Антоні Генрык Радзівіл

Антоні Генрык Радзівіл
польск.: Antoni Henryk Radziwiłł
Трубы
Нараджэнне	13 чэрвеня 1775(1775-06-13)[1][2]^[…] Вільня, Віленскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая[3]
Смерць	7 красавіка 1833(1833-04-07)[1][2]^[…] (57 гадоў) Берлін, правінцыя Брандэнбург, Каралеўства Прусія[3]
Месца пахавання	кафедральны сабор Святых Пятра і Паўла
Род	Радзівілы
Бацька	Міхал Геранім Радзівіл[4]
Маці	Алена з Пшаздзецкіх^[d]
Жонка	Луіза Пруская^[d][5][4]
Дзеці	Вільгельм Радзівіл[4], Багуслаў Фрыдэрык Радзівіл^[d][4], Эліза Радзівіл^[d][6][4], Фердынанд Радзівіл^[d][6][4] і Ванда з Радзівілаў^[d][6][4]
Член у	Кракаўскае навуковае таварыства^[d][3]
Адукацыя	Гётынгенскі ўніверсітэт
Званне	генерал
Узнагароды	Мальтыйскі ордэн
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Антоні Генрык Радзівіл

Антоні Генрык Радзівіл, польск.: Antoni Henryk Radziwiłł (13 чэрвеня 1775, Вільня — 7 красавіка 1833, Берлін) — палітычны дзеяч, кампазітар, мецэнат.

Біяграфічныя звесткі

З роду Радзівілаў. Сын Міхала Гераніма.

Вучыўся ў Гётынгенскім універсітэце (да 1794). У 1796 ажаніўся з Фрыдэрыкай Луізай, прынцэсай Брандэнбургскай, пляменніцай прускага караля, і асеў у Прусіі. Пасля задушэння паўстання 1794 падтрымліваў планы адраджэння польскай дзяржавы на чале з Гогенцолернам, дзе сам разлічваў быць віцэ-каралём, а Т. Касцюшка — галоўнакамандуючым. Выступаў за кааліцыю Прусіі, Расіі і Аўстрыі супраць Напалеона, якая прадугледжвала стварэнне асобнай арміі з ураджэнцаў былой Рэчы Паспалітай, аднак гэтыя планы не ажыццёўлены. Пасля гібелі Д. Г. Радзівіла стаў у 1814 ардынатам нясвіжскім і алыцкім. У 1815-33 намеснік прускага караля ў Вялікім княстве Пазнаньскім, генерал-паручнік.

Меў 4 дачок і сыноў Вільгельма, Фердынанда, Багуслава, Уладзіслава.

Музычная творчасць

Трымаў у Берліне і Познані артыстычныя салоны. Быў выдатным віяланчэлістам і гітарыстам, іграў на іншых музычных інструментах, пісаў музыку, спяваў у аматарскіх спектаклях («Вялікі тыдзень у замку, альбо Сцэны трубадураў з 1148 года»; паст. ў час Венскага кангрэса 1815). Падтрымліваў кантакты з вядомымі кампазітарамі. Свае творы прысвяцілі яму Л. ван Бетховен, Ф. Мендэльсон-Бартольдзі, Ф. Шапэн, М. Шыманоўская. Пісаў рамансы (у т.л. «Вільгельма Майстэра» І. В. Гётэ), вакльныя дуэты і трыо, фартэпіянныя творы (вальсы, паланезы), хары.

Як кампазітар набыў вядомасць музыкай да «Фауста» (лібрэта І. В. Гётэ). У 1844 С. Манюшка выдаў у Вільні асобныя сцэны гэтай оперы ў сваёй клавірнай рэдакцыі. На Беларусі фрагменты оперы ўпершыню паказаны ў 1995 у Нясвіжы «Беларускай капэлай», прэм'ера ў Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры оперы Рэспублікі Беларусь адбылася ў 1999.

Зноскі

1. Anton Heinrich de Radziwill // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24255573"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a>
2. Lundy D. R. Prince Antoni Henryk Radziwill // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
3. http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/radziwill-antoni/ Праверана 30 жніўня 2022.
4. Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q270"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404"></a>
5. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
6. Lundy D. R. The Peerage
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

Літаратура

• Скорабагатаў В. Беларускі «Фауст» // Спадчына. 1995. № 1;
• Скорабагатаў В. Лёс падарыў Гётэ музыку Радзівіла // Мастацтва. 1995. № 4;
• Собалева Н. Агмень родавы, агмень культурны: (Жыцьцё, дзейнасць і атачэньне Антонія Генрыка Радзівіла) // Мастацтва. 1995. № 8;
• Собалева Н. «Геніяльная парывістая кампазіцыя…» // Мастацтва. 1995. № 9;
• Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы, Мн.: Беларусь, 2007.
• Almanach de Gotha, Perthes, Gotha
  • 77. Jg. (1840)
  • 124. Jg. (1887)
• Ingvar Holm: Industrialismens scen. Ur revolutionernas och varumässormas teaterhistoria, Gebers, Stockholm 1979, ISBN 91-2006030-0
• Bogdan Graf von Hutten-Czapski: Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, Mittler, Berlin 1936 (2 Bde.)
• Szymon Konarski: Armorial de la noblesse polonaise titrée, Selbstverlag, Paris 1957
• Tadeusz Nowakowski: Die Radziwills. Die Geschichte einer großen europäischen Familie, dtv, München 1975, ISBN 3-423-01102-5
• Thekla von Schober: Unter fünf Königen und drei Kaisern. Unpolitische Erinnerungen einer alten Frau, Flemming, Glogau 1891

Спасылкі

• Скорабагатаў Віктар, Собалева Наталля.. Гётэ, Радзівіл, „Фаўст” (нявызн.). Kamunikat.org (22 студзеня 2011).
• 13 чэрвеня — 230 год з дня нараджэння А. Г. Радзівіла (1775-1833), палітычнага дзеяча, мецэната, кампазітара (нявызн.)(недаступная спасылка). Нацыянальная бібліятэка Беларусі (22 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 6 сакавіка 2016. Праверана 26 снежня 2011.
• http://www.nieborow.art.pl
• http://www.przygodzice.pl
• http://www.zapala.pl/eb/ukra2002/olyka.htm Архівавана 31 мая 2009.
• http://www.zapala.pl/eb/litw2003/nieswiez.htm Архівавана 17 жніўня 2011.