Сафі Піпер

Сафі Піпер
Род дзейнасці фрэйліна
Дата нараджэння 30 сакавіка 1757(1757-03-30)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 11 лютага 1816(1816-02-11)[1] (58 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Бацька Axel von Fersen the Elder[d][1]
Маці Hedvig Catharina von Fersen[d]
Муж Adolf Ludvig Piper[d]
Дзеці Carl Fredrik Piper[d] і Axel Adolf Piper[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эва Сафі Піпер, народжаная Ева Сафі фон Ферсэн (швед. Eva Sophie von Fersen, пасля шлюбу Piper; 30 сакавіка 1757 — 2 лютага 1816) — шведская дваранка і графіня. Яна была дачкой графа Акселя фон Ферзэна Старэйшага і Гедвігі Катарыны фон Ферсэн і сястрой Акселя фон Ферсэна Малодшага, Гедвігі Элеаноры фон Ферсэн і Фабіяна фон Ферсэна. Яна ў першую чаргу вядомая сваім цесным сяброўствам з каралевай Гедвіг Лізаветай Шарлотай, якая прысвяціла ёй свой знакаміты дзённік.

Жыццё

[правіць | правіць зыходнік]

Каханне з князем Фрэдэрыкам

[правіць | правіць зыходнік]

Як член адной з самых магутных шляхецкіх сем’яў у Швецыі, Сафі фон Ферсэн часта ўдзельнічала ў прыдворным жыцці, хаця да шлюбу ніколі не служыла фрэйлінай, што было б звычайным для чалавека з яе статусам: абедзве яе стрыечныя сястры Ула фон Хопкен і Аўгуста фон Ферсен служылі пры двары да шлюбу.

Сафі фон Ферсэн была апісана як прыгажуня да шлюбу. У 1774 годзе яна атрымала прапанову герцага Фрэдэрыка Адольфа, малодшага брата караля і трэцяга ў чарзе на трон, які раней беспаспяхова прапаноўваў ажаніцца сваёй стрыечнай сястры Ульрыцы фон Ферсэн.

Яе бацька забараніў шлюб, бо не хацеў звязваць сваю сям’ю з каралеўскай сям’ёй. І Сафі, і яе бацька баяліся, што яе маглі б прынізіць кароль і каралева ўдова, якім абодвум не падабалася заручэнне.[2] Спробе ўцёку перашкодзіла герцагіня Шарлота. У 1777 годзе Сафі фон Ферсэн выйшла замуж за камергега графа Адольфа Людвіга Піпера (1750—1795).

Увесь раман быў апісаны герцагіняй Шарлотай, а таксама запісамі яе бацькі. Пасля таго, як прынц Фрэдэрык Адольф зрабіў прапанову Сафі, яна паведаміла прынцэсе, якая прыняла яе як нявестку з-за іх сяброўства, але параіла паведаміць бацьку. Калі Фрэдэрык Адольф прадставіў сваю прапанову яе бацьку ў студзені 1774 года, яе бацька адмовіўся з матывацыяй, што гэта не прадна, і што, хоць і ўшанаваны, ён павінен адмовіцца дзеля вернасці каралеўскаму дому.[3] На той момант Сафі ўжо абяцала графу Піпер, таму што ён быў багаты і таму, што іх сем’і сябравалі. Сям’я не сустрэла Фрэдэрыка Адольфа з адкрытым супрацьстаяннем, але яго маці, каралева і яго брат, на самой справе былі супраць. Фрэдэрыка Адольфа адправілі, і кароль і каралева ўдова прапанавалі Сафі быць фрэйлінай. Яе бацька заявіў у сваіх працах, што прычына гэтай прапановы заключалася ў тым, каб «злоўжываць моладдзю і адсутнасцю досведу маёй дачкі і, калі маглі, зрабіць яе афіцыйнай гаспадыняй герцага», і таму ён адхіліў пазіцыю фрэйліны Сафі.[3] Калі Фрэдэрык Адольф працягваў быць закаханым у Сафі фон Ферсэн пасля таго, як прайшлі два гады, ён і яго брат герцаг Карл прапанавалі Сафі фон Ферсэн выкрасці яе з балю герцагіні Шарлоты і прывезці ў рэзідэнцыю прынца Фрэдэрыка Тулгарнскі палац, дзе святар чакаў выканання абраду, перш чым можна было прадухіліць.[3] Сафі адмовілася ад прапановы, параіўшыся з герцагіняй Шарлотай, у асноўным, як здавалася, з гонару. Яна паведаміла Фрэдэрыку Адольфу пра сваё рашэнне на балі-маскараду ў прысутнасці герцагіні Шарлоты. Калі Фрэдэрык Адольф паспрабаваў пераканаць яе перадумаць, яна была амаль гатовая зрабіць гэта, але папрасіла герцагіню Шарлоту адвесці яе ў іншы пакой, каб пачуцці не пераканалі яе прыняць.[3]

Пасля гэтага яна прыняла, што яе заручэнне з графам Піпер павінна быць пацверджана. Пасля шлюбу Фрэдэрык Адольф з’ехаў у Італію.

Асацыяцыя герцагіні Шарлоты

[правіць | правіць зыходнік]

Сафі Піпер вядомая сваім інтымным сяброўствам з Гедвігай Лізаветай Шарлотай Гольштэйн-Готарпскай, жонкай Карла XIII. У маі 1774 года яна суправаджала маці, якую прызначыў вітаць Густаў III і праводзіць нявесту свайго брата ў Швецыю. Падчас паездкі ў Шведскую Памеранію і назад у Швецыю Сафі і Шарлота склалі вельмі моцную прыхільнасць адзін да аднаго, і Шарлота была цесна звязана з сям’ёй фон Ферсэн у Швецыі.

З 1786 па 1800 Сафі Піпер служыла ў якасці галоўнай гаспадыні двара герцагіні Шарлоты. Сяброўства паміж Сафі і Шарлотай некалькі астыла пасля таго, як Сафі адмовілася суправаджаць Шарлоту ў яе паездцы ў Германію ў 1798—99 гадах на карысць паехаць туды асобна са сваім каханым. Затым рушыла ў адстаўку ў якасці галоўнай гаспадын двара Шарлоты ў 1800 годзе, пасля чаго Шарлота перастала пісаць свой дзённік у выглядзе лістоў да Сафі.

Герцагіня Шарлота прысвяціла свой знакаміты дзённік, напісаны паміж 1775 і 1817 гадамі, сваёй сяброўцы Сафі Піпер, а да 1800 года дзённік афіцыйна пісаўся ў выглядзе лістоў да яе. Лісты ніколі не адпраўляліся, а пісаліся такім чынам, як быццам яны прысвечаны Сафі Піпер. Дзённік быў апублікаваны ў перыяд з 1902 па 1942 год і разглядаецца як каштоўная даведачная праца сучаснай Швецыі. Абодзве сяброўкі таксама трымалі шырокую перапіску, якая была часткова апублікавана. Герцагіня Шарлота аднойчы называла Сафі Піпер адзінай сапраўднай сяброўкай, якой яна калі-небудзь валодала, і пасля смерці Піпер у 1816 годзе Шарлота напісала пра яе біяграфію.

Асабістае жыццё

[правіць | правіць зыходнік]

Сафі Піпер выйшла замуж за камергера графа Адольфа Людвіга Піпера (1750—1795), уладальніка замка Андзё, з якім у яе нарадзіліся двое сыноў і дзве дачкі, у пераяд паміж 1778 і 1785 гадамі.

