Рослаўль

Горад
Рослаўль
руск.: Рославль
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Суб’ект федэрацыі
Муніцыпальны раён
Каардынаты
Заснаваны
1137
Першая згадка
Горад з
Плошча
  • 43 км²
Вышыня цэнтра
200 м
Насельніцтва
  • ▼43 592 чал. (2024)[1]
Часавы пояс
Тэлефонны код
48134
Паштовыя індэксы
216500
Аўтамабільны код
67
Код АКАТП
Афіцыйны сайт
roslavl.ru (руск.)
Рослаўль на карце Расіі ±
Рослаўль (Расія)
Рослаўль
Рослаўль (Смаленская вобласць)
Рослаўль

Рослаўль (руск.: Рославль) — горад (з 1755 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Рослаўльскага раёна Смаленскай вобласці. Насельніцтва 55,3 тыс. чалавек (2007). Заснаваны ў 1137 годзе.

Горад размешчаны на левым беразе ракі Асцёр (басейн Дняпра), за 123 км ад Смаленска, за 135 км ад Бранска. Лёгкая і харчовая прамысловасць, вытворчасць будматэрыялаў.

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Рослаўль атрымаў назву ў гонар свайго заснавальніка — князя Расціслава Мсціславіча[2].

У 1130-х гг. Расціслаў забраў у чарнігаўскіх князёў тэрыторыі паміж Дзясной і Сажом, заснаваў гарады Рослаў і Мсціслаў, якім даў імёны, адпаведна,сваё і свайго бацькі.

У рэгіёне абапал сучаснай мяжы Беларусі і Расіі больш за два дзясяткі такіх назваў, што паходзяць ад стараславянскіх двухасноўных імёнаў (тыпу Хатовіж, Хіславічы (< Хаціславічы), Хацясловічы, Дабрахотаўка, Самахотаўка). Іх узнікненне імаверна адбылося ў той жа час і было звязанае з пасяленнямі Расціслававых дружыннікаў.

Паводле расійскага гісторыка Карамзіна, горад заснаваў муж полацкай князёўны Рагнеды — Уладзімір Святаславіч. Некаторыя гісторыкі прыпісваюць заснаванне Рослаўля Уладзіміру Манамаху.

Варыянты напісання назвы горада ў гістарычных крыніцах: Ростиславль, Rostislawl[3].

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]
Агульны выгляд, 1850 г.

Ранняе Сярэднявечча

[правіць | правіць зыходнік]

Каля 1137 года князь Расціслаў Мсціславіч заснаваў Рослаўль як адзін з гарадоў на заваяваных у радзімічаў землях. Першы пісьмовы ўспамін пра Рослаўль датуецца 1150 годам, калі ён уваходзіў у склад Смаленскага княства.

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай

[правіць | правіць зыходнік]
Агульны выгляд, 1858 г.

У XIV стагоддзі Рослаўль далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. 15 ліпеня 1410 года рослаўльская харугва брала ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1493 годзе горада захапілі маскоўскія войскі.

У 1503 годзе Рослаўль вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1508 годзе ён увайшоў у склад Смаленскага ваяводства. У 1515[удакладніць] годзе маскоўскі гаспадар Іван IV зноў захапіў горад. Пасля яго смерці, у «смутныя часы» рослаўцы падтрымалі войскі Ілжэдзмітрыя I, прагнучы вяртання ў Вялікае Княства Літоўскае.

У 1618 годзе Рослаўль стаў цэнтрам староства ў складзе Смаленскага павета Смаленскага ваяводства. 24 сакавіка 1623 года кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў гораду магдэбургскае права[4] і герб «у блакітным полі выява збройнага Святога Жыгімонта, у руках якога скіпетар і яблык»[5]. З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1654 годзе Рослаўль захапілі маскоўскія войскі.

Пад уладай Маскоўскай дзяржавы і Расійскай імперыі

[правіць | правіць зыходнік]

Згодна з Андрусаўскім перамір’ем 1667 года Рослаўль апынуўся ў складзе Маскоўскай дзяржавы. У 1708 годзе ён увайшоў у склад Смаленскай губерні, дзе ў 1776 годзе стаў цэнтрам павета. У 1738 годзе ў Рослаўлі адкрылася школа з навучаннем на расійскай і польскай мовах.

Паводле афіцыйных звестак за 1866 год, беларусы складалі 94,7 % насельніцтва Рослаўльскага павета[6]. У канцы XIX стагоддзя ў Рослаўлі дзейнічалі 7 цэркваў, сярод іх саборная славілася абразам Маці Боскай (прывезены ў 1793 годзе з вострава Мальты), працавалі 2 прагімназіі, 5 вучылішчаў, сярод якіх духоўнае і чыгуначна-тэхнічнае, 2 багадзельні, 4 лякарні і 3 аптэкі. Агулам існавала 22 прамысловыя прадпрыемствы, з якіх вылучаліся 2 алейні і столькі ж гарбарняў. Гандлявалі канапланым і льняным алеем, пянькой, зернем, скурамі, тытунем, лыкам. Пункты адпраўкі — Рыга і Цэнтральная Расія. У гэты час беларусы складалі 94 % насельніцтва Рослаўльскага павета[5].

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі Рослаўль увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе меў стаць цэнтрам павета («падраёна»)[7]. Аднак 16 студзеня горад разам з іншымі тэрыторыямі Смаленскай губерні быў перададзены ў склад РСФСР.

У Вялікую Айчынную вайну з 3 жніўня 1941 да 25 верасня 1943 года Рослаўль знаходзіўся пад нацысцкай акупацыяй.

  • Горад на старых здымках
  • Касцёл
    Касцёл
  • Царква Звеставання Багародзіцы
    Царква Звеставання Багародзіцы
  • Чыгуначная станцыя
    Чыгуначная станцыя

Геаграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Клімат

[правіць | правіць зыходнік]
Клімат Рослаўля
Паказчык Сту Лют Сак Кра Май Чэр Ліп Жні Вер Кас Ліс Сне
Абсалютны максімум, °C 8,5 9,4 18,3 28,7 31,0 31,4 36,4 37,3 29,4 25,9 15,2 10,1
Сярэдні максімум, °C −4 −3,3 2,7 11,7 18,5 21,5 23,7 22,3 16,5 9,5 1,7 −2,3
Сярэдняя тэмпература, °C −6,9 −6,6 −1,2 7,0 13,2 16,4 18,5 17,1 11,7 5,7 −0,5 −4,8
Сярэдні мінімум, °C −9,7 −10 −5,1 2,2 7,8 11,3 13,3 11,9 6,9 1,9 −2,7 −7,2
Абсалютны мінімум, °C −36,6 −32,3 −26,9 −7,4 −4,9 −0,1 5,0 1,8 −4 −12,6 −23,3 −27,9
Крыніца: meteolabs.ru: Рославль

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
Год Колькасць
1856 6 300 [8]
1897 17 800 [8]
1913 30 100 [8]
1926 26 000 [8]
1931 28 400 [8]
1939 41 480 [9]
1959 37 433 [10]
1970 48 516 [11]
1973 53 000 [8]
1976 55 000 [8]
Год Колькасць
1979 56 046 [12]
1982 58 000 [13]
1986 61 000 [8]
1987 61 000 [14]
1989 60 470 [15]
1996 61 100 [8]
1998 60 000 [8]
2000 58 500 [8]
2001 57 500 [8]
2002 57 701 [16]
Год Колькасць
2003 57 700 [8]
2005 56 500 [8]
2008 54 700 [17]
2009 54 164 [18]
2010 53 700 [8]
2011 54 900 [8]
2012 53 909 [19]
2013 53 025 [20]
2014 52 070 [21]
2015 51 775 [22]
Год Колькасць
2016 51 466 [23]
2017 50 870 [24]
2018 50 112 [25]
2019 49 405 [26]
2020 48 909 [27]
2021 45 416 [28]
2024 43 592 [1]

Адукацыя

[правіць | правіць зыходнік]

У Рослаўлі працуюць 10 сярэдніх школ.

