Ілья Рыгоравіч Эрэнбург

Ілья Рыгоравіч Эрэнбург
руск.: Илья Григорьевич Эренбург[1]
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні руск.: Илья Гиршевич (Гершевич) Эренбург
Дата нараджэння 14 (26) студзеня 1891[2][3][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 31 жніўня 1967(1967-08-31)[4][6][…] (76 гадоў)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства
Жонка Любоў Міхайлаўна Казінцова[d]
Дзеці Ірына Ільінічна Эрэнбург[d]
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці журналіст, пісьменнік, паэт, раманіст, сцэнарыст, перакладчык, палітык, дзіцячы пісьменнік, празаік, публіцыст, навэліст
Жанр аповесць[d], нарыс, эсэ і паэзія
Мова твораў руская
Грамадская дзейнасць
Партыя
Член у
Прэміі
Сталінская прэмія 1-й ступені Сталінская прэмія 1-й ступені
Узнагароды
ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга ордэн Чырвонай Зоркі медаль «За абарону Масквы» медаль «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» кавалер ордэна Ганаровага Легіёна
міжнародная Сталінская прэмія «За ўмацаванне міру паміж народамі» Міжнародная Ленінская прэмія «За ўмацаванне міру паміж народамі»
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку

Ілья Рыгоравіч Эрэнбург (руск.: Илья Эренбург; 26 студзеня 1891 — 31 жніўня 1967) — савецкі празаік, паэт, перакладчык з французскай і іспанскай моў. Лаўрэат дзвюх Сталінскіх прэмій і міжнароднай Сталінскай прэміі «За ўмацаванне міру паміж народамі». Быў карэспандэнтам шматлікіх савецкіх газет. Яму належыць лозунг «Забі немца!» Адольф Гітлер асабіста аддаў распараджэнне злавіць і павесіць Эрэнбурга. Пасля смерці Сталіна напісаў аповесць «Адліга» (1954), якая дала назву цэлай эпосе ў савецкай гісторыі.

Асноўныя этапы жыцця

[правіць | правіць зыходнік]
  • 14 студзеня 1891 г. нарадзіўся ў Кіеве ў яўрэйскай сям’і, Герша (1852—1921) і Ханы (1857—1918) Эрэнбургаў. Бацька быў інжынерам і купцом другой гільдыі (потым першай гільдыі). У сям’і былі старэйшыя сёстры Маня (1881—1940), Яўгенія (1883—1965) і Ізабэла (1886—1965).
  • 1895 г. — сям’я пераехала ў Маскву, дзе бацька атрымаў месца дырэктара Хамоўніцкага піва-медаваранага завода.
  • 1901—1907 гг. — вучыўся ў 1-ай Маскоўскай гімназіі, але быў выключаны з шостага класа.
  • 1905—1907 гг. — прымаў удзел у працы арганізацыі сацыял-дэмакратаў, але сябрам РСДРП не быў. Быў абраны ў рэдкалегію друкаванага органа сацыял-дэмакратычнага саюза навучэнцаў сярэдніх навучальных устаноў Масквы.
  • 1908 г. — арыштаваны, паўгода правёў у турмах. Быў вызвалены да суда, у снежні эміграваў у Францыю, жыў там больш за 8 гадоў, займаўся літаратурнай дзейнасцю і адышоў ад палітычнай дзейнасці.
  • 1917 г. — вярнуўся ў Расію. Прыход да ўлады бальшавікоў не падтрымліваў.
  • 1918 г. — пераехаў у Кіеў.
  • 1919—1920 гг. — у Кактэбелі ў доме М. Валошына.
  • 1920 г. — у Маскве, дзе быў арыштаваны ЧК, але праз трое сутак вызвалены дзякуючы ўмяшальніцтву М. І. Бухарына, які вучыўся разам з ім у гімназіі.
  • 1921 г. — выехаў у Францыю, неўзабаве высланы з яе, некаторы час жыў у Бельгіі, потым прыехаў у Берлін.
  • 1921—1924 гг. — жыў у Берліне, Парыжы, дзе надрукаваў каля двух дзесяткаў кніг.
  • 1932 г. — супрацоўнічаў з газетай «Вечерняя Москва», пастаянны парыжскі карэспандэнт «Известий».
  • 1935 г. — адзін з арганізатараў Парыжскага міжнароднага кангрэса пісьменнікаў.
  • У 1927−1935 гг. шмат ездзіў па Еўропе: Германіі, Турцыі, Грэцыі, Іспаніі, Польшчы, Чэхаславакіі, Швецыі, Нарвегіі, Даніі, Англіі, Швейцарыі, Румыніі, Югаславіі, Італіі.
  • 1936—1939 гг. — ваенны карэспандэнт «Известий» у Іспаніі ў час грамадзянскай вайны.
  • 1940 г. — вярнуўся ў СССР.
  • 1941—1945 гг. — ваенны карэспандэнт газеты «Красная звезда», пісаў для газет «Правда», «Известия» і інфармацыйных агенцтваў.
  • 1942 г. — абраны членам яўрэйскага антыфашысцкага камітэта і вёў актыўную дзейнасць па зборы матэрыялаў пра Халакост.
  • 1945—1967 гг. — жыў у СССР, займаўся літаратурнай і грамадскай працай.
  • 31 жніўня 1967 г. — памёр у Маскве, пахаваны на Новадзявочых могілках.