Сафі Піпер была вядомая сваім любоўным жыццём у тагачасным жыцці вышэйшага саслоўя. У 1779 годзе ў яе былі адносіны з іспанскім пасланнікам маркізам Ліяна-і-лас-Канчас, які ў свой час жыў у замку Анго разам з ёй і яе мужам, а пазней з французскім пасланнікам графам Луідам Клодам Біго дэ Сен-Круа, з якога яна дзяліла з Евай Лёвен, у той час як яе муж быў палюбоўнікам Улы фон Хёпкен.[4]

Сафі Піпер, як вядома, адна з пяці жанчын, якія былі членамі масонаў у Швецыі на працягу 18 стагоддзя: разам з Гедвігай Элеанорай фон Ферсэн, графіняй Ульрыкай Катарынай Браге і (не так дакладна пацверджана дакументальна, але хутчэй за ўсё) Крысцінай Шарлотай Сцэрнэльд, яна прынята членам масонскай ложы для жанчын пры двары ў 1776 годзе, калі прынцэса Гедвіга Лізавета Шарлота была ініцыявана яе мужам герцагам Карлам у якасці Вялікай гаспадыні жаночай ложы.[5]

Сафі Піпер была блізкай даверанай асобай свайго брата Акселя фон Ферсэна Малодшага, вядомага як любімага і па чутках палюбоўніка Марыі-Антуанеты — з асцярожнасці ў лістах паміж Акселем і Сафі шмат спасылак на гэтыя адносіны, але з-за асцярожнасці Марыю-Антуанету ніколі не называюць па імені, а заўсёды як «Яна» альбо «Жазэфіна»; шведскі гісторык Альма Сёдэрхэльм прадэманстравала, што гэта псеўданімы для Марыі Антуанеты. У іх перапісцы Сафі папракнула Акселя ў яго сэксуальных адносінах з Элеанорай Саліван з-за павагі да пачуццяў Марыі Антуанеты: «Я сапраўды спадзяюся, што яна ніколі не даведаецца пра гэта, бо гэта прычыніць ёй вялікі боль», і: «Падумайце пра Яе, бедную, збаў яе ад такіх смяротных смуткаў!»[6] З улікам рэпутацыі нябожчыцы каралевы Марыі Антуанеты пазней перапіска Акселя фон Ферсэна была асуджана і ў нейкай ступені нават спалена, калі яна ўключала матэрыялы, якія лічыліся шкоднымі для рэпутацыі нябожчыцы.[6]

З 1784 года, было адзначана, што яна даглядае барона Эверт Таўбэ Вільгельма аф Адэнката, стрыечнага брата Гедвігі Таўбэ, і ад 1790 яны былі ўцягнутыя ў сур’ёзныя доўгатэрміновыя адносіны. Гэты раман адбываўся паралельна з раманам яе сяброўкі герцагіні Шарлоты і яе малодшага брата Фабіяна Райнхольда фон Ферсэна, і дзве жанчыны ў сваіх лістах перадавалі паведамленні са спасылкай на «Ф.» і «Т.»[3] У 1795 годзе яна аўдавела, і яе адносіны да Таўбэ набылі афіцыйны сэнс. Калі герцаг Карл і герцагіня Шарлота выехалі са Швецыі ў сваё еўрапейскае падарожжа ў 1798 годзе, Сафі Піпер заявіла, што таксама адправіцца ў Германію, але не ў якасці фрэйліны на службе ў герцагіні Шарлоты, а асобна, разам з баронам Таўбе. Аднак у Германіі Эверт Вільгельм Таўбе памёр у Карлсбадзе, што, як паведамляецца, стала для яе вялікім горам.

У 1800 годзе яе маці памерла, а брат Аксель фон Ферсэн Малодшы вярнуўся жыць ў сямейную рэзідэнцыю ў Стакгольме, пасля чаго Сафі Піпер пайшла ў адстаўку з пасады галоўнай фрэйліны герцагіні Шарлоты з матывацыяй, што яна павінна пасяліцца ў бацькоўскім доме з братам, які не быў жанаты, і трымаць хатнюю гаспадарку і быць яго гаспадыняй.

Забойства Ферсэна

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля адстаўкі Густава IV Адольфа ў 1809 годзе браты і сёстры Ферсэн былі вядомымі прыхільнікамі Густаўскай партыі, якія жадалі, каб сын зрынутага манарха быў прызнаны спадчыннікам трона. Замест гэтага быў абраны Карл Аўгуст, прынц Аўгустэнбурга. Як і яе брат Аксель, Сафі трапіла пад ілжывыя і беспадстаўныя падазрэнні ў датычнасці да смерці наследнага прынца Карла Аўгуста ў 1810 годзе. Па чутках, і Сафі, і Аксель атруцілі Аўгуста. У сатыры названай Räfvarne («Лісы») яны былі адзначаны як атручвальнікі наследнага прынца, і ў сатыры былі пакараны смерцю.

Аксель быў забіты на вуліцы 20 чэрвеня 1810 года раз’юшаным натоўпам падчас пахавання Карла Аўгуста. З гэтай нагоды Сафі таксама падвяргалася пераследу, але ёй удалося ўцячы. Яе папярэдзілі, што яна будзе вымушана падзяліць яго лёс, і таму яна ў тую ж ноч, пераапрануўшыся пакаёўкай, пакінула Стакгольм і шукала паратунку ў замку Рыдбагольм.

На наступны дзень пасля гэтага ёй быў дадзены дазвол караля на змяшчэнне пад бяспеку ў Замку Ваксгольм. Яна запатрабавала ад суда расследаваць яе датычнасць да смерці наследнага прынца. Яна заставалася ў Ваксгольме да лістапада, калі з яе не знялі ўсіх абвінавачванняў. У ходзе расследавання яна атрымала некалькі прапаноў аб шлюбе, адну ад Георга Карла фон Дэбельна, якую яна не прыняла, але гэта прывяло да перапіскі паміж імі. Сафі была апісана як чароўная прыгажуня, але яе таксама баяліся за славалюбства і востры язык.

Яна дажывала свае апошнія гады і памерла ў замкуЛёўстад побач Норчэпінга.

У мастацкай літаратуры

[правіць | правіць зыходнік]

Сафі фон Ферсэн разам з фіктыўнымі Ёханай і Гедвігай Лізаветай Шарлотай Гольштэйна-Готарпскай з’яўляецца адным з трох галоўных герояў рамана-трылогіі Barnbruden (дзіцячая нявеста) 2013 года, Pottungen (дзіця з камернага гаршка) 2014 года і Räfvhonan (Ліса) 2015 года, Ганны Лаэстадыус Ларсан.

Зноскі

  1. ↑ а б в г Eva Sophie Fersen, von (g. Piper) — 1917.
  2. ↑ Charlottas, Hedvig Elisabeth (1902) [1775–1782]. Bonde, Carl Carlson (рэд.). Hedvig Elisabeth Charlottas dagbok(шведск.). Vol. I 1775-1782. Stockholm: P.A. Norstedt & Söners förlag. p. 44. OCLC 14111333. (search for all versions on WorldCat)
  3. ↑ а б в г д Alma Söderhjelm (1945). Gustav III:s syskon (The siblings of Gustav III) Stockholm: Albert Bonniers Förlag. 23033 (Swedish)
  4. ↑ Erdmann, Nils, Vid hovet och på adelsgodsen i 1700-talets Sverige: en tidskrönika, Wahlströms, Stockholm, 1926
  5. ↑ My Hellsing (2013). Hovpolitik. Hedvig Elisabeth Charlotte som politisk aktör vid det gustavianska hovet. [Court Politics. Hedvig Elisabeth Charlotte as a political actor at the Gustavian court]Örebro: Örebro universitet. ISBN 978-91-7668-964-6 sid. 88
  6. ↑ а б Hans Axel Fersen, von, urn:sbl:15292, Svenskt biografiskt lexikon (art av Bengt Hildebrand (s. 708—733 och 743—747) med bidrag av Gerhard Hafström (mordet på F., s. 733—743).), hämtad 29 April 2014.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Charlotte Bellamy & My Hellsing, Ma chère amie, Billets de la duchesse Charlotte de Sudermanie à Sophie de Fersen, Paris, Mercure de France, 2018.
  • Біяграфія ў Nordisk familjebok за 1876 па 1904 гг
  • Svenskt biografiskt handlexikon