Абрэвіяту́ра (італ.: abbreviatura ад лац.: brevis — кароткі). У старадаўніх рукапісах і кнігах скарочанае напісанне слова ці групы слоў. У сучасных выданнях любое скарочанае слова ці словазлучэнне.
Слова, утворанае з назваў пачатковых літар ці з пачатковых гукаў слоў, якія ўваходзяць у зыходнае словазлучэнне
Складзена з алфавітных назваў пачатковых літар слоў, што ўтвараюць зыходнае словазлучэнне.
У складзе беларускіх літарных абрэвіятур чытанне некаторых назваў літар можа не супадаць з іх агульнапрынятымі назвамі ў алфавіце.
Так, літара «Ф» («эф») можа прамаўляцца як «фэ»:
Літары «М» («эм») і «Н» («эн») як «мэ» і «нэ»:
Утворана з пачатковых літр слоў зыходнага словазлучэння. У адрозненне ад літарнай абрэвіятуры, прамаўляецца як адзінае слова («ГУМ» як гум, а не ГэУэМ), а не палітарна.
Утворана часткова з назваў пачатковых літар, часткова з пачатковых гукаў слоў зыходнага словазлучэння
Жартоўная расшыфроўка ўжо існай абрэвіятуры. (гл. Слэнгавая дэабрэвіяцыя ў Слэнгавая этымалогія)
Расшыфроўка ўключае і саму абрэвіятуру.
Разнавіднасць рэкурсіўных абрэвіятур, у якіх першая літара не мае ніякага сэнсу.
Пачатковая частка слова злучаецца з абрэвіятурай
Устойлівыя словазлучэнні, у якіх абрэвіятура (як правіла, замежнага паходжання) выкарыстоўваецца адначасова са словам (звычайна пераклад апошняга слова), якое ўваходзіць у дадзеную абрэвіятуру
Пачатковыя літары з’яўляюцца звычайным словам
Абрэвіятуры, ці скароты (скарачэнні), здаўна ўжываліся на пісьме ва ўсіх народаў, якія валодаюць пісьмовай мовай. Старажытныя рымляне імкнуліся дасягнуць гэтага сваімі ціраніянскімі пазнакамі; у новы час з той жа мэтай вынайдзена стэнаграфія.
У штодзённым жыцці, калі патрабуецца зберагчы месца і час, здавольваюцца ўжытнымі простымі скаротамі. Апошнія складаюцца ці са скароту выразаў, ці са скароту слоў. Скароты выразаў, якія складаюцца ў пропуску неістотных членаў мовы, без намаганняў узнаўляных з агульнай яе сувязі (дапаможных дзеясловаў, асобных часцін мовы і інш.), Скароты слоў складаюцца часткова ў пропуску асобных літар і складоў і апусканні значнай часткі ці нават усяго слова, за выключэннем пачатковых літар, часткова ў адмысловых знаках, якія замяняюць словы. У найстаражытныя часы, калі пісалі загалоўнымі літарамі, можна было наогул скарачаць склады і словы, як гэта можна бачыць на надпісах, манетах і старажытных рукапісах. Толькі з тых часоў, калі ўвайшлі ва ўжыванне вялікія грэчаскія і лацінскія літары, з’явіліся сапраўдныя скарачальныя знакі для складоў, падвойных зычных, падвойных галосных і цэлых слоў. У грэчаскіх рукапісах сустракаецца мноства падобных знакаў, збольшага якія перайшлі і ў друкаваныя выданні грэчаскіх пісьменнікаў, з якіх зусім зніклі толькі ў найноўшы час. Таму ў старадаўніх грэчаскіх граматыках можна знайсці пералік найбольш ужытных абрэвіятур. Старажытныя рымскія абрэвіятуры, ці ціраніянскія пазнакі, перайшлі разам з лацінскай мовай у Сярэднія вякі, дзе яны сустракаюцца галоўным чынам у надпісах і на манетах, а затым у рукапісах, асабліва пачынаючы з XI стагоддзя, таксама і ў граматах, з якіх яны не знікаюць да XVI стагоддзя ўключна. Абрэвіятуры, што сустракаюцца ў найбольш позніх лацінскіх рукапісах і граматах, звычайна складаюцца з пропускаў, а яшчэ часцей — са злучэнняў літар. Апошняе ляжыць у аснове шыфру імёнаў, ці манаграмы. Пералікі такіх скарачэнняў, што сустракаюцца ў граматах, і правілы іх тлумачэння можна знайсці ва ўсіх кіраўніцтвах да дыпламатыкі. Але з часу вынаходства кнігадрукавання гэтыя ўсталяваныя абрэвіятуры выйшлі з ужытку, за выключэннем нешматлікіх.
На пісьме ўжываюцца толькі пры прыватнай ці асабістай неабходнасці ў хуткапісе; але ў тых паперах, якія прызначаюцца і для чытання іншымі, асабліва друкаваных, іх імкнуцца пазбягаць. Толькі ў некаторых выпадках дапушчальныя выключэнні: