Orchidoideae

Orchidoideae
Ятрышнік шлеманосны (Orchis militaris) — тыпавы від тыпавога роду. Батанічная ілюстрацыя з кнігі «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Спаржакветныя Сямейства:  Архідныя Падсямейства:  Orchidoideae
Міжнародная навуковая назва
Orchidoideae Eaton (1836)
Арэал
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   158331 GRIN   f:1815 FW   346289

Orchidoideae — падсямейства травяністых раслін сямейства Архідныя (Orchidaceae). У склад падсямейства ўваходзіць больш за дзвесце родаў і амаль чатыры тысячы відаў.

Падсямейства Orchidoideae: будова кветкі на прыкладзе пальчатакарэнніка бузіннага:
1 — пялёсткі, 2 — калонка, 3 — пылавік (кожная з двух яго частак змяшчае паліній, каўдыкулу і прыліпальца), 4 — стамінодый (стэрыльная тычынка), 5 — дзюбка (адна з яе функцый — перашкаджаць самаапыленню), 6 — губа (відазменены пялёстак), 7, 8 — часткі іншай кветкі, 9 — слупок.

Біялагічнае апісанне

Шматгадовыя, невялікія наземныя, часам эфемероідныя, вельмі рэдка эпіфітныя або сапрафітныя травы з прамым травяністым сцяблом.

Корні сакавітыя, нешматлікія, у аснове часта патоўшчаныя, у многіх відаў утвараецца сферычны клубнепадобны запасальны орган — сцяблокаранёвы тубероід.

Лісце канвалютнае, кондуплікатнае, спіральна размешчанае.

Суквецце — тэрмінальная простая гронка або колас.

Кветкі разнастайнай афарбоўкі, па велічыні ад дробных да сярэдніх, спіральна размешчаныя, рэзка зігаморфныя, часцей за ўсё рэсупінатныя.

Губа вельмі разнастайная па форме і будове. Сустракаюцца выпадкі, калі губа рухома сучляняецца з калонкай і здольная рэзка мяняць сваё становішча ад дотыку, утвараючы падабенства пасткі для дробных насякомых-апыляльнікаў (Pterostylis). У прадстаўнікоў родаў Drakaea, Spiculaea, Caladenia, Chiloglottis, Ophrys губа нясе складаны комплекс прыкмет, якія забяспечваюць апыленне кветак перапончатакрылымі праз псеўдакапуляцыі.

Пылавік прамы, кароткі, шырокай асновай зрастаецца з калонкай. Радзей адагнуты ад калонкі ці перавернуты. Пылок сабраны ў невялікія пакеты, утварае палінарыі з добра развітай каўдыкулай, якая злучана з прыліпальцам.

Палініяў — 2—4. Стамінодыяў — 2.

Калонка звычайна кароткая. Рыльца суцэльнае або з 2 долей. Завязь 1-гнёздавая.

Плод — сухая каробачка. Насенне дробнае, шматлікае, верацёнападобнае.

Храмасомы дробныя, у ліку 26-32, 36-42^[1].

Класіфікацыя

Трыбы

Падсямейства змяшчае наступныя трыбы^[2]

• Chloraeeae
• Codonorchideae
• Cranichideae
• Diseae
• Diurideae
• Orchideae

Роды

Aceras anthropophorum

Пальчатакарэннік плямісты (Dactylorhiza maculata)

Ponthieva maculata

Zeuxine strateumatica

Агульная колькасць родаў у падсямействе — больш за дзвесце. Ніжэй прыведзены поўны спіс гэтых родаў па дадзеных сайта Germplasm Resources Information Network^[3]:

