Іберыйская унія

Карта Іспанскай і Партугальскай імперый у перыяд уніі

Іберыйская, або Пірэнейская унія — сучаснае абазначэнне дынастычнай уніі карон Іспаніі і Партугаліі ў 1580—1640 гадах. У гэтыя гады ўлада іспанскіх Габсбургаў — Філіпа II, Філіпа III і Філіпа IV («дынастыі Філіпаў», як называюць іх партугальцы) — распаўсюджвалася на ўвесь Пірэнейскі паўвостраў. Паслабленне партугальскай дзяржаўнасці ў гады уніі паклала пачатак распаду Партугальскай каланіяльнай імперыі.

Перадгісторыя

Пачынаючы з X стагоддзя кастыльскія каралі перыядычна прэтэндавалі на гегемонію над усім Іберыйскім паўвостравам, уключаючы Партугалію, прымаючы тытул «Імператар усёй Іспаніі». Перадумовамі рэальнага ўвасаблення уніі сталі цесныя дынастычныя саюзы паміж Партугаліяй і іншымі іберыйскімі каралеўствамі (Кастыліяй і Арагонам). Ужо ў 1383 годзе, пасля смерці караля Фернанду I і згасання Бургундскай дынастыі, Хуан I Кастыльскі спрабаваў, абараняючы правы сваёй жонкі Беатрысы, захапіць Партугалію, аднак пацярпеў паражэнне. Рэальны шанц дынастычнай уніі ўсяго паўвострава з'явіўся ў 1498 годзе, калі нованароджаны інфант Мігел да Паш стаў адначасова спадчыннікам сваіх дзеда і бабкі — Каталіцкіх каралёў Фердынанда Арагонскага і Ізабелы Кастыльскай — і свайго бацькі Мануэла I Партугальскага. У 1500 годзе малалетні Мігел сканаў, спадчынніцай Кастыліі і Арагона стала яго цётка Хуана Вар'ятка, і аб'яднання трох карон тады не адбылося.

Прыход да ўлады Габсбургаў у Партугаліі

Пасля таго, як у 1578 годзе малады партугальскі кароль Себасцьян I паклаў галаву пры Эль-Ксар-эль-Кебіры, кіруючая Авіская дынастыя апынулася на грані згасання. Каралём быў абвешчаны састарэлы бяздзетны кардынал Энрыкі. Яго смерць праз два гады прывяла да вострага дынастычнаму крызісу, падчас якога карону аспрэчвалі ўнукі Мануэла I — законнанароджаны, але чужыя партугальцам Філіп II Іспанскі (сын Ізабелы Партугальскай), незаконнанароджаны прыёр Антоніу з Крату і герцагіня Кацярына Браганса з мужам.

Вайну за партугальскую спадчыну выйграла іспанская армія на чале з герцагам Альбам, якія разграмілі прыхільнікаў прыёра Антоніу пад Алькантарай. У 1581 годзе Філіп II прыбыў у Лісабон і быў каранаваны як партугальскі кароль Філіп I. Ён забяспечыў партугальскае прадстаўніцтва ў кіраванні адзінай дзяржавай, дазволіў Партугаліі захаваць уласныя законы і грашовую адзінку; абмяркоўвалася нават ідэя пераносу сталіцы ў Лісабон. Партугальцы валодалі «іспанскай» нацыянальнай самасвядомасцю (пад «Іспаніяй» у той час разумеўся ўвесь паўвостраў; яшчэ Камоэнс, які жыў да страты незалежнасці, называе суайчыннікаў «найадважным з народаў Іспаніі») і першыя часы былі лаяльныя Габсбургам. Высадка прыёра Антоніу з Крату з англійскай дапамогай у 1589 годзе не сустрэла падтрымкі насельніцтва, і англічане, не маючы рэсурсаў для вядзення зацяжной вайны, эвакуіравалі прэтэндэнта.

Крызіс і скасаванне уніі

У XVII стагоддзі партугальскія эліты сталі ўсведамляць, што унія прыносіць іх краіне больш шкоды, чым выгод. Звязана гэта было не толькі і не столькі з пагаршэннем стаўлення да партугальцаў з боку кіруючага манарха, колькі з тым, што партугальскія калоніі сталі асноўнай мішэнню шматлікіх ворагаў Іспаніі, а іспанцы не спяшаліся на іх абарону. Асабліва востра адчуваўся разрыў з Англіяй, якая падтрымлівала з Партугаліяй саюзныя адносіны з часоў падпісання Віндзарскага трактата ў 1386 годзе.

Галандцы, якія ўзбунтаваліся супраць Філіпа II, акупавалі партугальскі Цэйлон, паўночныя вобласці Бразіліі і Луанду ў Анголе; услед за імі ў Бразіліі высадзіліся і французы. Чарада страт калоній перапоўніла чашу цярпення вышэйшых слаёў партугальскай арыстакратыі. Пачаўся рух за аднаўленне дзяржаўнасці. Унук герцагіні Браганса быў абвешчаны каралём пад імем Жуана IV, а 28-гадовую іспана-партугальскую вайну (1640—1668) іспанцы прайгралі. Унія была скасавана, і на партугальскі прастол узышла дынастыя Браганса.

Спасылкі

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх