Acer tataricum ginnala

Acer tataricum ginnala
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Acer tataricum subsp. ginnala (Maxim.) Wesm.

Сінонімы
Арэал

выява


Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  28741
GRIN  t:403019
IPNI  781316-1

Acer tataricum ginnala — від дрэў роду Клён (Acer) сямейства Sapindaceae.

Раней вылучаўся ў якасці самастойнага віду Acer ginnala[2], у цяперашні час лічыцца падвідам чарнаклёну[3].

Батанічнае апісанне

[правіць | правіць зыходнік]
Ліст

Лістападны распасцёрты куст або маленькае дрэва, якое дасягае 3-10 м у вышыню, з кароткім ствалом да 20-40 см у дыяметры і тонкімі прамымі галінамі. Кара тонкая, цьмянага шэра-карычневага колеру, спачатку гладкая, у старых раслін неглыбока патрэсканая.

Лісце супраціўнае простае, 4-10 см даўжынёй і 3-6 см шырынёй, глыбока разрэзанае пальчатае, з трыма ці пяццю лопасцямі, з двума базальнымі лопасцямі (адсутнічаюць) і трыма вялікімі апікальным лопасцямі; лопасці ліста груба і нерэгулярна зубчастыя, верхні бок ліста бліскучы. Увосень лісце набывае адценні ад аранжавага да чырвонага. Хвосцікі лісця прамыя, даўжынёй 3-5 см, часта з ружовым адценнем.

Цвіце вясной, адначасова з распусканнем лісця, кветкі жоўта-зялёныя, 5-8 мм у дыяметры, сабраны ў распасцёртыя гронкі.

Нектарнікі у кветках знаходзяцца на кветаложы, у сярэдняй частцы падпестычнага дыска. Нектараносная тканка пачынае функцыянаваць адначасова з раскрыццём калякветніка. У пачатку цвіцення кветкі вылучаюць параўнальна мала нектару, затым яго колькасць павялічваецца[4][5].

Плод — парная чырванаватая крылатка, даўжынёй 8-10 мм з крылцам 1,5-2 см, спее з канца лета да ранняй восені[6][7].

Выхад насення з сырых пладоў каля 70 %. У 1 кг да 46000 штук насення. Плоданасіць штогод, але не заўсёды і не ўсюды багата. Працягласць стратыфікацыі насення пры 7 °C 70-80 дзён, сярэдняя ўсходжасць каля 70 %[8].

Распаўсюджанне і экалогія

[правіць | правіць зыходнік]

Натуральна расце ва ўсходняй Азіі ад усходняй Манголіі на захадзе да Карэі і Японіі, паўночная мяжа арэалу праходзіць у Паўднёва-Усходняй Сібіры у раёне даліны ракі Амур. На Далёкім Усходзе распаўсюджаны ў Прымор’і і Прыамур’і. На захад даходзіць да рэк Зеі і Селемджы, уніз па Амуру — да с. Кісялёва[8][9].

Экалогія

[правіць | правіць зыходнік]

Расце адзіночна або групамі па берагах і далінах рэк, ручаёў, па увалах, на сырых, але не забалочаных лугах, на пясчана-камяністых участках. У горы не падымаецца[8][9].

Святлолюбівая, расце толькі на прагалінах. Патрабавальная да вільготнасці глебы[9], але пазбягае залішняга ўвільгатнення[8]. Марозаўстойлівая. Расце хутка, асабліва ў першыя гады. Аднаўляецца насеннем, каранёвымі атожылкамі і параснікам ад пня. Разводзіцца насеннем[9].

Значэнне і прымяненне

[правіць | правіць зыходнік]
Чырванаватыя крылаткі. Дрэва на беразе Амура, сяло Наватроіцкае, Хабараўскі край

Вырошчваецца ў якасці дэкаратыўнай расліны у паўночных раёнах Еўропы і Паўночнай Амерыкі, дзе яго адносяць да самых марозаўстойлівых клёнаў, з раянаваннем да 2-й зоны марозаўстойлівасці. Ён інтрадукаваны у некаторых частках Паўночнай Амерыкі[10] і часам лічыцца там інвазівным відам[11]. У культуры каля васьмі сартоў[12].

