Яххатэп I

Яххатэп I
егіп. <-N11-R4:X1*Q3->
Род дзейнасці	палітык
Дата нараджэння	1560 да н.э.
Дата смерці	1530 да н.э.
Месца смерці	Фівы, Луксор^[d], Егіпет
Месца пахавання	Дра Абу эль-Нага^[d]
Грамадзянства	Старажытны Егіпет
Бацька	Senakhtenre Ahmose^[d]
Маці	Tetisheri^[d]
Муж	Таа II Секененра^[d]
Дзеці	Яхмас I, Ahmose-Nefertari^[d], Ahmose-Nebetta^[d] і Ahmose-Henutemipet^[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Яххатэп, або Аххатэп (егіп. 3h-htp — «Ях задаволены») — старажытнаегіпецкая царыца канца XVII дынастыі (1590—1530 да н.э.)^[1], жонка фараона Таа II Секененра. Адыграла важную кансалідуючую ролю пры нашэсці гіксосаў і працяглы час шанавалася народам.

Біяграфія

Пытанне ідэнтыфікацыі царыц з імем Яххатэп гэтага перыяду застаецца дыскусійным^[2][3].

Дачка царыцы Тэцішэры і фараона Сенахценра, жонка і, напэўна, сястра Секененра Таа II^[4]. Пасля гібелі мужа ў бітве з гіксосамі, сталец успадкаваў яго сын (пэўна невядома ці быў ён і сынам Яххатэп) Камос^[1]. Праз тры гады ён таксама загінуў у баі^[5], і сталец успадкаваў непаўналетні Яхмас, пры ім яго маці Яххатэп заставалася рэгентам да 16-годдзя. Упершыню ў Новым царстве жанчына прыняла на сябе царскі тытул «Уладарка Двух зямель», які пазней насіла яе дачка Яхмас-Нефертары^[3]. Мяркуецца, што Яххатэп наймала грэчаскіх ваяроў.

Памерла ў першыя гады самастойнага валадарства сына. Пахавана са зброяй (тры кінжалы, 13 сякер з імёнамі Яххатэп і Камоса) і трыма ўзнагародамі «Залатыя мухі»^[3]. Такое шанаванне і ўзнагароды пацвярджаюць значны ўклад царыцы ў абарону Егіпта^[5].

У яе гонар Яхмас паставіў стэлу ў Карнаку з надпісам:

Яна клапацілася ваярамі Егіпта і засцерагала іх.
Яна вытурыла здраднікаў з краіны і згуртавала няпэўных.
Яна замірыла Верхні Егіпет і выгнала мяцежнікаў.

Нароўні з сынам шанавалася ў часы XVIII дынастыі за актыўныя дзеянні па вызваленні Егіпта ад захопнікаў.

Усхваляйце ўладарку нашай зямлі,

уладачыцу берагоў Хаўінебу (вострава ў Эгейскім моры).
Яе імя асвячае іншаземныя краіны, яна загадвае народамі.
Жонка цара, сястра ўладара дае жыццё, дабрабыт і здароўе!
Царыца, маці цара, ведае ўсё і рупіцца Егіптам.

Тытулы

• Вялікая жонка фараона
• Дачка фараона
• Сястра фараона
• Маці фараона (mwt niswt)
• Уладарка Двух земляў^[6]

Пахаванне

Зброя з грабніцы царыцы. У цэнтры — узнагароды «Залатыя мухі».

Ёсць два пахаванні Яххатэп, адно з іх магло належаць царыцы, другое — іншай егіпецкай арыстакратцы з тым жа імем (магчыма, жонцы Камоса)^[7].

