Крывалессе

Субальпійскае крывалессе. Хрыбет Чугач, Аляска, ЗША

Крывалессе — тып лесу, для якога характэрныя невысокія (да 10 м^[1]) скрыўленыя (а часам і скручаныя спіраллю) дрэвы і кусты, якія нярэдка  сцелюцца з узнімальнымі ўверх галінамі.

Субальпійскія крывалессі, адыгрываючы істотную ролю ў рэжыме многіх рэк, маюць водаахоўнае значэнне.

Агульная інфармацыя

Узнікненне крывалесся звычайна звязана з моцнымі вятрамі, багатымі снегападамі і іншымі неспрыяльнымі фактарамі, з-за якіх расліны жывуць на фізіялагічнай мяжы, набываючы пачварны выгляд. Расліны зімуюць пад снегам у сагнутым стане, пасля ж раставання снегу галіны часткова выпростваюцца.

Дрэвы не толькі перакрыўляюцца ў падветраны бок, але і развіваюць свае галіны толькі на гэтым баку, так як маладыя парасткі з наветранага боку гінуць ад высушвальнага дзеянні ветру; у выніку атрымліваюцца крывыя дрэвы з аднабокай кронай.

Да крывалесся можна аднесці і стланікі — формы дрэў і кустоў, якія сцелюцца па паверхні: усе непрыхаваныя зімой снегам галінкі адміраюць, і дрэвы атрымліваюць нізкую, крывую, як бы абрэзаную на ўзроўні снегавога покрыва форму.

Крывалессі звычайна сустракаюцца каля межаў распаўсюджвання лясоў, у раўнінных і горных лесатундрах^[1].

Крывалессі, характэрныя для субальпійскага пояса, пачынаюцца на вышыні ад 1500 м над узроўнем мора. Як правіла, дрэвы ў крывалессі не прамыя, а шаблепадобныя, іх ствалы ў комлевай частцы бываюць выгнутыя ўніз па схіле. Такая форма ствала дазваляе дрэвам вытрымліваць лавінны напор снегу, «пераківаючы» яго праз сябе.

Субальпійскія крывалессі, адыгрываючы істотную ролю ў рэжыме многіх рэк, маюць водаахоўнае значэнне.

Відавы склад

Відавы склад крывалессяў моцна адрозніваецца.

У Паўночнай Еўропе гэта звычайна бяроза (Betula) і хвоя (Pinus), у Альпах і на Балканах — Pinus mugo, на Каўказе — бук (Fagus), дуб (Quercus), Quercus pontica, Betula medwediewii, Betula litwinowii, чаромха звычайная (Prunus padus), у Заходняй Сібіры — елка (Picea), ва Усходняй Сібіры — лістоўніца (Larix), на Камчатцы — бяроза Эрмана (Betula ermanii), Pinus pumila і вольха (Alnus).

У прыакіянічных раёнах — у прыватнасці, у Фенаскандыі — сустракаюцца так званыя бярозавыя крывалессі, у якіх пераважае Бяроза Чарапанава (Betula pubescens subsp. tortuosa, syn. Betula pubescens subsp. czerepanovii — падвід Бярозы пушыстай (Betula pubescens)^[2].

У падлеску горнага крывалесся сустракаюцца ядлоўцы (Juniperus communis depressa, Juniperus sabina, Juniperus oblonga), рададэндраны і іншыя прадстаўнікі сямейства верасовыя, вярбы.

На Паўночным Каўказе горныя бярозавыя крывалессі складаюцца пераважна з Betula litwinowii; у бярозавых крывалессях тут таксама сустракаюцца таксама чаромха звычайная (Prunus padus), брэднік (Salix caprea), Salix kusnetzowii, Rhododendron caucasicum^[3].

Гл. таксама

• П’яны лес
• Рэдкалессе

Зноскі

1. Блинова К. Ф. и др. Криволесье // Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — М.: Высш. шк., 1990. — С. 76. — ISBN 5-06-000085-0.
2. Березовые криволесья // Кольская энциклопедия  (руск.). В 5-и т. Т. 1. А — Д / Гл. ред. А. А. Киселёв. — Санкт-Петербург : ИС ; Апатиты : КНЦ РАН, 2008. — С. 321.
3. Амирханов А. М. и др. Цейское ущелье. Растительный мир (Праверана 22 ліпеня 2023)

Літаратура

• Криволесье // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

Спасылкі

• Криволесье // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907. (Праверана 22 ліпеня 2023)
• Криволесье в Географическом словаре на сайте Экологический центр «Экосистема»™, А. С. Боголюбов (Праверана 22 ліпеня 2023)