Эрэнбург і Беларусь

[правіць | правіць зыходнік]

Да 2-й сусветнай вайны некалькі разоў Эрэнбург праязджаў чыгункай праз Беларусь падчас паездак у Еўропу. У гады Вялікай Айчыннай вайны, як журналіст пісаў артыкулы з вызваленай тэрыторыі Беларусі ў газеты і ТАСС.

Разам з пісьменнікам Васілём Гросманам займаўся зборам матэрыялаў пра гібель яўрэяў на акупаванай тэрыторыі БССР і падрыхтоўкай выдання «Чёрная книга о злодейском повсеместном убийстве евреев немецко-фашисткими захватчиками во временно оккупированных районах Советского Союза и в лагерях Польши во время войны 1941—1945 гг.» І. Эрэнбург асабіста падрыхтаваў для гэтай кнігі ўспаміны: «Рассказ инженера Пикман из Мозыря», «Трагедия моей жизни. Письмо красноярмейца Киселёва», «Письмо красноармейца Гофмана из Краснополья Могилёвской обл.», «Письмо белорусских детей» (Село Старые Журавичи, Гомельской области)[8].

У пасляваенны час быў у Мінску і сустракаўся з пісьменнікам П. В. Броўкам[9].

Літаратурная творчасць

[правіць | правіць зыходнік]

І. Эрэнбург пачынаў як паэт. Першы верш «Я шёл к тебе» надрукаваў у часопісе «Северные зори» ў 1910 г.

  • У 1910−1916 гг. выдаў зборнікі вершаў: «Стихи», «Я живу», «Одуванчики», «Будни», «Стихи о канунах», перакладаў кнігу французскага паэта Ф. Віёна. Зборнікі вершаў «Стихи» і «Стихи о канунах» адзначыў паэт Валерый Брусаў у рэцэнзіях, якія былі надрукаваны ў газеце «Русские ведомости». Ён пісаў: «Обещает выработаться в хорошего поэта И. Эренбург» і «…Видно, что для И. Эренбурга стихи — не забава и, конечно, не ремесло, но дело жизни…»[10].
  • У 1918 годзе апублікаваў зборнік вершаў «Молитва о России». Друкаваў артыкулы супраць бальшавікоў у Маскоўскай перыёдыцы і ў 1919 годзе ў Растоўскай прэсе і ў газеце «Киевская жизнь».
  • У 1922 годзе апублікаваў філасофска-сатырычны раман «Необычайные похождения Хулио Хуренито и его учеников». Гэты твор у 1924—1958 гг. выдаваўся на англійскай, нямецкай, іспанскай, французскай, польскай чэшскай, японскай, бразільскай, балгарскай, галандскай, італьянскай мовах. Як лічаць многія літаратуразнаўцы, гэта яго найлепшы твор[11].
  • У 1923 годзе апублікаваў раман «Трест Д. Е.» і зборнік апавяданняў «Тринадцать трубок».
  • У 1934 годзе апублікаваў раман «День второй».
  • У 1933 годзе ў выдавецтве «Изогиз» выйшаў яго фотаальбом «Мой Париж».
  • У 1937 годзе апублікаваў раман «Что человеку надо», зборнік апавяданняў «Вне перемирия», зборнік вершаў «Верность».
  • У 1941 годзе апублікаваў раман «Падение Парижа» аб прычынах разгрому Францыі Германіяй у Другой сусветнай вайне.
  • У 1946 годзе выдаў раман «Буря».
  • У 1950 годзе выдаў раман «Девятый вал».
  • У 1954 годзе аповесць «Оттепель», якая дала назву цэлай эпосе савецкай гісторыі.
  • У 1958 годзе выйшлі «Французские тетради» — эсэ пра французскую літаратуру, жывапіс і пераклады Жаашэн дзю Бэле.
  • У 1960—1970 гг. публікуе мемуары «Люди, годы, жизнь».