Дра Абу эль-Нага

Некранутая магіла ў Дра Абу эль-Нага знойдзена Агюстам Марыетам ў 1859 годзе. Мумія ляжала ў пазалочаным саркафагу з прывазнога кедра (№ CG 28501, Каірскі музей) паблізу саркафага Камоса. Галава ў хвалістым парыку багіні Хатхор ўпрыгожана кобрай. Безнадзорную грабніцу неўзабаве спустошылі і золата трапіла да мясцовага начальніка, які на судне хацеў вывезці ўпрыгожанні з Егіпта, чаму перашкодзіў дырэктар Службы старажытнасцяў Агюст Марыет. Сярод рэчаў з грабніцы ёсць вялікі залаты посах, наручны бранзалет лучніка, наканечнік дзіды, трынаццаць баявых сякер з бронзы, золата і серабра. Лязо адной сякеры ўпрыгожвалі эгейскія матывы: грыф і сфінкс, які трымае галаву ворага. Эгейскія матывы былі і на кінжале: дзве бычыныя галавы і паляванне на льва. Самай вялікай знаходкай была узнагарода Залатыя мухі, гэтымі падвескамі ў выглядзе трох насякомых ўзнагароджвалі за вызначныя заслугі на полі бою^[3].

Адсутнасць надпісаў «Маці фараона» і імя Секененра дало падставу лічыць гэтую грабніцу належалай Яххатэп II^[de] — жонцы Камоса^[7]. Знойдзеныя ваенныя рэгаліі могуць быць толькі ўспадкаванымі ад Камоса ўзнагародамі^[8].

Дэйр эль-Бахры

Іншы саркафаг (№CG 61006 у Каірскім музеі) з імем Яххатэп і тытулам «Вялікая маці фараона» знойдзены некалькімі гадамі пазней у тайніку DB-320. У саркафагу ляжала мумія Пінеджэма I. Лічыцца, менавіта ў гэтым саркафагу першапачаткова знаходзілася мумія Яххатэп — жонкі Секененра Таа II і маці Яхмаса^[7].

Культурны ўплыў

Яххатэп — адна з галоўных дзеючых асоб рамана Нагіба Махфуза «Вайна ў Фівах» і галоўная гераіня трылогіі Крысціяна Жака «Гнеў Багоў». Абодва творы аспавядаюць пра вызваленне Егіпта з-пад улады гіксосаў.

Гл. таксама

• Яххатэп II^[de]
• Яххатэп III^[de]

Зноскі

1. Rice 2002.
2. Ryholt, Bülow-Jacobsen 1997.
3. Dean 2017.
4. Dodson, Hilton 2010.
5. Gates Jr, Akyeampong, Niven 2012.
6. Graves-Brown 2010.
7. Vandersleyen 1971.
8. Höber-Kamel 2003.

Літаратура

• Джоан Флетчер. В поисках Нефертити. — М.: АСТ: АСТ МОСКВА: ХРАНИТЕЛЬ, 2008. — 413 с. — 2500 экз. — ISBN 978-5-9762-5421-3.
• Ann Macy Roth. Ahhotep I and Ahhotep II. — 1977. — С. 31-40.
• Michael Rice. Who's Who in Ancient Egypt. — Routledge, 2002-09-11. — 320 с. — ISBN 9781134734207.
• K. S. B. Ryholt, Adam Bülow-Jacobsen. The Political Situation in Egypt During the Second Intermediate Period, C. 1800-1550 B.C.. — Museum Tusculanum Press, 1997. — 486 с. — ISBN 9788772894218.
• Rebecca Angharad Dean. Warfare and Weaponry in Dynastic Egypt. — Pen & Sword Archaeology, 2017-03-31. — 191 с. — ISBN 9781473862067.
• Aidan Dodson, Dyan Hilton. The Complete Royal Families of Ancient Egypt. — Thames & Hudson, 2010. — 320 с. — ISBN 9780500288573.
• Professor Henry Louis Gates Jr, Professor Emmanuel Akyeampong, Mr Steven J. Niven. Dictionary of African Biography. — OUP USA, 2012-02-02. — 3382 с. — ISBN 9780195382075.
• Carolyn Graves-Brown. Dancing for Hathor: Women in Ancient Egypt. — Bloomsbury Publishing, 2010-05-07. — 265 с. — ISBN 9781441161222.
• Claude Vandersleyen. Les guerres d'Amosis fondateur de la XVIII° dynastie. — Brüssel, 1971. — 138 с.
• Gabriele Höber-Kamel Von den Hyksos zum Neuen Reich(ням.) // Kemet, Heft. — 2003. — № 2.