Алан Мак-Дыярмід

Алан Мак-Дыярмід
англ.: Alan Graham MacDiarmid
Дата нараджэння 14 красавіка 1927(1927-04-14)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 7 лютага 2007(2007-02-07)[1][2][…] (79 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці хімік, інжынер, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера хімія
Месца працы
Альма-матар
Член у
Узнагароды
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Алан Грэхэм Мак-Дыярмід (англ.: Alan Graham MacDiarmid; 14 красавіка 1927, Мастэртон, Новая Зеландыя — 7 лютага 2007, Філадэльфія, ЗША) — амерыканскі хімік, ураджэнец Новай Зеландыі, атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 2000 годзе разам з Аланам Хігерам і Хідэкі Сіракавай[6][7][8][9].

Ранняе жыццё і адукацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Мак-Дыярмід нарадзіўся ў Мастэртане, Новая Зеландыя, у яго ў сям’і было двое братоў і дзве сястры. Яго сям’я была адносна беднай, а вялікая дэпрэсія ўскладніла жыццё ў Мастэртане, з-за чаго яго сям’я пераехала ў Лоуэр-Хат, у некалькіх мілях ад Уэлінгтана, Новая Зеландыя. Прыкладна ў дзесяць гадоў ён захапіўся хіміяй па адным са старых падручнікаў свайго бацькі, і вучыўся па гэтай кнізе адначасова з бібліятэчнай літаратурай.

Мак-Дыярмід атрымаў адукацыю ў сярэдняй школе Хат-Вэлі і Універсітэце Вікторыі ў Уэлінгтане[10].

У 1943 годзе Мак-Дыярмід здаў уступны экзамен ва Універсітэт Новай Зеландыі і папярэдні медыцынскі экзамен[11]. Затым ён уладкаваўся на няпоўны працоўны дзень у якасці «лабаранта» і прыбіральніка ва ўніверсітэце Вікторыі ў Уэлінгтане падчас вучобы на ступень бакалаўра, якую ён атрымаў у 1947 годзе[12]. Затым быў прызначаны лабарантам у студэнцкай лабараторыі[12]. Атрымаўшы ступень магістра хіміі ў тым жа ўніверсітэце, ён пазней працаваў асістэнтам на кафедры хіміі[10]. Менавіта тут ён меў сваю першую публікацыю ў 1949 годзе ў навуковым часопісе Nature[12]. Ён выпусціўся ў 1951 годзе з адзнакай першага класа і атрымаў стыпендыю Фулбрайта у Вісконсінскім універсітэце ў Мэдысане. Ён спецыялізаваўся ў галіне неарганічнай хіміі, атрымаўшы ступень магістра ў 1952 годзе і ступень доктара філасофіі ў 1953 годзе. Затым ён выйграў стыпендыю Shell Graduate Scholarship, якая дазволіла яму паступіць у Сідні-Сасэкскі каледж у Кембрыджы, дзе ён атрымаў другую ступень доктара філасофіі ў 1955 годзе[10].

Кар’ера і даследаванні

[правіць | правіць зыходнік]

Мак-Дыярмід працаваў у Школе хіміі ва Універсітэце Сэнт-Эндрус у Шатландыі на працягу года ў якасці члена малодшага факультэта. Затым ён заняў пасаду выкладчыка хіміі ва Універсітэце Пенсільваніі, ЗША, дзе стаў прафесарам у 1964 годзе. Большую частку сваёй кар’еры Мак-Дыярмід правёў на хімічным факультэце Універсітэта Пенсільваніі, дзе прапрацаваў 45 гадоў[10]. Першыя дваццаць гадоў яго даследаванняў там былі прысвечаны хіміі крэмнію.  Ён быў прызначаны прафесарам хіміі Бланшара ў 1988 годзе[13].

У 2002 годзе Мак-Дыярмід паступіў на факультэт Тэхаскага ўніверсітэта ў Даласе[14].

Токаправодныя палімеры

[правіць | правіць зыходнік]

Яго самым вядомым даследаваннем было адкрыццё і распрацоўка токаправодных палімераў — пластычных матэрыялаў, якія праводзяць электрычнасць. У гэтым даследаванні ён супрацоўнічаў з японскім хімікам Хідэкі Сіракава і амерыканскім фізікам Аланам Хігерам і апублікаваў першыя вынікі ў 1977 годзе[15]. За гэтую працу яны трое атрымалі Нобелеўскую прэмію па хіміі 2000 года[16][17][18][19].