Ілля Эрэнбург вядомы як аўтар словазлучэння «День Победы», яно з’явілася 12 снежня 1941 года, у пачатку контрнаступлення пад Масквой. Таксама І. Эрэнбургу разам з К. Сіманавым належыць аўтарства закліка «Забі немца!» («Убей немца!»), упершыню ён прагучаў у вершы К. Сіманава «Забі яго!» («Убей его!»).

Прэміі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Сталінская прэмія першай ступені (1942) за раман «Падение Парижа» (1941)
  • Сталінская прэмія першай ступені (1948) за раман «Буря» (1947)
  • Міжнародная Сталінская прэмія «За укрепление мира между народами» (1952)

Узнагароды

[правіць | правіць зыходнік]
  • два ордэны Леніна (1944, 1961)
  • ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
  • ордэн Чырвонай Зоркі (1937)
  • ордэн Ганаровага Легіёна (Францыя)
  • медалі

Грамадская праца

[правіць | правіць зыходнік]
  • Віцэ-прэзідэнт Сусветнага Савета Міру з 1950 г.
  • Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР 3-7 скліканняў
  • Дэпутат Вярхоўнага Савета РСФСР 3 склікання

Творы

[правіць | правіць зыходнік]
  • 1910 — Стихи — Париж
  • 1911 — Я живу — СПб.:
  • 1912 — Одуванчики — Париж
  • 1913 — Будни: Стихи — Париж
  • 1914 — Детское — Париж: типография Рираховского
  • 1916 — Повесть о жизни некоей Наденьки и о вещих знамениях, явленных ей — Париж
  • 1916 — Стихи о канунах — М.: типография А. А. Левенсона
  • 1916 — О жилете Семёна Дрозда. Молитва — Париж
  • 1918 — Молитва о России — 2-е изд. «В смертный час»; Киев:
  • 1919 — Огонь — Гомель: «Века и дни»
  • 1919 — В звёздах — Киев; 2-е изд. Берлин: 1922
  • 1920 — Лик войны — София: 1920; Берлин: 1923; М.: 1924; 1928
  • 1921 — Кануны — Берлин:
  • 1921 — Раздумия — Рига; 2-е изд. Пг: 1922
  • 1921 — Неправдоподобные истории — Берлин:
  • 1922 — Зарубежные раздумья — М.:
  • 1922 — О себе — Берлин:
  • 1922 — Портреты русских поэтов. Берлин: ; М.: 1923; М.: 2002
  • 1922 — Опустошающая любовь — Берлин:
  • 1922 — Золотое сердце: Мистерия; Ветер: Трагедия — Берлин:
  • 1922 — Необычайные похождения Хулио Хуренито — Берлин: М.: *1923, 1927; Берлин: 1930
  • 1922 — А всё-таки она вертится — Берлин:
  • 1922 — Шесть повестей о лёгких концах — Берлин: М.: 1925
  • 1922 — Жизнь и гибель Николая Курбова — Берлин: М.: 1923
  • 1923 — Тринадцать трубок — Берлин: М.: 1924; М.-Л.: 1924
  • 1923 — Звериное тепло — Берлин:
  • 1923 — Трест «Д. Е.» История гибели Европы — Берлин:
  • 1924 — Любовь Жанны Ней — М.: М.: 1925; М.: 1927; Рига, 1927; Берлин: 1931
  • 1924 — Трубка — М.:
  • 1925 — Бубновый валет и компания — Л.-М.:
  • 1925 — Рвач — Париж:, Одесса: 1927
  • 1926 — Лето 1925 года — М.:
  • 1926 — Условные страдания завсегдатая кафе — Одесса:
  • 1926 — Три рассказа о трубках — Л.:
  • 1926 — Чёрная переправа — М.:
  • 1926 — Рассказы — М.:
  • 1927 — В Проточном переулке — Париж:, М.: ; Рига:
  • 1927 — Материализация фантастики — М.-Л.:
  • 1927—1929 — Собрание сочинений в 10 томах —(надрукавана 7 тамоў: 1-4 и 6-8)
  • 1928 — Белый уголь или Слёзы Вертера — Л.:
  • 1928 — Бурная жизнь Лазика Ройтшванеца — Париж:
  • 1928 — Рассказы — Л.:
