Какорыш

Какорыш
Суквецці какорыша звычайнага. Каўказскі прыродны біясферны запаведнік, пачатак жніўня.
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Парасонакветныя Сямейства:  Парасонавыя Падсямейства:  Apioideae Трыба:  Selineae Род:  Какорыш
Міжнародная навуковая назва
Aethusa L., Sp. Pl. 1: 256 (1753)
Адзіны від
Какорыш звычайны (Aethusa cynapium L.) Сінонімы Aethusa cicuta Neck. Aethusa cynica Dulac Aethusa elata Friedl. ex Fisch. Aethusa micrantha Opiz ex Nyman Aethusa petroselinifolia Gilib. nom. inval. Aethusa tenuifolia Gray Aethusa toxicaria Salisb. Cicuta cynapicum Crantz Cicuta cynapium O.Targ.Tozz. Cicuta minor Garsault nom. inval. Coriandrum cynapium Crantz Selinum cynapium E.H.L.Krause Sium cynapium Vest
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   29569 NCBI   40954 EOL   584981 GRIN   g:252 IPNI   837341-1 TPL   kew-2624785

Како́рыш^[1][2] (Aethusa) — род кветкавых раслін сямейства Парасонавыя (Apiaceae) з адным паліморфным відам — Какорышам звычайным (Aethusa cynapium)^[2].

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

Аднагадовая, часам двухгадовая травяністая расліна вышынёй 30—100^[1] см. Корань расліны тонкі, верацёнападобнай формы. Сцябло прамастойнае, рабрыстае, пустое ў сярэдзіне, са слабым шызым налётам. Лісце чаргаванае, буйное, двойчы- і тройчыперыстае. Зверху лісце бліскучае, цёмна-зялёнае, знізу — святлейшае. Ніжняе лісце на чаранках, верхняе — сядзячае, з расшыранымі похвамі. Кветкі белага колеру, часам чырванаватыя, у складаных парасоніках на доўгіх кветаносах. Пялёсткаў — 5. Плод — віслаплоднік, які пры выспяванні распадаецца на 2 палавінкі (мерыкарпіі).

Распаўсюджанне і экалогія

Какорыш звычайны распаўсюджаны на тэрыторыі Еўропы і ўмераных абласцей Азіі. Заносны від на тэрыторыі Паўночнай Амерыкі. Святлолюбівая расліна^[3]. Мезафіт, мезатроф, эўтроф^[3]. Расце сярод кустоў, у лясах, асабліва пойменных, на ўзлесках, а таксама як пустазелле ў садах і агародах. На большай частцы тэрыторыі Украіны — акрамя стэпу.

Гаспадарчае значэнне

Лекавая расліна. Свежая трава змяшчае 0,015 % эфірнага алею. Расліну лічаць атрутнай^[4], але выпадкі атручвання здараюцца рэдка.

Падвіды

• Aethusa cynapium subsp. elata Hoffm. ex Schübl. & G.Martens
• Aethusa cynapium subsp. segetalis (Boenn.) Schübl. & G.Martens

Зноскі

1. Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.
2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 9. — 160 с. — 2 350 экз.
3. Кокорыш обыкновенный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
4. Бесараб С.В. Растения I класса опасности. Памятка по идентификации // Хабр — habr.com, 16 июля 2021, 22:13

Література

• Сімановіч Л. Г. Какорыш // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз. — С. 435.
• Енциклопедія українознавства  (укр.). У 10-х томах. / Головний редактор Володимир Кубійович  (руск.). — Париж, Нью-Йорк: «Молоде життя  (укр.)»-«НТШ  (руск.)»; 1954—1989, 1993—2000.
• В. И. Чопик  (укр.), Л. Г. Дудченко  (укр.), А. М. Краснова; «Дикорастущие полезные растения Украины  (укр.)» Справочник; Киев, Навукова думка  (укр.), 1983. (руск.)

Спасылкі

• Кокорыш обыкновенный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Пятрушка сабачая звычайная (Aethusa cynapium) // Аграрная энцыклапедыя
• Aethusa cynapium L. // ИАС «ООПТ России» (руск.)