Сярэднія спецыяльныя ўстановы адукацыі
Вышэйшыя навучальныя ўстановы

Культура

[правіць | правіць зыходнік]

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, палац і дом культуры.

Прамысловасць

[правіць | правіць зыходнік]
Хімічная
Харчовая
Машынабудаванне
Шкляная
Лёгкая

Транспарт

[правіць | правіць зыходнік]
Чыгуначная станцыя

Праз Рослаўль праходзяць аўтамабільныя дарогі А141 Рудня — Арол (ад Віцебска праз Смаленск і Бранск), А101 (Масква — Шэры Камень і далей на Бабруйск), і P137.

Горад стаіць на гістарычнай чыгуначнай Рыжска-Арлоўскай лініі. Тут знаходзіцца станцыя Рослаўль-I, вузлавая, аднесеная да другога класа.

Рослаўль злучаецца прыгыраднай чыгункай з Смаленскам, Жукаўкай і Фаянсавай (г. Кіраў Калужскай вобласці). Гарадскі транспарт прадстаўляюць дзясятак аўтобусных маршрутаў, таксі і маршрутныя таксі. Гарадская аўтастанцыя суседнічае з чыгуначным вакзалам і забяспечвае працу значнай колькасці маршрутаў прыгарадных і міжгародніх аўтобусаў.

Турыстычная інфармацыя

[правіць | правіць зыходнік]

У горадзе захавалася дастаткова вялікая колькасць архітэктурных пабудоў XIX стагоддзя. Сярод іх асабнякі, сядзібы, гасцініцы, жылыя дамы і гаспадарчыя пабудовы. Але і культавых збудаванняў старажытнай пабудовы ў Рослаўлі нямала. Гэта каменныя цэрквы, саборы, манастыры, большасць з якіх былі пабудаваны ў канцы XVIII стагоддзя.

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]

Страчаная спадчына

[правіць | правіць зыходнік]

Галерэя

[правіць | правіць зыходнік]
  • Краявіды Рослава
  • Гарадзішча «Бурцава Гара»
    Гарадзішча «Бурцава Гара»
  • Царква Ушэсця Гасподняга
    Царква Ушэсця Гасподняга
  • Царква Раства Багародзіцы
    Царква Раства Багародзіцы
  • Спаскі манастыр
    Спаскі манастыр
  • Спаса–Праабражэнская царква
    Спаса–Праабражэнская царква
  • Царква Аляксандра Неўскага
    Царква Аляксандра Неўскага
  • Земскі склад
    Земскі склад
  • Сход міравых суддзяў
    Сход міравых суддзяў

Гарады-пабрацімы

[правіць | правіць зыходнік]

Вядомыя асобы

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Рослаўля

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Сhisl_MO_01-01-2024.xlsx — Росстат, 2024.
  2. ↑ Смоленская область. Энцикл. Т. 2. — Смоленск, 2003.
  3. ↑ Krzywicki J. Rosław // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. — S. 758.
  4. ↑ Рославль, Адміністрацыя МУ «Рослаўскі раён» (руск.)
  5. ↑ а б Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5. С. 227.
  6. ↑ Списки населенных мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. Вып. 40: Смоленская губерния. — СПб., 1868. С. 60.
  7. ↑ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.
  8. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п http://www.MojGorod.ru/smolensk_obl/roslavlj/index.html
  9. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_pop_39_3.php
  10. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php — Демоскоп Weekly.
  11. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php — Демоскоп Weekly.
  12. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php — Демоскоп Weekly.
  13. ↑ Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
  14. ↑ http://alcdata.narod.ru/USSR_70_1987 — М.: ЦСУ РСФСР. — 766 с.
  15. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
  16. ↑ http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls
  17. ↑ http://www.gks.ru/bgd/regl/b08_14t/IssWWW.exe/Stg/z/13.htm
  18. ↑ http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls
  19. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar
  20. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 с.
  21. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar
  22. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar
  23. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar — 2018.
  24. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года — М.: Росстат, 2017.
  25. ↑ Оценка численности постоянного населения Смоленской области на 1 января 2018 года
  26. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar
  27. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar
  28. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx
  29. ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 250. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]