• Aa Rchb.f.
• Aceratorchis Schltr.
• Acianthus R.Br.
• Adenochilus Hook.f.
• Aenhenrya Gopalan
• Altensteinia Kunth
• Amerorchis Hultén
• Amitostigma Schltr.
• Anacamptis Rich.
• Androcorys Schltr.
• Aporostylis Rupp & Hatch
• Aracamunia Carnevali & I.Ramírez
• Arthrochilus F.Muell.
• Aspidogyne Garay
• Aulosepalum Garay
• Bartholina R.Br.
• Baskervilla Lindl.
• Beloglottis Schltr.
• Benthamia A.Rich.
• Bipinnula Comm. ex Juss.
• Bonatea Willd.
• Brachycorythis Lindl.
• Brachystele Schltr.
• Brownleea Harv. ex Lindl.
• Buchtienia Schltr.
• Burnettia Lindl.
• Caladenia R.Br.
• Caleana R.Br.
• Calochilus R.Br.
• Centrostigma Schltr.
• Ceratandra Eckl. ex F.A.Bauer
• Chamaegastrodia Makino & F.Maek.
• Chamorchis Rich.
• Cheirostylis Blume
• Chiloglottis R.Br.
• Chloraea Lindl.
• Chondradenia Maxim. ex F.Maek.
• Coeloglossum Hartm. — часам разглядаюць як частку роду Dactylorhiza
• Coccineorchis Schltr.
• Codonorchis Lindl.
• Coilochilus Schltr.
• Corybas Salisb.
• Corycium Sw.
• Cotylolabium Garay
• Cranichis Sw.
• Cryptostylis R.Br.
• Cyanicula Hopper & A.P.Br.
• Cybebus Garay
• Cyclopogon C.Presl
• Cynorkis Thouars
• Cyrtostylis R.Br.
• Cystorchis Blume
• Dactylorhiza Neck. ex Nevski — Пальчатакарэннік
• Danhatchia Garay & Christenson
• Degranvillea Determann
• Deiregyne Schltr.
• Dichromanthus Garay
• Diphylax Hook.f.
• Diplomeris D.Don
• Disa P.J.Bergius
• Discyphus Schltr.
• Disperis Sw.
• Diuris Sm.
• Dossinia C.Morren
• Dracomonticola H.P.Linder & Kurzweil
• Drakaea Lindl.
• Eltroplectris Raf.
• Elythranthera (Endl.) A.S.George
• Epiblema R.Br.
• Ericksonella Hopper & A.P.Br.
• Eriochilus R.Br.
• Erythrodes Blume
• Eurycentrum Schltr.
• Eurystyles Wawra
• Evotella H.Kurzweil & H.P.Linder
• Exalaria Garay & G.A.Romero
• Fuertesiella Schltr.
• Funkiella Schltr.
• Galearis Raf.
• Galeottiella Schltr.
• Gavilea Poepp.
• Gennaria Parl.
• Genoplesium R.Br.
• Geoblasta Barb.Rodr.
• Gomphichis Lindl.
• Gonatostylis Schltr.
• Goodyera R.Br.
• Gymnadenia R.Br. — Ядрушка
• Habenaria Willd.
• Halleorchis Szlach. & Olsz.
• Hapalorchis Schltr.
• Helonoma Garay
• Hemipilia Lindl.
• Hemipiliopsis Y.B.Luo & S.C.Chen
• Herminium L. — Броўнік
• Herpysma Lindl.
• Hetaeria Blume
• Himantoglossum Spreng.
• Holothrix Rich. ex Lindl.
• Huttonaea Harv.
• Hylophila Lindl.
• Kionophyton Garay
• Kreodanthus Garay
• Kuhlhasseltia J.J.Sm.
• Lankesterella Ames
• Lepidogyne Blume
• Leporella A.S.George
• Leptoceras (R.Br.) Lindl.
• Ligeophila Garay
• Ludisia A.Rich.
• Lyperanthus R.Br.
• Lyroglossa Schltr.
• Macodes (Blume) Lindl.
• Manniella Rchb.f.
• Megalorchis H.Perrier
• Megastylis (Schltr.) Schltr.
