Дыцыян
|
|
|
|
Агульныя
|
Традыцыйныя назвы |
Дыцыян
|
Хім. формула |
C2N2
|
Эмпірычная формула |
CN
|
Фізічныя ўласцівасці
|
Стан (ст. ум.) |
газ
|
Адн. малек. маса |
52,04 а. а. м.
|
Малярная маса |
52,04 г·моль?1 г/моль
|
Шчыльнасць |
0,95 г·см?3 (вадкасць, ?21 °C) 2,38 г·л?1 (газ, 0 °C, 1013 mbar)
|
Тэрмічныя ўласцівасці
|
Тэмпература плаўлення |
-34,3; -28 °C
|
Тэмпература кіпення |
-21; -20,7 °C
|
Ціск пары |
0,49 MPa (20 °C)
|
Хімічныя ўласцівасці
|
Растваральнасць у вадзе |
45020 мл/100 мл
|
Растваральнасць у этаноле |
23020 мл/100 мл
|
Растваральнасць у дыэтылавым эфіры |
50018 мл/100 мл
|
Класіфікацыя
|
Рэг. нумар CAS |
460-19-5
|
PubChem |
9999
|
Рэг. нумар EINECS |
207-306-5
|
SMILES |
|
RTECS |
GT1925000
|
ChemSpider |
9605
|
Цыян, дыцыян, (CN)2 — дынітрыл шчаўевай кіслаты, бясколерны газ з рэзкім пахам; tпл −27,8 °C; tкіп −21,15 °C; абмежавана растваральны ў вадзе, лепш — у спірце, эфіры, воцатнай кіслаце.
Пры працяглым награванні (400 °C) ператвараецца ў аморфны палімер — парацыян (CN)x: (х = 2000-3000), які пры 800 °C цалкам дэпалімерызуецца. Для цыяну характэрны т. зв. псеўдагалагенныя ўласцівасці: падобна галагенам (хлор, бром) ён узаемадзейнічае з воднымі растворамі шчолачаў:
Мае характэрны пах міндаля.
- з кіслародам у прысутнасці сярэбранага каталізатара:
-
-
- У лабараторыі атрымліваюць акісленнем цыянідаў двухвалентнай меддзю Cu(II) у водных рошчынах:
- Дэгідратацыяй дыяміну шчаўевай кіслаты (CONH2)2.
- Утвараецца пры піролізе азотазмяшчальных арганічных злучэнняў і таму ў малых колькасцях утрымоўваецца ў коксавым і даменным газах.
Цыян спектраскапічна выяўлены ў каметах, выяўлены ў атмасферы Тытана.
Выкарыстоўваецца ў арганічным сінтэзе (атрыманне Аксаміду) і зварванні металаў.
У 1824 годзе нямецкі хімік Фрыдрых Вёлер атрымаў з дыцыяну і вады шчаўевую кіслату.
- Ядавіты, але па таксічнасці саступае сінільнай кіслаце (фактар ад 2 да 10) і яе солям — цыянідам. Мяжа ўспрымання чалавекам характэрнага паху «міндаля» ляжыць значна вышэй чым у сінільнай кіслаты, тым не менш цыян з’яўляецца вельмі небяспечным газам. Напачатку адбываецца рэзарбаванне цыяну арганізмам і наступны распад C-C сувязі. Механізм яго таксічнага дзеяння падобны на механізм дзеяння сінільнай кіслаты: блакада трохвалентнага жалеза ў сістэме клетачнага дыхання (Цытахром с-аксідазы) і як вынік кіслародная смерць на клетачным узроўні.
- Гаручы, лёгка запалім, утварае з паветрам выбухныя сумесі.
- Brotherton Т. К., Lynn J. W., The synthesis and chemistry of cyanogen, «Chemical reviews», 1959, v. 59, ? 5, р. 841
- Arnold F. Holleman, Nils Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie. 102. Auflage, de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1.
- Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.