Пастарнак

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Пастарнак, значэнні.

Пастарнак
Пастарнак пасяўны (Pastinaca sativa)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Парасонакветныя Сямейства:  Парасонавыя Падсямейства:  Apioideae Трыба:  Tordylieae Род:  Пастарнак
Міжнародная навуковая назва
Pastinaca L.
Віды
Pastinaca armena Pastinaca clausii Pastinaca lucida Pastinaca pimpinellifolia Pastinaca sativa — Пастарнак пасяўны Pastinaca umbrosa
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   29794 NCBI   4040 EOL   71024 GRIN   g:27018 IPNI   58772-3

Пастарнак пасяўны — Pastinaca sativa

Пастарнак^[1] (Pastinaca) — род кветкавых раслін сямейства парасонавых.

Батанічнае апісанне

Трапляецца на схілах, каля дарог, жылля. Культывуецца пастарнак пасяўны (Pastinaca sativa). Двух- або шматгадовыя травы з перыстым лісцем. Кветкі жоўтыя, у складаных парасоніках. Плод — сямянка. Пастарнак пасяўны здаўна вырошчваюць як прыпраўную, агароднінную і кармавую расліну.

Арэал

Уключае 15 відаў. Пашыраны ў Еўразіі. На Беларусі ў дзікай прыродзе 1 від^[2] — пастарнак дзікі або лясны (Pastinaca sylvestris).

У культуры

Збіраюць пастарнак позна ўвосені, зразаючы лісце на ўзроўні галоўкі. Захоўваюць пры 0 — 2 °C. Лічыцца, што маразы толькі паляпшаюць салодкі смак пастарнаку, таму нярэдка яго пакідаюць зімаваць.

Значэнне і выкарыстанне

Гісторыя

Вядомы з часоў антычнасці, доўгія стагоддзі пастарнак быў адной з найбольш папулярных культур у Еўропе, у тым ліку ў Беларусі, выконваючы ў cярэднявечча і ранні Новы час прыкладна тую ж ролю, якую сёння бульба. Здаўнa вядомая народная прыпеўка:

Танцавала рыба з ракам,

А пятрушка з пастарнакам,

А цыбуля дзівавала,

Што пятрушка танцавала.

З XVIII — XIX ст. паступова выходзіў з моды, у сучаснай беларускай кулінарыі фактычна не ўжываецца.

У кулінарыі

Спажываюць пераважна мясістыя карняплоды з белай або светла-крэмавай мякаццю, з інтэнсіўным водарам пятрушкі) і салодкім смакам (падобным на смак аніса, кмену і фенхелю), якія ўтрымліваюць бялкі, вугляводы, пектынавыя і мінеральныя рэчывы, вітаміны В1, В2, РР, да 3,5 % эфірных алеяў. У адрозненне аб блізкага сваяка, морквы, маюць менш бэта-каратыну, але больш (20 мг%) вітаміна С. Дастаткова каларыйны — 70 ккал (?) на 100 г. З маладога лісця пастарнаку гатуюць салаты, дадаюць у марынады, выкарыстоўваюць пры кансерваванні гародніны.

Спосабы прыгатавання пастарнаку блізкія да морквы: найбольш вараць або тушаць, робяць свежыя салаты і пюрэ (найчасцей з дадаткам цыбулі), смажаць, запякаюць. Выкарыстоўваюць як гарнір да тушанага мяса, як прыправу ў першыя стравы. Вараны пастарнак, паліты растопленым маслам і пасыпаны зелянінай — выдатная гарачая закуска. Чысціць старыя карняплоды належыць нажом з нержавеючай сталі, затым прамыць халоднай вадой і да апрацоўкі трымаць у падкісленай вадзе; маладыя часам дастаткова толькі нацерці соллю.

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 93. — 160 с. — 2 350 экз.
2. База Растения Беларуси

Літаратура

• Белы А. Пастарнак // Праект «Наша ежа»