Баня-Лука

Баня-Лука
Герб	Сцяг
Краіна	Боснія і Герцагавіна
Супольнасць	Рэспубліка Сербская
Рэгіён	Баня-Лука
Абшчына	Баня-Лука
Каардынаты	44°46′ пн. ш. 17°11′ у. д.HGЯO
Граданачальнік	Ігар Радойчыч
Заснаваны	6 лютага 1494
Плошча	1239 км²
Вышыня цэнтра	163 ± 1 м
Насельніцтва	150 997 чалавек (2013)
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	+387 51
Паштовыя індэксы	78000
Афіцыйны сайт	banjaluka.rs.ba; (серб.)(англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ба́ня-Лу́ка (сербск.: Бања Лука, Banja Luka) — горад у Босніі і Герцагавіне, фактычная сталіца Рэспублікі Сербскай з 1995 года.

Пасля падпісання Дэйтанскіх мірных пагадненняў і Парыжскага дагавора 1995 года сталіца Рэспублікі Сербскай была перанесена з горада Пале (сербская частка Сараева) у Баню-Луку, найбуйнейшы дзелавы і эканамічны цэнтр сербскай Босніі з насельніцтвам 218 тыс. чалавек (каля 16 % насельніцтва Рэспублікі Сербскай у 1996 г.)

Тапонім у перакладзе з сербскай мовы азначае банская прыстань.

Геаграфія

Баня-Лука размешчана на абодвух берагах ракі Врбас у месцы ўпадзення ў яе Врбані.

У Рэспубліцы Сербскай Баня-Лука — адзіны буйны горад, параўнальна аддалены ад межаў рэспублікі. Да любой з іх не прынамсі 30 км, што стварае дадатковыя перавагі ва ўмовах нестабільнасці ў рэгіёне.

Да пераваг становішча Баня-Лукі таксама варта аднесці яе цэнтральнае становішча ў трохвугольніку трох балканскіх сталіц: ад Бялграда горад аддзяляе 320 км, ад Заграба — 200, ад Сараева — 240 км.

За 4 кіламетраў на поўдзень ад цэнтра горада знаходзіцца гара Б'ялявіна, папулярнае месца адпачынку жыхароў Бані-Лукі і наваколляў.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча з такой назвай сустракаецца ў летапісных крыніцах канца XV стагоддзя. У 1995 годзе горад афіцыйна адзначыў сваё пяцісотгоддзе. Чатыры першыя стагоддзі існаванні Баня-Лукі прайшлі пад турэцкім валадарствам. У той час горад стаў мясцовым адміністрацыйным цэнтрам баснійскіх земляў. Акупацыя Босніі і Герцагавіны Аўстра-Венгрыяй у 1878 г. прывяла да бурнага эканамічнага развіцця горада. У 1908 г. быў афіцыйна ўключаны ў склад Аўстра-Венгрыі разам з усёй астатняй Босніяй і Герцагавінай. З 1918 г. — у складзе Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў, будучай Югаславіі. Падчас Другой сусветнай вайны — у складзе «Незалежнай харвацкай дзяржавы».

Горад быў разбураны ў 1969 г. катастрафічным землетрасеннем, але ўлады СФРЮ здолелі не толькі цалкам аднавіць старую Баню-Луку, але і пабудаваць новыя жылыя і прамысловыя раёны.

Пад час Баснійскай вайны 1992—1995 гадоў Баня-Лука не была закранута ваеннымі дзеяннямі і не падверглася разбурэнням, як многія іншыя гарады былой Югаславіі. Шмат у чым дзякуючы гэтаму буйны і сучасны горад быў выбраны для перасялення шматлікімі сербскімі бежанцамі з Харватыі і цэнтральных і паўднёвых рэгіёнаў Босніі і Герцагавіны. Яны занялі жыллё і працоўныя месцы баснійцаў і харватаў, якія пакінулі горад. У 1992 годзе адбыўся вядомы інцыдэнт з гібеллю нованароджаных дзяцей.

Насельніцтва

Паводле перапісу насельніцтва 2013 года колькасць насельніцтва горада склала 150 997 чалавек, абшчыны — 199 191 чалавек^[1].

Перад распадам Югаславіі, Баня-Лука была дзясятым па велічыні горадам краіны і другім, пасля Сараева, гарадскім цэнтрам у Босніі і Герцагавіне. Паводле перапісу 1991 года, у Бані-Луцы пражывала каля 150 тысяч жыхароў^[2]. Амаль палову з іх (49 %) складалі сербы, 19 і 11 % — харваты і баснійцы адпаведна, і 16 % — югаславы. Цяпер жа амаль усё насельніцтва горада прадстаўлена сербамі, прычым каля траціны гараджан — бежанцы і вымушаныя перасяленцы.

Этнічны склад насельніцтва горада паводле перапісу насельніцтва 1991 года:

Сербы — 70 155 (49,03 %)
Мусульмане — 27 689 (19,35 %)
Харваты — 15 700 (10,97 %)
Югаславы — 22 645 (15,82 %)
астатнія, — 6890 (4,81 %)

усяго: 143 079

Эканоміка

Баня-Лука — значны прамысловы вузел, дзе атрымалі развіццё электроніка, тэкстыльная прамысловасць, вытворчасць хімічных валокнаў, скуранога абутку, цэлюлозы і паперы. Чыгункай кіруе Жељезнице Републике Српске.