Агнастыцызм

Рэлігія
Формы рэлігійнай
свядомасці
Сусветныя рэлігіі
Аўраамічныя рэлігіі
Дхармічныя рэлігіі
Традыцыйныя рэлігіі
Далёкага Усходу
Асноўныя паняцці

Агнастыцы́зм (ад стар.-грэч.: ἄγνωστος, скарочана — «непазнавальны», «непазнаны») — пазіцыя ў філасофіі, тэорыі пазнання і тэалогіі, якая лічыць прынцыпова магчымым пазнанне толькі праз досвед (пазнанне аб'ектыўнай рэчаіснасці), і немагчымым пазнанне любых гранічных і абсалютных асноў рэальнасці. Таксама адмаўляецца магчымасць доказу або аспрэчання ідэй і сцверджанняў, заснаваных цалкам на суб'ектыўных пасылках. Часам агнастыцызм вызначаецца як філасофскае вучэнне, якое сцвярджае прынцыповую непазнавальнасць свету.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]
Томас Генры Хакслі

Тэрмін быў уведзены ва ўжыванне англійскай біёлагам, прафесарам Томасам Генры Хакслі ў 1869 годзе[1], калі «Метафізічнае таварыства» прапанавала Хакслі стаць удзельнікам яго паседжанняў[2]. «Калі я дасягнуў інтэлектуальнай сталасці, — піша Хакслі, — і пачаў задавацца пытаннем, хто ж я — атэіст, тэіст ці пантэіст, матэрыяліст ці ідэаліст, хрысціянін ці свабодна думаючы чалавек — я прыйшоў да высновы, што мне не падыходзіць ніводнае з гэтых найменняў, акрамя апошняга»[3]. Па яго вызначэнні, агностык — гэта чалавек, які адмовіўся ад звязанай з багамі веры і перакананы ў тым, што першасны пачатак рэчаў невядомы, бо не можа быць спазнаны. Тэрмін ужываецца да вучэння Герберта Спенсера, Гамільтана, Джорджа Берклі, Давіда Юма і інш.

Свой варыянт паходжання гэтага тэрміна прыводзіць П. А. Крапоткін[4]: «Слова „агностыкі“ ўпершыню было ўведзена ва ўжыванне невялікай групай няверуючых пісьменнікаў, якія збіраліся ў выдаўца часопіса „Дзевятнаццатае стагоддзе“ („Nineteenth Century“) Джэймса Ноўльса (James Knowles) і аддалі перавагу назве „агностыкі“, гэта значыць тыя, хто адмаўляюць гнозу, назве атэісты».

Агнастыцызм можна выявіць ужо ў антычнай філасофіі, у прыватнасці ў сафіста Пратагора, а таксама ў антычным скептыцызме.

Віды агнастыцызму

[правіць | правіць зыходнік]

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Философия: Энциклопедический словарь / Под редакцией А. А. Ивина. — М.: Гардарики, 2004.
  2. ↑ Вышегородцева Ольга. Бертран Рассел: предисловие к переводам (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 кастрычніка 2011. Праверана 1 жніўня 2011.
  3. ↑ Huxley T. Agnosticism // Science and Christian Tradition. — L.: Macmillan & Co, 1909.
  4. ↑ Этика. Т. 1. М.: 1921

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах. Т.1, Мн., 1996, С.77