Нобелеўская прэмія была прысуджана за адкрыццё таго, што пластмасы пасля пэўных мадыфікацый можна зрабіць электраправоднымі[20]. Праца прасоўвалася, каб прынесці важныя практычныя прымяненні. Токаправодныя пластыкі можна выкарыстоўваць для антыстатычных рэчываў для фотаплёнкі і «разумных» вокнаў, якія выключаюць сонечнае святло. Паўправадніковыя палімеры ўжываюць у святлодыёдах, сонечных элементах і дысплеях у мабільных тэлефонах. 

Мак-Дыярмід таксама падарожнічаў па ўсім свеце для выступленняў, якія ўразілі слухачоў аб каштоўнасці глабалізацыі намаганняў інавацый у XXI-м стагоддзі. На адным са сваіх апошніх курсаў, у 2001 годзе, Мак-Дыярмід вырашыў весці невялікі семінар для абітурыентаў аб сваёй навуковай дзейнасці. Яго імя сустракаецца ў больш чым 600 апублікаваных артыкулах і ў 20 патэнтах[14]. Мак-Дыярмід таксама быў актыўным як натурыст і нудыст, і лічыў сябе прыхільнікам сонца і аматарам водных лыж[20][21][22].

Абраныя публікацыі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Chiang, C.K.; Druy, M.A.; Gau, S.C.; Heeger, A.J.; Louis, E.J.; MacDiarmid, A.G.; Park, Y.W.; Shirakawa, H., "Synthesis of Highly Conducting Films of Derivatives of Polyacetylene, (CH)x, " J. Am. Chem. Soc., 100, 1013 (1978).
  • Heeger, A. J.; MacDiarmid, A. G., Polyacetylene, (CH){sub x}, as an Emerging Material for Solar Cell Applications. Final Technical Report, March 19, 1979 — March 18, 1980, University of Pennsylvania (June 1980).
  • MacDiarmid, A. G., Energy Systems Based on Polyacetylene: Rechargeable Batteries and Schottky Barrier Solar Cells. Final Report, March 1, 1981-February 29, 1984, University of Pennsylvania (February 1984).
  • The Workshop on Conductive Polymers: Final Report, U.S. Department of Energy Division of Materials Sciences, Brookhaven National Laboratory (October 1985).
  • Chiang, J.-C., and MacDiarmid, A.G., "Polyaniline': Protonic Acid Doping of the Emeraldine Form to the Metallic Regime, " Synth. Met., 13, 193 (1986).
  • MacDiarmid, A.G.; Chiang, J.-C.; Richter, A.F.; Epstein, A.J., "Polyaniline: A New Concept in Conducting Polymers, " Synth. Met., 18, 285 (1987).
  • MacDiarmid, A.G., Yang, L.S., Huang, W.-S., and Humphrey, B.D., «Polyaniline: Electrochemistry and Application to Rechargeable Batteries». Synth. Met., 18, 393 (1987).
  • Kaner, R.B.; MacDiarmid, A.G., "Plastics That Conduct Electricity, " Scientific American, 106 (February 1988).
  • MacDiarmid, A.G.; Epstein, A.J., " 'Synthetic Metals': A Novel Role for Organic Polymers, " Macromol. Chem., 51, 11 (1991).
  • MacDiarmid, A.G.; Epstein, A.J., "Science and Technology of Conducting Polymers, " in Frontiers of Polymer Research, P.N. Prasad and J.K. Nigam, Eds., Plenum Press, New York, 1991, p. 259.
  • Wang, Z.H.; Li, C.; Scherr, E.M.; MacDiarmid, A.G.; Epstein, A.J., "Three Dimensionality of 'Metallic' States in Conducting Polymers: Polyaniline, " Phys. Rev. Lett., 66, 1745 (1991).
  • MacDiarmid, A.J.; Epstein, A.J., "The Concept of Secondary Doping as Applied to Polyaniline, " Synth. Met., 65, 103 (1994).
  • MacDiarmid, A.G., Zhou, Y., Feng, J., Furst, G.T., and Shedlow, A.M., "Isomers and Isomerization Processes in Poly-Anilines, " Proc. ANTEC '99, Soc. Plastics Engr., 2, 1563 (1999).
  • MacDiarmid, A.G., Norris, I.D., Jones, J.W.E., El-Sherif, M.A., Yuan, J., Han, B. and Ko, F.K., "Polyaniline Based Chemical Transducers with Sub-micron Dimensions, " Polymeric Mat. Sci. & Eng., 83, 544 (2000).
  • Norris, I.D., Shaker, M.M., Ko, F.K., and MacDiarmid, A.G., "Electrostatic Fabrication of Ultrafine Conducting Fibers: Polyaniline/Polyethylene Oxide Blends, " Synth. Met., 114, 2 (2000).
  • MacDiarmid, A.G., Jones, J.W.E., Norris, I.D., Gao, J., Johnson, J.A.T., Pinto, N.J., Hone, J., Han, B., Ko, F.K., Okuzaki, H., and Llaguno, M., "Electrostatically-Generated Nanofibers of Electronic Polymers, " Synth. Met., 119, 27-30 (2001).
  • Shimano, J.Y., and MacDiarmid, A.G., "Phase Segregation in Polyaniline: A Dynamic Block Copolymer, " Synth. Met., 119, 365—366 (2001).
  • Wang, P.C., and MacDiarmid, A.G., "Dependency of Properties of In Situ Deposited Polypyrrole Films on Dopant Anion and Substrate Surface, " Synth. Met., 119, 267—268 (2001).
  • Hohnholz, D., and MacDiarmid, A.G., "Line Patterning of Conducting Polymers: New Horizons for Inexpensive, Disposable Electronic Devices, " Synth. Met., 121, 1327—1328 (2001).
  • Premvardhan, L., Peteanu, L.A., Wang, P.-C., and MacDiarmid, A.G., "Electronic Properties of the Conducting Form of Polyaniline from Electroabsorption Measurements, " Synth. Met., 116, 157—161 (2001).
  • MacDiarmid, A.G. «Twenty-five Years of Conducting Polymers». Chem. Comm., 1-4 (2003).
  • Tanner, D.B.; Doll, G.L.; Rao, A.M.; Eklund, P.C.; Arbuckle, G.A.; MacDiarmid, A.G. «Optical properties of potassium-doped polyacetylene». Synth. Met., 141, 75-79 (2004).
  • Hohnholz, D.; Okuzaki,H.; MacDiarmid, A.G. «Plastic electronic devices through line patterning of conducting polymers». Adv. Funct. Mater., 15, 51-56 (2005).
  • Venancio, E.C; Wang, P-C.; MacDiarmid, A.G. «The Azanes: A Class of Material Incorporating Nano/Micro Self-Assembled Hollow Spheres Obtained By Aqueous Oxidative Polymerization of Aniline». Synth. Met., 156, 357 (2006).
  • MacDiarmid, A.G.; Venancio, E.C. «Agrienergy (Agriculture/Energy): What Does the Future Hold?». Experimental Biology and Medicine., 231, 1212 (2006).

