Ян Дамель
Ян Дамель лац. Jan Damiel | |
.jpg) Ян Дамель. Аўтапартрэт | |
| Дата нараджэньня | 1780 |
|---|---|
| Месца нараджэньня | Мітава, Курляндыя |
| Дата сьмерці | 30 жніўня 1840 |
| Месца сьмерці | Менск |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | |
| Занятак | маляр |
| Месца працы | |
| Сябра ў | масонская лёжа[d] і Паўночная паходня[d] |
| Жанры | партрэт, гістарычны жывапіс і рэлігійнае мастацтва[d] |
| Плынь | клясыцызм, рамантызм |
Ян Дамель (1780, Мітава ў Курляндыі — 30 жніўня 1840, Менск) — беларускі маляр, прадстаўнік мастацкай школы Віленскага ўнівэрсытэту. Пакінуў значны сьлед у мастацтве сучасных Беларусі і Летувы.
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Скончыў Віленскі ўнівэрсытэт (1809 год), быў вучнем вядомых мастакоў Францішка Смуглевіча і Яна Рустэма. У 1809—1820 гадох выкладаў на катэдры малюнку і малярства.
У 1820 годзе праз хлусьлівае зьвінавачаньне ўлады Расейскай імпэрыі выслалі Яна Дамеля ў Сыбір[1]. Знаходзіўся ў высылцы ў Табольску, Томску, Енісейску. Выконваў размалёўку тамтэйшых сакральных будынкаў, зблізіўся з кіраўніком Сыбіры графам М. Сьпяранскім, што аблегчыла ягоную долю і дапамагло хутчэй вярнуцца на Радзіму.
Па вызваленьні з 1822 году жыў у Менску.
Спачыў у касьцёле Ўзвышэньня Сьвятога Крыжа на Кальварыйскіх могілках Менску. Замест помніка над магілай павесілі карціну «Маленьне збаўцы», якую нябожчык лічыў адным з найлепшых сваіх твораў.
Творчасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].jpg)
Творчасьць Яна Дамеля сфармавалася пад уплывам клясыцызму[2].
Пісаў пераважна на гістарычныя тэмы: «Сьмерць магістра крыжаносцаў Ульрыха фон Юнгінгена ў бітве пад Грунвальдам», «Сьмерць князя Панятоўскага» (абедзьве 1820-я), «Хрышчэньне славянаў», «Сьмерць Глінскага ў няволі», «Вызваленьне Т. Касьцюшкі зь цямніцы» (1830-я), «Твардоўскі паказвае Жыгімонту Аўгусту цень яго жонкі Барбары», «Напалеон на бівуаку пад Аўстэрліцам», «Адступленьне французаў праз Вільню ў 1812» ды іншыя.
Сярод працаў мастака партрэты князя Дамініка Радзівіла, графаў Яўхіма Храптовіча, Канстантына Тышкевіча, рэктара Віленскага ўнівэрсытэту С. Малеўскага, ксяндза Ф. Галанскага, «М. Равіч з сынам», «Атон Горват з жонкай», «Валадковіч з жонкай», М. Сьпяранскага, С. Строганава, Е. Кабылінскага ды іншых. Уласьцівасьцю найлепшых зь іх ёсьць тонкая псыхалягічная характарыстыка. Некаторыя партрэты (аўтапартрэт, партрэт прафэсара Яна Рустэма) маюць рысы рамантызму.
Выканаў таксама творы рэлігійнай тэматыкі: «Сьвятая Дзева зь дзіцем», «Хрыстос і самарыцянка», «Адрачэньне Сьвятога Пятра», «Палажэньне ў труну», «Маленьне пра чашу», «Спакушэньне Хрыста», «Агар у пустыні», «Сьвяты Язэп зь дзіцяткам Езусам» — алтарны вобраз касьцёла ў Вішневе.
Стварыў пэйзажы Менску і ягоных ваколіцаў, малюнкі і замалёўкі на тэмы побыту народаў Сібіры.
Галерэя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Працы Яна Дамеля
-
Вызваленьне Т. Касьцюшкі зь цямніцы -
-
Партрэт Тамаша Ваўжэцкага -
Партрэт Станіслава Богуш-Сестранцэвіча
.jpg)
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ ДАМЕЛЬ Ян // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
- ^ ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 203.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2