Цэніцца ў Японіі і паўсюль у свеце ў якасці віду, прыдатнага для вырошчвання бансай.

Драўніна цвёрдая і пругкая, прыдатная на дробныя вырабы. Кара змяшчае дубільныя рэчывы. Прыдатны для пасадак на адкрытых месцах: у прыдарожных і снегазборных палосах, жывых платоў, для стварэння курцін і ўзлескаў. Выключна дэкаратыўны, асабліва — восенню, дзякуючы ярка-ружовым крылаткам і аранжаваму або чырвонаму лісцю. У культуры з 1880 года, паспяхова вырошчваецца амаль па ўсёй краіне, у тым ліку ў Ленінградзе, Туле, Свярдлоўску, Омску, Новасібірску, Іркуцку, Удан-Удэ[9].

Добры меданос[4] і пылканос[13][14]. У спрыяльныя гады пчаляры атрымліваюць з яго па 8-12 кг таварнага мёду на пчаліную сям’ю[4][5]. Кантрольная сям’я пры добрым надвор’і ў перыяд цвіцення прыносіла да 3,5 кг нектара і пылка ў дзень. Пылковая прадукцыйнасць адной кветкі 0,6-0,9 мг[13]. Нектарапрадукцыйнасць 100 кветак 56,4-107,2 цукру, а мёдапрадукцыйнасць адной добра развітай расліны — 0,580 кг мёду. Пры суцэльным вырастанні прадуктыўнасць мёду 120—150 кг / га[15]. На вылучэнне нектара моцна ўплываюць умовах вырастання. Найбольшай прадуктыўнасцю мёду адрозніваюцца расліны растуць у поймах рэк, на наносных, лёгкіх глебах з добрым водным і паветраным рэжымам[5]. Як меданос, квітнеючы ў крытычна бяскветкавы перыяд, павінен усяляк ахоўвацца і разводзіцца паблізу пчальнікоў[8]. Мёд светла-карычневага колеру, са своеасаблівым міндальным смакам і тонкім водарам[4].

З лісця ў Кітаі рабілі чорную фарбу[8].

Зноскі

  1. ↑ Сістэматычнае становішча роду дадзена згодна з GRIN.
  2. ↑ Acer ginnala Maxim. — Клён приречный (руск.). Ботанический атлас растений Ленинградской области. БИН РАН. Архівавана з першакрыніцы 5 студзеня 2023. Праверана 5 студзеня 2023.
  3. ↑ Acer tataricum subsp. ginnala (Maxim.) Wesm. (англ.). www.gbif.org. Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2023. Праверана 10 студзеня 2023.
  4. ↑ а б в г Прогунков 1972.
  5. ↑ а б в Прогунков 1988.
  6. ↑ Flora of China (draft): Aceraceae (англ.)
  7. ↑ Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. Collins ISBN 0-00-220013-9.
  8. ↑ а б в г д е Воробьёв 1968.
  9. ↑ а б в г д Усенко 1984.
  10. ↑ USDA Plant Profile: Acer ginnala Архівавана 15 лютага 2024. (англ.)
  11. ↑ Randall John. The Encyclopedia of Intrusive Plants. Brooklyn Botanic Garden, Janet Marinelli, Brooklyn Botanic (англ.)
  12. ↑ Сорта клёна Гиннала (Acer tataricum subsp. ginnala). Garden Modern. Архівавана з першакрыніцы 20 жніўня 2022. Праверана 23 жніўня 2022.
  13. ↑ а б Прогунков 1997.
  14. ↑ Прогунков В. В., Луценко А. В. Пыльценосные растения Приморья / И. А. Пяткова. — Владивосток: Издательство Дальневосточного университета, 1990. — С. 56. — 120 с. — 500 экз. Архівавана 9 красавіка 2022 года.
  15. ↑ Пельменев В. К. Семейство Кленовые — Aceraceae // Медоносные растения. — М.: РОССЕЛЬХОЗИЗДАТ, 1985. — С. 66. — 144 с. — 65 000 экз.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]