(16) Псіхея

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Псіхея.
(16) Псіхея Сімвал астэроіда ПсіхеяM:
Адкрыццё
Першаадкрывальнік А. дэ Гаспарыс
Месца выяўлення Абсерваторыя Кападзімонтэ
Дата выяўлення 17 сакавіка 1852
Эпанім Псіхея
Альтэрнатыўныя абазначэнні A852 FA[1]
Катэгорыя Галоўны пояс астэроідаў
Арбітальныя характарыстыкі
Эпоха 18 красавіка 2013 года
JD 2456400.5
Эксцэнтрысітэт (e) 0,1367578
Вялікая паўвось (a) 437,235 млн км
(2,9227335 а.а.)
Перыгелій (q) 377,439 млн км
(2,5230269 а.а.)
Афелій (Q) 497,03 млн км
(3,3224401 а.а.)
Перыяд абарачэння (P) 1 825,081 сут (4,997 г)
Сярэдняя арбітальная скорасць 17,34 км/с
Схіленне (i) 3,09848°
Даўгата ўзыходнага вузла (Ω) 150,28885°
Аргумент перыгелія (ω) 227,12299°
Сярэдняя анамалія (M) 216,34141°
Фізічныя характарыстыкі
Дыяметр 253,16 ± 4 км (IRAS)
240 × 185 × 145 км[2]
186 км (сфера)
Маса 2,27×1019 кг[2]
Шчыльнасць 3,3 ± 0,7 г/см³[3]
Паскарэнне свабоднага падзення на паверхні 0,06 м/с²
2-я касмічная скорасць 0,154 км/с
Перыяд вярчэння 4,196 гадз[4]
Спектральны клас M (X)
Бачная зорная велічыня 9,22 — 12,19m
Абсалютная зорная велічыня 5,90m
Альбеда 0,1203
Сярэдняя тэмпература паверхні 160 К (−113 °C)

(16) Псіхея  — вельмі буйны астэроід галоўнага пояса, які належыць да багатага металамі спектральнага класа M. Дзякуючы значным памерам і высокаму ўтрыманню металаў у пародзе на яго даводзіцца амаль 1 % масы ўсіх цел пояса астэроідаў, што дазваляе яму ўваходзіць у дзясятку самых масіўных астэроідаў галоўнага пояса.

Астэроід адкрыты 17 сакавіка 1852 года італьянскім астраномам Анібале дэ Гаспарысам у абсерваторыі Кападзімонтэ ў Неапалі і названы ў гонар Псіхеі, увасаблення душы ў старажытнагрэчаскай міфалогіі[5].

Першыя адкрытыя астэроіды атрымлівалі спецыяльныя сімвалы нароўні з планетамі. Але калі колькасць адкрытых астэроідаў перавысіла паўтары дзясяткі, ад гэтай сістэмы адмовіліся. Наўзамен яе ў 1851 годзе нямецкі астраном Іаган Энке прапанаваў выкарыстоўваць перад назвай астэроіда яго парадкавы нумар у круглых дужках. А Псіхея як раз і стала першым астэроідам, які быў адкрыты пасля зацвярджэння гэтай прапановы[6].

Вынікі радыёлакацыйных даследаванняў дазваляюць гаварыць пра даволі высокае ўтрыманне жалеза і нікелю ў пародах астэроіда[7][8], прычым без усякіх прымешак вады ці вадазмяшчальных мінералаў[9], што з’яўляецца даволі вялікай рэдкасцю сярод металічных астэроідаў класа M. Таксама ёсць невялікая колькасць піраксенаў[10]. На аснове гэтага выказаваюць здагадку, што Псіхея ўяўляе сабой фрагмент, — а менавіта металічнае ядро, — буйнейшага цела, протаастэроіда, які быў разбураны ў выніку сутыкнення з іншым буйным аб’ектам.

Урэшце, калі б Псіхея была рэшткам нейкага бацькоўскага цела, то можна было б чакаць прысутнасці і іншых фрагментаў гэтага цела на падобных арбітах, як у выпадку з астэроідам Веста. Тым не менш, астранамічныя назіранні паказваюць іх поўную адсутнасць — Псіхея не ўваходзіць ні ў адно астэроіднае сямейства[11]. Паводле адной з гіпотэз, катастрофа адбылася ў самым пачатку гісторыі Сонечнай сістэмы і ўсе сляды сутыкнення, накшталт пылі і дробных фрагментаў, былі рассеянны за мільярды гадоў, якія прайшлі з часу гэтай катастрофы. Падобнае магло адбыцца за кошт далейшых сутыкненняў гэтых фрагментаў з іншымі астэроідамі, а таксама іх трапленні ў зоны арбітальных рэзанансаў, якія маглі сказіць іх арбіты да непазнавальнасці.

Вялікія памеры і высокая шчыльнасць робіць Псіхею досыць масіўнай, каб аказваць гравітацыйныя абурэнні на арбіты іншых драбнейшых астэроідаў, у выпадку іх збліжэння з ёю. Падобныя падзеі дазваляюць з даволі высокай ступенню дакладнасці вымераць масу гэтага цела. Першапачаткова маса астэроіда ацэньвалася ў 5×1019 кг, а шчыльнасць — у 6,49 ± 2,94 г/см³[2], але пасля адзнака масы была зніжана да 2,57×1019 кг[12]. Па апошніх даных маса Псіхеі складае 2,27×1019 кг.

Разам з тым вяліся назіранні з мэтай усталявання памераў астэроіда, на аснове якіх таксама можна было б судзіць пра шчыльнасць гэтага цела. Так паводле даных інфрачырвонага тэлескопа IRAS максімальны памер Псіхеі спачатку ацэньваўся як 253 км, але аналіз пакрыцця зорак, якія назіраліся ў Мексіцы 22 сакавіка і 16 мая 2002 года, дазволіў ідэнтыфікаваць яго як эліпсоід з памерамі 214×181×145 км[13] і шчыльнасцю адпаведна 3,3 ± 0,7 г/см³[3].

Таксама, на аснове крывых бляску астэроіда, вызначана, што яго вось вярчэння арыентавана на адзін з двух магчымых пунктаў з каардынатамі (β, λ) = (-9°, 35°) і (β, λ) = (-2°, 215°) з дакладнасцю да ± 10°[14]. Гэта сведчыць пра нахіл восі вярчэння астэроіда прыблізна 95° — гэта значыць ён круціцца «лежачы на боку», як і планета Уран[15].

Касмічныя даследаванні

[правіць | правіць зыходнік]

28 лютага 2020 года NASA заключыла з SpaceX кантракт на суму 117 мільёнаў долараў ЗША на запуск касмічнага карабля Psyche і двух другарадных місій малых спадарожнікаў.

13 кастрычніка 2023 года адбыўся запуск касмічнага апарата NASA Psyche, прызначанага для вывучэння астроіда[16]. Запуск здзейдзеснены з пляцоўкі 39А касмічнага цэнтра імя Кенэдзі. Запуск Psyche стаў першай навуковай місіяй, выведзенай ракетай Falcon Heavy. Гэта дасць магчымасць не выкарыстоўваць цеплавыя шчыты і не здзяйсняць гравітацыйны манеўр каля зямлі, а зонд пры гэтым дасягне астэроіда ў 2026 годзе, здзейсніўшы гравітацыйны манеўр каля Марса ў 2023 годзе[17][18]. Праз год пасля прыбыцця зонд павінен быў пачацца са спіралі, каб дабрацца да вяршыні астэроіда — максі-мальная адлегласць складае 105,5 км[19]. Аднак праз збоі праграмнага забеспячэння, давялося карэктаваць планы палёту, і адтэрмінаваць выхад на арбіту Псіхеі на 2029 год. Аднак канструктары разлічваюць што апарат прапрацуе да 2031 года.[20]

Праз год пасля прыбыцця зонд павінен пачаць спускацца па спіральнай арбіце да паверхні астэроіда — максімальнае збліжэнне арыентыровавачна складзе 105,5 км.[21]

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ JPL Small-Body Database Праверана 16 кастрычніка 2023.
  2. ↑ а б в Jim Baer. Recent Asteroid Mass Determinations(недаступная спасылка). Personal Website (2011). Архівавана з першакрыніцы 21 кастрычніка 2013. Праверана 14 красавіка 2012.
  3. ↑ а б Lupishko, D. F. (2006). "On the bulk density and porosity of M-type asteroid 16 Psyche". Solar System Research. 40 (3): 214–218. Bibcode:2006SoSyR..40..214L. doi:10.1134/S0038094606030051. ISSN 0038-0946.
  4. ↑ PDS lightcurve data
  5. ↑ Lutz D. Schmadel, International Astronomical Union. Dictionary of Minor Planet Names. — 5-th Edition. — Berlin Heidelberg New-York: Springer-Verlag, 2003. — P. 16. — ISBN 3-540-00238-3.
  6. ↑ Hilton, J.. When Did the Asteroids Become Minor Planets?. U.S. Naval Observatory (17 верасня 2001). Архівавана з першакрыніцы 18 студзеня 2010. Праверана 3 красавіка 2007.
  7. ↑ S.J. Ostro (1985). "Radar observations of asteroids and comets". Astronomical Society of the Pacific, Publications. 97: 877. Bibcode:1985PASP...97..877O. doi:10.1086/131619.
  8. ↑ C. Magri; et al. (1999). "Mainbelt Asteroids: Results of Arecibo and Goldstone Radar Observations of 37 Objects during 1980–1995". Icarus. 140 (2): 379. Bibcode:1999Icar..140..379M. doi:10.1006/icar.1999.6130.
  9. ↑ E. Merenyi; et al. (1997). "Prediction of Water in Asteroids from Spectral Data Shortward of 3 µm". Icarus. 129 (2): 421. Bibcode:1997Icar..129..421M. doi:10.1006/icar.1997.5796.
  10. ↑ P.S. Hardersen, M.J. Gaffey and P.A. Abell (2005). "Near-IR spectral evidence for the presence of iron-poor orthopyroxenes on the surfaces of six M-type asteroids". Icarus. 175 (1): 141. Bibcode:2005Icar..175..141H. doi:10.1016/j.icarus.2004.10.017.
  11. ↑ D.R. Davis, P. Farinella, & M. Francesco (1999). "The Missing Psyche Family: Collisionally Eroded or Never Formed?". Icarus. 137 (1): 140. Bibcode:1999Icar..137..140D. doi:10.1006/icar.1998.6037.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
  12. ↑ Astrometric masses of 21 asteroids, and an integrated asteroid ephemeris. Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy.(недаступная спасылка) (2008). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2011. Праверана 11.10.2008.
  13. ↑ Occultation of TYC 5783-01228-1 by (16) Psyche 2004 May 16. Royal Astronomical Society of New Zealand. Архівавана з першакрыніцы 21 кастрычніка 2008. Праверана 4 снежня 2008.
  14. ↑ M. Kaasalainen; et al. (2002). "Models of Twenty Asteroids from Photometric Data" (PDF). Icarus. 159 (2): 369. Bibcode:2002Icar..159..369K. doi:10.1006/icar.2002.6907. Архівавана з арыгінала (PDF) 16 лютага 2008. Праверана 16 May 2006.
  15. ↑ Models of Twenty Asteroids from Photometric Data(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 29 чэрвеня 2011. Праверана 1 снежня 2015.
  16. ↑ Strickland, Ashley. NASA launches a spacecraft to visit Psyche, an unseen metal world (англ.). CNN (13 кастрычніка 2023). Праверана 6 лістапада 2023.
  17. ↑ NASA Moves Up Launch of Psyche Mission to a Metal Asteroid (англ.)(недаступная спасылка). NASA Jet Propulsion Laboratory (24 мая 2017). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2020. Праверана 11 жніўня 2021.
  18. ↑ NASA одобрило начать миссию зонда Psyche к астероиду (16) Психея на год раньше (руск.). AstroNews.ru (24 мая 2017). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2021. Праверана 12 жніўня 2021.
  19. ↑ Максим Агаджанов. НАСА: вместо экспедиции на Венеру мы направим два зонда в пояс астероидов (руск.). Хабр (5 студзеня 2017). Архівавана з першакрыніцы 12 лістапада 2020. Праверана 12 жніўня 2021.
  20. ↑ The Wikipedia Library (англ.). wikipedialibrary.wmflabs.org. Праверана 6 лістапада 2023.
  21. ↑ НАСА: вместо экспедиции на Венеру мы направим два зонда в пояс астероидов (руск.). Хабр (5 студзеня 2017). Праверана 6 лістапада 2023.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]