  • 1928 — Трубка коммунара — Нижний Новгород
  • 1928 — Заговор равных — Берлин:, Рига:
  • 1929 — Хроника нашего времени — Берлин: М.-Л.: 1931
  • 1930 — Виза времени — Берлин:, 2-е доп. изд., М.- Л.: 1931; 3-е изд., Л., 1933
  • 1931 — Фабрика снов — Берлин:
  • 1931 — Англия — М.:
  • 1931 — Единый фронт — Берлин:
  • 1931 — Мы и они (разам з О. Савічам) — Франция; Берлин:
  • 1932 — Испания — М.:, 2-е доп. изд. 1935; Берлин: 1933
  • 1933 — День второй — М.:
  • 1933 — Хлеб наш насущный — М.:
  • 1933 — Мой Париж — М.:
  • 1933 — Москва слезам не верит — Париж:, М.:
  • 1934 — Затянувшаяся развязка — М.:
  • 1934 — Гражданская война в Австрии — М.:
  • 1935 — Не переводя дыхания — Архангельск:, М.:5-е изд., 1936
  • 1935 — Хроника наших дней — М.:
  • 1936 — Четыре трубки — М.:
  • 1936 — Границы ночи — М.:
  • 1936 — Книга для взрослых — М.:1992
  • 1937 — Вне перемирия — М.:
  • 1937 — Испания: том 1 «UHP», том 2 "No pasaran! — М.-Л.:
  • 1937 — Что человеку надо — М.:
  • 1938 — Испанский закал — М.:
  • 1941 — Верность: (Испания. Париж): Стихи — М.:
  • 1941 — Пленённый Париж — М.:
  • 1941 — Гангстеры — М.:
  • 1941 — Бешеные волки — М.-Л.:
  • 1941 — Людоеды. Путь к Германии (в 2 книгах) — М.:
  • 1942 — Падение Парижа — М.:, Магадан:
  • 1942 — Ожесточение — М.:
  • 1942 — Огонь по врагу — Ташкент:
  • 1942 — Кавказ — Ереван:
  • 1942 — Ненависть — М.:
  • 1942 — Солнцеворот — М.:
  • 1942 — Заправилы фашистской Германии: Адольф Гитлер — Пенза:
  • 1942 — За жизнь! — М.:
  • 1942 — Василиск — Куйбышев; М.:
  • 1942—1944 — Война (в 3-х томах)— М.: 2004
  • 1943 — Свобода — Поэмы, М.:
  • 1943 — Немец — М.:
  • 1943 — Ленинграду — Л.:
  • 1943 — Падение дуче- М.:
  • 1943 — «Новый порядок» в Курске — М.:
  • 1943 — Стихи о войне — М.:
  • 1946 — Дерево: Стихи: 1938—1945 — М.:
  • 1946 — Дорогами Европы — М.:
  • 1947 — Буря — Магадан:, М.:
  • 1947 — В Америке — М.:
  • 1948 — Лев на площади — М.:
  • 1950 — Девятый вал — М.: 2-е изд. 1953
  • 1952—1954 — Собрание сочинений в 5 томах — М.:
  • 1952 — За мир! — М.:
  • 1954 — Оттепель — в 1956 переиздана в двух частях М.: "
  • 1956 — Совесть народов — М.:
  • 1958 — Французские тетради — М.:
  • 1959 — Стихи 1938—1958 — М.:
  • 1960 — Индия, Греция, Япония — М.: «Советский писатель»; 2-е изд. М.:
  • 1960 — Перечитывая Чехова — М.:
  • 1961—1967 — Люди, годы, жизнь — (книги 1-6); 3-е изд., 1990; 5-е изд. «Текст», 2005; 6-е изд. 2013; 7-е изд.
  • 1962—1967 — Собрание сочинений в 9 томах — М.:
  • 1969 — Тень деревьев — М.:
  • 1974 — Летопись мужества. Статьи военных лет — М.:
  • 1977 — Стихотворения -Л.:
  • 1986 — Испанские репортажи 1931—1939 — М.:
  • 1990—2000 — Собрание сочинений в 8 томах — М.:
  • 1996 — В смертный час. Статьи 1918—1919 — СПб.:
  • 2000 — Стихотворения и поэмы — СПб.:
  • 2004 — Дай оглянуться. Письма 1908—1930 — М.:
  • 2004 — На цоколе истории. Письма 1931—1967 — М.:
  • 2006 — Я слышу всё. Почта 1916—1967 — М.:
  • 2008 — Запомни и живи…Стихи, переводы, статьи — М.:
  • 2014 — Лик войны. Воспоминания 1919, 1922—1924 и статьи 1915—1917, СПб.:

Зноскі

  1. ↑ а б Эренбург, Илья Григорьевич // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.
  2. ↑ метрычная кніга
  3. ↑ 1. Начало было так далеко... // Илья Эренбург и Николай Бухарин: Взаимоотношения, переписка, мемуары, комментарии // Вопросы литературы / под ред. И. О. Шайтанов — 1957. — вып. 1.
  4. ↑ а б в Эренбург Илья Григорьевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  5. ↑ а б в Catalog of the German National Library Праверана 27 верасня 2024.
  6. ↑ Ilya Grigoryevich Ehrenburg // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  7. ↑ Find a Grave — 1996. Праверана 29 чэрвеня 2024.
  8. ↑ Чёрная книга о злодейском повсеместном убийстве евреев немецко-фашисткими захватчиками во временно оккупированных районах Советского Союза и в лагерях Польши во время войны 1941—1945 гг. — Киев, 1991. — С. 214, 245, 247, 259
  9. ↑ Эренбург, Илья. Собр.соч.в 9 томах. — Т.9. Люди, годы, жизнь. Книга 5. — М., 1967. — С. 391
  10. ↑ Эренбург, Илья. Собр. соч. в 9 томах. Т.8. — М.: 1966. С.77, 85
  11. ↑ Рубинштейн, Д. «Жизнь и время Ильи Эренбурга». — СПб.: 2002; Сарнов, Б. Случай Эренбурга, М.: 2006. — С. 51

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Попов В., Фрезинский Б. Я., Илья Эренбург: Хроника жизни и творчества (в документах, письмах, высказываниях и сообщениях прессы, свидетельствах современников, Санкт-Петербург.: 1993.
  • Рабинович, Я. И. Илья Эренбург: портрет на фоне времени. М.:2011. ISBN 592-6-50510-0
  • Рубашкин А. Илья Эренбург. Путь писателя, Л.:1990.
  • Сарнов, Бенедикт. Случай Эренбурга. М.: 2004.
  • Урбан Т. Илья Эренбург как военный пропагандист // Россия и Германия в ХХ веке. В 3 томах. Том 3. Оттепель, похолодание и управляемый диалог. Русские и немцы после 1945 года; под ред. Карла Аймермахера, Геннадия Бордюгова, Астрид Фольперт. — М.: 2010, c. 324—349 ISBN 978-5-91022-118-9
  • Фрезинский Б. Я., Об Илье Эренбурге (Книги, люди, страны): Избр. ст. и публикации. М.: 2013. ISBN 978-5-4448-0042-3
  • Симонов, Константин. Илья Эренбург. В одной газете. Репортажи и статьи 1941—1945 — 2-е изд. — М.: 1984.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]