехаў у Канаду і застаўся там жыць.

Дачка Моніка нарадзілася ў другім шлюбе. Моніка мае адукацыю ў сфэры IT, нядаўна выйшла замуж за аднакурсьніка, жыве ў Таронце.

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мастацкая літаратура (для дарослых)

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • 1964: Klin (ekranizacja Lekarstwo na miłość, reż. Jan Batory)
  • 1966: Wszyscy jesteśmy podejrzani
  • 1969: Krokodyl z Kraju Karoliny
  • 1972: Całe zdanie nieboszczyka
  • 1973: Lesio
  • 1974: Wszystko czerwone
  • 1975: Romans wszechczasów[12]
  • 1976: Boczne Drogi
  • 1977: Upiorny legat (ekranizacja Skradziona kolekcja, reż. Jan Batory)
  • 1979: Studnie przodków
  • 1989: Szajka bez końca
  • 1990: Dzikie białko
  • 1992: Wyścigi
  • 1993: Tajemnica
  • 1993: Drugi wątek
  • 1993: Florencja, córka Diabła
  • 1993: Zbieg okoliczności
  • 1993: Autobiografia, tom 1 — Dzieciństwo
  • 1994: Jeden kierunek ruchu
  • 1994: Autobiografia, tom 2 — Pierwsza młodość
  • 1994: Autobiografia, tom 3 — Druga młodość
  • 1994: Autobiografia, tom 4 — Trzecia młodość
  • 1994: Autobiografia, Wieczna młodość — aneks do wszystkich pozostałych (w 2000 r. ukazał się jako tom 5 — Wtórna młodość)
  • 1995: Lądowanie w Garwolinie
  • 1996: Duża polka
  • 1996: Dwie głowy i jedna noga
  • 1996: Wielki diament, tom 1
  • 1996: Wielki diament, tom 2
  • 1997: Hazard
  • 1997: Krowa niebiańska
  • 1998: Harpie
  • 1998: Złota mucha
  • 1999: Depozyt
  • 1999: Najstarsza prawnuczka
  • 2000: Przeklęta bariera
  • 2000: Książka poniekąd kucharska
  • 2000: Autobiografia, tom 5 — Wtórna młodość
  • 2001: Trudny trup
  • 2002: (Nie)boszczyk mąż
  • 2002: Pech
  • 2003: Babski motyw
  • 2003: Bułgarski bloczek
  • 2004: Kocie worki
  • 2005: Mnie zabić
  • 2005: Zapalniczka w antologii Trupy Polskie
  • 2006: Krętka Blada
  • 2006: Autobiografia, tom 6 — Stare próchno
  • 2007: Zapalniczka (Rozwinięcie opowiadania Zapalniczka, wydanego w 2005 roku w zbiorze opowiadań Trupy Polskie)
  • 2007: Rzeź bezkręgowców
  • 2008: Autobiografia, tom 7 — Okropności
  • 2009: Porwanie
  • 2010: Byczki w pomidorach
  • 2011: Gwałt
  • 2012: Krwawa zemsta
  • 2013: Zbrodnia w efekcie

Мастацкая літаратура для моладзі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • 1974: Zwyczajne życie
  • 1976: Większy kawałek świata
  • 1979: Nawiedzony dom
  • 1981: Wielkie zasługi
  • 1983: Duch (wydany później, po lekkiej zmianie, wraz z kilkoma innymi opowieściami jako Ślepe szczęście)
  • 1988: Skarby
  • 1991: 2/3 sukcesu
  • 1992: Ślepe szczęście
  • 1993: Wszelki wypadek

Для дзяцей

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • 1994: Pafnucy
  • 2003: Las Pafnucego

Параднікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • 1996: Jak wytrzymać z mężczyzną
  • 1996: Jak wytrzymać ze współczesną kobietą
  • 2001: Jak wytrzymać ze sobą nawzajem
  • 2005: Przeciwko babom!
  • 2007: Traktat o odchudzaniu

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Joanna Chmielewska // Чэхаславацкая кінабаза (чэс.) — 2001.
  2. ^ а б Joanna Chmielewska // e-teatr.pl (пол.) — 2004.
  3. ^ а б Архіў прыгожых мастацтваў — 2003.
  4. ^ Joanna Chmielewska kończy 75 lat (pol.). W: Gazeta Wyborcza
  5. ^ Sylwetki — literatura. Joanna Chmielewska
  6. ^ Памерла Яана Хмялеўская, Наша Ніва