• Mesadenella Pabst & Garay
• Mesadenus Schltr.
• Microchilus C.Presl
• Microthelys Garay
• Microtis R.Br.
• Myrmechis (Lindl.) Blume
• Myrosmodes Rchb.f.
• Neobolusia Schltr.
• Neolindleya Kraenzl.
• Neotinea Rchb.f.
• Neottianthe (Rchb.) Schltr. — Неатыянта
• Nothostele Garay
• Odontochilus Blume
• Odontorrhynchus M.N.Correa
• Oligophyton H.P.Linder
• Ophrys L. — Офрыс
• Orchipedum Breda
• Orchis L. — Ятрышнікtypus
• Orthoceras R.Br.
• Pachites Lindl.
• Pachyplectron Schltr.
• Papuaea Schltr.
• Pecteilis Raf.
• Pelexia Poit. ex Lindl.
• Peristylus Blume
• Pheladenia D.L.Jones & M.A.Clem.
• Physoceras Schltr.
• Physogyne Garay
• Platanthera Rich.
• Platycoryne Rchb.f.
• Platylepis A.Rich.
• Platythelys Garay
• Ponerorchis Rchb.f.
• Ponthieva R.Br.
• Porolabium Tang & F.T.Wang
• Porphyrostachys Rchb.f.
• Praecoxanthus Hopper & A.P.Br.
• Prasophyllum R.Br.
• Prescottia Lindl.
• Pseudocentrum Lindl.
• Pseudocranichis Garay
• Pseudogoodyera Schltr.
• Pseudorchis Ség.
• Pterichis Lindl.
• Pteroglossa Schltr.
• Pterostylis R.Br.
• Pterygodium Sw.
• Pyrorchis D.L.Jones & M.A.Clem.
• Rhamphorhynchus Garay
• Rhizanthella R.S.Rogers
• Rhomboda Lindl.
• Rimacola Rupp
• Roeperocharis Rchb.f.
• Sacoila Raf.
• Sarcoglottis C.Presl
• Satyrium Sw.
• Sauroglossum Lindl.
• Schiedeella Schltr.
• Schizochilus Sond.
• Schizodium Lindl.
• Serapias L.
• Skeptrostachys Garay
• Smithorchis Tang & F.T.Wang
• Solenocentrum Schltr.
• Spiculaea Lindl.
• Spiranthes Rich.
• Stalkya Garay
• Stenoglottis Lindl.
• Stenoptera C.Presl
• Stenorrhynchos Rich. ex Spreng.
• Stephanothelys Garay
• Steveniella Schltr.
• Stigmatodactylus Maxim. ex Makino
• Svenkoeltzia Burns-Bal.
• Symphyosepalum Hand.-Mazz.
• Thelymitra J.R.Forst. & G.Forst.
• Thelyschista Garay
• Thulinia P.J.Cribb
• Townsonia Cheeseman
• Traunsteinera Rchb.
• Tylostigma Schltr.
• Veyretella Szlach. & Olsz.
• Veyretia Szlach.
• Vrydagzynea Blume
• Waireia D.L.Jones et al.
• Zeuxine Lindl.

Зноскі

1. Аверьянов Л. В. Определитель орхидных (Orchidaceae Juss.) Вьетнама. — СПб., 1994. — 432 с.
2. Паводле сайта GRIN (гл. картку расліны).
3. Спіс родаў падсямейства Orchidoideae на сайце GRIN (англ.)

Літаратура

• Гладкова В. Н. Семейство орхидные (Orchidaceae) // Жизнь растений. В 6-ти т. / Гл. ред. А. Л. Тахтаджян. — М.: Просвещение, 1981. — Т. 6. Цветковые растения. / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — С. 248—275.
• Ефимов П. Г. Таксономия и систематика орхидных России // Охрана и культивирование орхидей : Материалы IX Международной научной конференции (26—30 сентября 2011 г.). — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2011.