Трацкізм

Трацкізм — ідэйна-палітычная плынь рабочага руху пачатку XX ст.

Аснову яго ідэалогіі і практыкі складалі тэорыя «перманентнай рэвалюцыі», экспарт сусветнай рэвалюцыі з прычыны разумення немагчымасці перамогі сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудовы сацыялізму ў адной асобнай краіне, такім чынам непрыняцце ідэі сацыялізму ў адной краіне, як канчатковага варыянту развіцця сацыялізму і іншая тэарэтычная і ідэйная спадчына Льва Троцкага.[1]

Троцкі лічыў, што для кампенсацыі палітычнага банкруцтва 2-га і 3-га Інтэрнацыяналаў і для рэвалюцыйнага кіраўніцтва рабочым класам у перыяд нарастаючага крызісу капіталізму і наступлення фашызму неабходна стварыць новы Інтэрнацыянал. Цэнтральнае месца ў стратэгіі Троцкага займае крытыка СССР як «звыраднеўшай дзяржавы рабочых», у якім улада з рук пралетарыяту перайшла ў рукі бюракратыі, якая ўзяла пад кантроль дзяржаўныя і партыйныя структуры. «Свінцовы зад бюракратыі пераважыў рэвалюцыю», — пісаў Леў Троцкі ў сваёй кнізе «Адданая рэвалюцыя»[2].

Паводле Троцкага, СССР застыў у пераходнай стадыі паміж сацыялізмам і капіталізмам, пры гэтым Троцкі актыўна крытыкаваў тых, хто называў СССР дзяржаўным капіталізмам і называў партыйную бюракратыю новым класам, бо яна не мела сродкаў вытворчасці. Пры гэтым ён адзначаў як Сталін перарабіў дзяржаву, якая, вядома, мела статус «дыктатуры пралетарыяту», але рабочы кантроль у краіне быў паралізаваны бюракратыяй.

Каб стварыць зразумелую альтэрнатыву быў створаны Чацвёрты Інтэрнацыянал. Чацвёрты Інтэрнацыянал задумваўся як арганізацыя, якая ўзначаліць супраціў сталінскаму кантролю, створыць новыя партыі працоўнага народу. Аднак трацкізм не здолеў стаць моцнай ідэяй, бо яму процістаяла цэлая машына сталінскай прапаганды, хаця ідэі інтэрнацыянальнага трацкізму былі моцныя ў краінах Заходняй Еўропы і Лацінскай Амерыкі.