Панславянскія колеры

Прыняты	у чэрвені 1848 г. на Славянскім кангрэсе ў Празе
Выкарыстанне	колеры паслужылі асновай для сцягоў шэрагу славянскіх дзяржаў і нацыянальных аб’яднанняў
Ідэя	за аснову ўзяты колеры гандлёвага сцяга Расіі

Паштовая картка з выявай святых Кірыла і Мяфодзія з надпісам «Здабытак Айцоў захавай нам, Божа!» на васьмі славянскіх мовах

Панславянскія колеры (чэшск.: slovanské barvy^[1][2] «славянскія колеры») — сіні, белы, чырвоны колеры, якія прысутнічаюць на нацыянальных і дзяржаўных сцягах шматлікіх славянскіх краін, славянскіх рэгіёнаў і арганізацый. Большасць даследчыкаў лічаць, што колеры паходзяць з гандлёвага сцяга Расіі^[3][4].

Гісторыя

Спалучэнне белага, чырвонага і сіняга колераў, названых пасля славянскімі, вядома на сцягах славянскіх краін з пачатку XV стагоддзя: сіні з чырвона-белым арлом сцяг Маравіі зафіксаваны Гельнгаўзенскім кодэксам^[en] 1407 года^[5], бела-сіне-чырвоныя сцягі прыведзены і на Стакгольмскім скрутку, які ілюстраваў урачыстую працэсію ў Кракаве ў 1605 годзе^[6].

На Славянскім кангрэсе ў Празе ў 1848 г. удзельнікі прынялі рашэнне, што яны возьмуць за аснову для сцягоў сваіх вызваленчых рухаў рускі бела-сіне-чырвоны сцяг^[3]. На самым кангрэсе чэшскамоўныя маравы выступалі пад бела-чырвона-сінім сцягам^[7]. У тым жа годзе лужыцкія сербы абвясцілі сваім сімвалам сіне-чырвона-белы трыкалор^[8]. Таксама гэтыя колеры, але ў трохі іншай паслядоўнасці (сіне-бела-чырвоны) выкарыстоўваў бан аўстрыйскай Харватыі Ё. Елачыч у 1848 годзе, які пазней быў пакладзены ў аснову сучаснага сцяга Харватыі. Славенскія патрыёты паўтарылі ў размяшчэнні колеры расійскі трыкалор^[3][9], а славацкія рэвалюцыянеры ў 1848 годзе для свайго сцяга прынялі адваротны парадак колераў — чырвона-сіне-белы. З 1918 года сіне-бела-чырвоныя колеры сталі сімвалам адзінай паўднёва-славянскай дзяржавы^[3].

За мяжой часцей бачылі расійскі чырвона-сіне-белы сцяг, які выкарыстоўваўся на гандлёвых суднах. У адпаведнасці з міжнароднай традыцыяй, як правіла, нацыянальны ці дзяржаўны сцяг адначасова з’яўляецца і сцягам грамадзянскага флоту^[3]. Не дзіўна, што парой менавіта яго лічылі «рускімі нацыянальным сцягам»^[10][11]. І ў самай Расійскай імперыі пятроўскі бела-сіне-чырвоны сцяг часта лічыўся абывацельскім, г.зн. грамадзянскім, а пасля зацвярджэння ў 1858 годзе дзяржаўным чорна-жоўта-белага сцяга, апошні ўспрымаўся грамадствам як сцяг у першую чаргу ўрадавы^[11].

На II Слаўянскам кангрэсе, які адбыўся ў 1867 годзе ў Расіі, галоўным сімвалам з’яўлялася бела-залатая харугва, на якой былі намаляваны славянскія першанастаўнікі Кірыл і Мяфодзій, а над імі — Збавіцель, якія бласлаўляе іх на апостальскі подзвіг. Паводле газетных публікацый таго часу, гэты сцяг славянскага адзінства выклікаў павагу ва ўсіх прысутных^[12][13].

Існуе таксама версія пра паходжанне панславянскіх колераў ад колераў Французскай рэвалюцыі 1789 года, якія сімвалізуюць рэвалюцыйныя ідэалы^[14].

Гістарычныя сцягі з панславянскімі колерамі

• 
  Гандлёвы (1709—1917) і нацыянальны (1896—1914) сцяг Рускага царства і Расійскай імперыі, фактычны сцяг Расійскай рэспублікі (1917) і розных расійскіх антыбальшавіцкіх урадаў (1917—1922)
• 
  Нацыянальны сцяг Сербіі (1835—1941)
• 
  Нацыянальны сцяг Славеніі падчас рэвалюцыі ў 1848 г.
• 
  Сцяг славацкай рэвалюцыі ў 1848 г.
• 
  Сцяг мараваў у 1848 г.
• 
  Інаўгурацыйны сцяг бана Харватыі Ё. Елачыча у 1848 г.
• 
  Сцяг паўстання 1863 года
• 
  Гандлёвы сцяг Чарнагорыі (1881—1918)
• 
  Сцяг Чэхаславакія
• 
  Нацыянальны сцяг Чарнагорыі (1905—1918 і 1941—1944)
• 
  Дзяржаўны сцяг Чарнагорыі (1910—1918)
• 
  «Нацыянальны сцяг» Расійскай імперыі (1914—1917)
• 
  Сцяг Дзяржавы славенцаў, харватаў і сербаў (1918)
• 
  Сцяг Югаславіі (1918)
• 
  Сцяг Пратэктарата Багеміі і Маравіі (1939–1945)
• 
  Сцяг Славакіі (1939–1945, 1990–1992)
• 
  Сцяг СФР Югаславіі (1945)
• 
  Сцяг СР Босніі і Герцагавіны (1947–1992)
• 
  Сцяг СР Сербіі (1947–1992)
• 
  Сцяг СР Славеніі (1947–1991)
• 
  Сцяг СР Харватыі (1947–1990)
• 
  Сцяг СР Чарнагорыі(1947–1992)

Сучасныя сцягі

Сцягі большасці славянскіх краін маюць бела-сіне-чырвоныя колеры ў розных варыянтах, размешчаных, як правіла, гарызантальна. Балгарскі даследчык Іван Стойчаў^[15] лічыць, што на выбар размяшчэння колераў балгарскага сцяга таксама паўплывала папулярнасць Расіі з яе трыкалорам. Сцягі непрызнаных Луганскай і Данецкай «народных рэспублік», што ўзніклі ў 2014 годзе ў выніку прарасійскіх пратэстаў на усходзе Украіны, першапачаткова былі створаны на ўзор і падабенства расійскага трыкалора з двухгаловым арлом па цэнтры^[16], пры гэтым колер верхняй паласы быў зменены. Пазней на сцягу ЛНР арол быў прыбраны.

Сучасныя сцягі, колеры якіх супадаюць з панславянскімі або блізкія да іх:

• 
  Сцяг Расіі
• 
  Сцяг лужыцкіх сербаў (1848)
• 
  Сцяг Балгарыі (1879)
• 
  Сцяг Славакіі (1992)
• 
  Сцяг Славеніі (1991)
• 
  Сцяг Сербіі (2004)
• 
  Сцяг Харватыі (1939)
• 
  Сцяг Чэхіі (1920)
• 
  Сцяг Рэспублікі Сербскай (1992)
• 
  Сцяг Рэспублікі Сербская Краіна (1992)
• 
  Сцяг Крыма (1992)
• 
  Сцяг русінскага руху^[17] і праект сцяга Закарпацкай вобласці (2007)
• 
  Сцяг міжславянскай мовы
• 
  Сцяг словіа

Варта адзначыць, што выбар колераў сцяга Чэхаславакіі (сучасны сцяг Чэшскай Рэспублікі) не звязаны з панславянскім рухам. Сіні трохвугольнік як сімвал Славакіі быў дададзены на гістарычнае бела-чырвонае палотнішча толькі для таго, каб тое адрознівалася ад сцяга Польшчы.

Сцягі славянскіх дзяржаў, каляровая гама якіх не мае дачынення да панславізму

• 
  Сцяг Украіны
• 
  Сцяг Польшчы
• 
  Сцяг Македоніі
• 
  Сцяг Босніі і Герцагавіны
• 
  Гістарычны сцяг Чэхіі
• 
  Гістарычны сцяг Беларусі
• 
  Сучасны сцяг Беларусі
• 
  Сцяг Прыднястроўя (Непрызнаная ці часткова прызнаная дзяржава)

Гл. таксама

• Гэй, славяне — гімн панславянскага руху
• Трыкалор
• Панарабскія колеры
• Панафрыканскія колеры
• Скандынаўскі крыж
• Панславізм

Крыніцы

1. Tobolka, Zdeněk Václav. Slovanský sjezd v Praze roku 1848. — Praha, F. Šimáček, 1901 — S. 99, 161
2. Vzpomínký na Petra Bezruče. — Vydala Podniková rada čs. pošty, 1947 — S. 225
3. Вилинбахов Г. В. Государственная геральдика в России: Теория и практика
4. Килюнен 2007, с. 103.
5. RŮŽEK, Vladimír. Cesty k definici (nejen) moravského znaku a praporu Архівавана 31 снежня 2013.. // Veřejná správa. 2013, čís. 10, s. 20—22.
6. Zbignew Bochenski. A Description of the Stockholm Roll // Studia do dziejów dawnego uzbrojenia i ubioru wojskowego, cz. IX i X, Kraków 1988
7. Havlík 1990, с. 12.
8. Лужыцкія сербы: Тысяча гадоў супрацьстаяння асіміляцыі Архівавана 28 мая 2013.
9. Сцяг Славеніі Архівавана 2 красавіка 2019.
10. Соболева, Артамонов 1993, с. 119.
11. Соболева 2003, с. 157.
12. Майорова О. Славянский съезд 1867 года: Метафорика торжества // Новое Литературное Обозрение : журнал. — 2001. — № 51. — ISSN 0869-6365.
13. Маша П. Путешествие чехов в Москву // ZEN magazine. Русская версия : журнал. — 2012. — № 2. — С. 92—95. — ISSN 1805-6261. Архівавана з першакрыніцы 4 кастрычніка 2013.
14. Castiella P., Quero A. Los colores paneslavos (ісп.)
15. Стойчев Ив. За първообраза на българското знаме според чл.23 от конституцията С. 1941
16. Сцяг Луганскай Рэспублікі
17. Падкарпацкая Русь » Рускі свет. Украіна Архівавана 9 верасня 2014.

Літаратура

• Килюнен Киммо. Енциклопедия страните по света и техните знамена. Прев. от финландски език Р. Петрунова. — София: Книгоиздателска къща Труд, 2007. — 424 с. — ISBN 978-954-528-775-6. (балг.)
• Соболева Н. А., Артамонов В. А. Символы России. Очерки истории государственной символики России. — М.: Панорама, 1993. — 208 с. — ISBN 5-85220-155-3.
• Соболева Н. А. Российская государственная символика. — М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2003. — 208 с. — ISBN 5-691-00990-7.
• Havlík L. E. Symboly moravské identity // Moravskoslezská orlice. — 1990. — № 14. — P. 12.
• Желиба А. В. Славянские цвета // Гербовед. — 2007. — № 2 (94). — С. 24-29.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Панславянскія колеры