Ꙁ

	Літара кірыліцы зямля
	Ꙁꙁ
	Выява
	◄ Ꙃ Ꙅ Џ̆ Ꚅ Ꙁ З̀ З̑ Ԅ Ԇ ►
Зьвесткі
Тып	архаічная кірылічная літара, альфабэтны;
Гукі	[z] · [ts]
Альфабэтная пазыцыя	9
Назва ў Юнікодзе	cyrillic capital letter zemlya; cyrillic small letter zemlya
Юнікод	Ꙁ: U+A640; ꙁ: U+A641
HTML	Ꙁ‎: &#42560, Ꙁ ꙁ‎: &#42561, &#xa641
UTF-16	Ꙁ‎: 0xA640; ꙁ‎: 0xA641
URL-код	Ꙁ: %EA%99%80; ꙁ: %EA%99%81
Разьвіцьцё
	Ζ ζ Ꙁ ꙁ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
Іншае
У сыстэме лічэньня	7
Кірунак пісьма	зьлева направа
Зноскі
	Гэты артыкул зьмяшчае спэцыяльныя сымбалі. Без адпаведнай апрацоўкі вываду вы можаце бачыць пытальнікі, квадрацікі ці іншыя сымбалі.
	усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога

Ꙁ, ꙁ (зямля́; курсіў: Ꙁ ꙁ) — літара гістарычнае кірыліцы, састарэлая форма літары З (зямля), цяпер нідзе не ўжываецца. Выглядае як (З-вобразная форма больш сучасная). У кірыліцы займала 9-ю пазыцыю й мела лікавае значэньне 7. Паходзіць ад грэцкай літары дзэты (Ζ ζ).

Гісторыя

Найстаражытнае напісаньне Ꙁ у паўднёваславянскіх і старажытнарускіх помніках было падобна на напісаньне літары дзэта (ζ) IX—X стагодзьдзяў і мела хвосьцік, некалькі адсунуты направа; напісаньне, у прыватнасьці, сустракалася ў Супрасьльскім рукапісе й Астраміравым Эвангельлі. У шматлікіх помніках сярэдняя галоўная рыса спускаецца ніжэй лініі радка. У «Жыціі Кандрата» і на Тмутараканскім камені пішацца падобна з Z, але з паваротам уніз, а ня ўверх (накшталт Ⱬ). Практычна ў нязьменным выглядзе гэтае напісаньне сустракаецца амаль да XVI стагодзьдзя^[1].

Ужо ў лістках Ундольскага асноўная лінія становіцца выгнутай, а кут паміж ёй і хвастом літары зьнікае, пераходзячы ў закругленьне. Гэта форма становіцца звычайнай з XIII стагодзьдзі, а ў XV—XVI падвяргаецца вялікім зьменам. У гэты ж час паступова зацьвярджаецца напісаньне З, якое пазьней уваходзіць і ў друкаваны шрыфт. У статуце й паўстатуце розныя варыяцыі напісаньня Ꙁ захоўваліся да XVII стагодзьдзя^[1].

У друкаваных шрыфтах Івана Фёдарава меліся асобныя гліфы для З і Ꙁ, але пры гэтым яны ўжываліся ўзаемазаменна (а часьцяком чаргаваліся й з Ѕ)^[2], у той час як у Францішака Скарыны Ꙁ-вобразнае напісаньне адсутнічала, а абодва наяўныя варыянты зямлі былі разнавіднасьцямі З-вобразнай формы^[3].

Крыніцы

^ ^а ^б Карский Е. Ф. Славянская кирилловская палеография / отв. ред. акад. В. И. Борковский. — 2-е изд., факсимильное. — Л., М. (факс.): Из-во АН СССР; из-во «Наука» (факс.), 1928, 1979 (факс.). — С. 191—192. — 494 с. — 2700 ас. (рас.)
^ Румянцовъ В. Е. Иванъ Ѳедоровичъ — первый русскій книгопечатникъ: Очеркъ изъ исторіи русскаго просвѣщенія / Отвѣтственное лицо гр. А. С. Уваровъ. — М.: Синодальная типография, 1871. — С. 25. — 37 с.
^ Немировский Е. Л. Франциск Скорина: жизнь и деятельность белорусского просветителя / научный редактор В. А. Чемерицкий. — Минск: «Мастацкая літаратура», 1990. — С. 262. — 597 с. — 6000 ас. (рас.)

Вонкавыя спасылкі

Вялікая й маленькая літары на сайце Scriptsource.org (анг.)

[К-1] а ^б Карский Е. Ф. Славянская кирилловская палеография / отв. ред. акад. В. И. Борковский. — 2-е изд., факсимильное. — Л., М. (факс.): Из-во АН СССР; из-во «Наука» (факс.), 1928, 1979 (факс.). — С. 191—192. — 494 с. — 2700 ас. (рас.)

[2] Румянцовъ В. Е. Иванъ Ѳедоровичъ — первый русскій книгопечатникъ: Очеркъ изъ исторіи русскаго просвѣщенія / Отвѣтственное лицо гр. А. С. Уваровъ. — М.: Синодальная типография, 1871. — С. 25. — 37 с.

[3] Немировский Е. Л. Франциск Скорина: жизнь и деятельность белорусского просветителя / научный редактор В. А. Чемерицкий. — Минск: «Мастацкая літаратура», 1990. — С. 262. — 597 с. — 6000 ас. (рас.)

[1]

[2]

[3]