 

Узнагароды

[правіць | правіць зыходнік]
  • Універсітэт Вікторыі ў Велінгтане прысвоіў Мак-Дыярміду ганаровую доктарскую ступень у 1999 годзе, а ў 2001 годзе была створана кафедра фізічнай хіміі Алана Мак-Дыярміда.[12] Яго імем названы Інстытут перадавых матэрыялаў і нанатэхналогій і адкрыты ў маі 2010 года будынак Алана Мак-Дыярміда ва ўніверсітэце.
  • Узнагароджаны прэміяй Амерыканскага хімічнага таварыства у 1999 годзе ў галіне «Хімія матэрыялаў».[23]
  • У 2000 годзе Каралеўскае таварыства Новай Зеландыі ўзнагародзіла яго найвышэйшай узнагародай — медалём Рэзерфорда.[12]
  • У 2002 годзе ён быў абраны членам Нацыянальнай акадэміі навук ЗША.
  • У навагодніх ушанаваннях 2002 года Мак-Дыярмід быў узнагароджаны Ордэнам Новай Зеландыі.[24] які з’яўляецца вышэйшай узнагародай краіны.
  • Мак-Дыярмід быў абраны членам Каралеўскага таварыства у 2003 годзе[25]
  • У 2004 годзе ён атрымаў Прэмію Дружбы, вышэйшую ўзнагароду Кітайскай Народнай Рэспублікі для замежных экспертаў.[26]
  • Інстытут нанатэхналогій Алана Г. Мак-Дыярмід пры Тэхаскім універсітэце ў Даласе быў названы ў яго гонар пасмяротна ў 2007 годзе.
  • Інстытут Алана Г. Мак-Дыярміда пры універсітэце Цзілінь у Кітаі носіць яго імя з 2001 года.
  • Мястэчка Мак-Дыярмід ў Лоуэр-Хаце, пабудаванае ў 2013 годзе на тэрыторыі закрытай школы Вайвета, вучнем якой ён быў, названа ў гонар Алана Мак-Дыярміда.

Асабістае жыццё

[правіць | правіць зыходнік]

Бліжэй да канца жыцця Мак-Дыярмід хварэў на міеладзіспластычны сіндром. У пачатку лютага 2007 года ён планаваў паехаць назад у Новую Зеландыю, калі ўпаў з лесвіцы ў сваім доме ў Дрэксель Хіл, штат Пенсільванія, у прыгарадзе Філадэльфіі[27] і памёр 7 лютага 2007 года[28]. Ён пахаваны на Арлінгтанскіх могілках у Дрэксель Хіл.

Першая жонка Мак-Дыарміда, Марыян Мацье, з якой ён ажаніўся ў 1954 годзе[12], памерла ў 1990 годзе. У яго засталіся чацвёра дзяцей: Хізэр Мак-Конэл, Дон Хэзелет, Дункан Мак-Дыармід і Гэйл Уільямс, і дзевяць унукаў: доктар Шон Мак-Конэл, доктар Раян Мак-Конэл, Рэбека Мак-Конэл, доктар Клейтан Хэзелет, Уэслі Хэзелет, Лэнгстан Мак-Дыяр, Обры Уільямс, Осцін Уільямс і Джордж Уільямс. У Мак-Дыарміда таксама засталася другая жонка, Гэйл Джэнціле, на якой ён ажаніўся ў 2005 годзе, яна памерла ў 2014 годзе[29].

Алан Мак-Дыармід быў стрыечным братам новазеландскага мастака Дугласа Мак-Дыарміда. Праз год пасля таго, як Алан атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі, Дуглас напісаў партрэт Архівавана 11 лістапада 2021. свайго стрыечнага брата для Новазеландскай партрэтнай галерэі[30].

Зноскі

  1. ↑ а б Alan G. MacDiarmid // Alan G. MacDiarmid — 2020. Праверана 29 красавіка 2020.
  2. ↑ а б Alan G. MacDiarmid // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/macdiarmid/facts/
  4. ↑ Find a Grave — 1996. Праверана 28 чэрвеня 2024.
  5. ↑ NNDB — 2002.
  6. ↑ Holmes. "Obituary: Alan Graham MacDiarmid (1927–2007) Pioneer of conducting polymers, and proud Antipodean". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  7. ↑ "Alan G. MacDiarmid". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  8. ↑ Center for Oral History. Alan G. MacDiarmid. Science History Institute.
  9. ↑ Mody. Alan G. MacDiarmid, Transcript of an Interview Conducted by Cyrus Mody at University of Pennsylvania Philadelphia, Pennsylvania on 19 December 2005 (PDF).
  10. ↑ а б в г Alan G. MacDiarmid – Autobiography. Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 10 July 2007.
  11. ↑ Alan MacDiarmid – PLASTIC FANTASTIC(недаступная спасылка). NZEdge.com. Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2007. Праверана 11 лістапада 2021.
  12. ↑ а б в г д е Alan MacDiarmid – PLASTIC FANTASTIC(недаступная спасылка). NZEdge.com. Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2007. Праверана 11 лістапада 2021.. NZEdge.com. Archived from the original Архівавана 1 ліпеня 2007. on 1 July 2007. Retrieved 3 July 2007.
  13. ↑ «Chairs for Five SAS Faculty». Almanac (University of Pennsylvania newsletter), 35(1), 12 July 1988.
  14. ↑ а б Chang, Kenneth (8 February 2007). "Alan MacDiarmid, 79, Who Won Nobel for Work With Plastic, Dies". The New York Times.
  15. ↑ "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". Архівавана з арыгінала 25 верасня 2017. Праверана 11 лістапада 2021. {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  16. ↑ «The Long and Winding Road to the Nobel Prize for Alan MacDiarmid». Almanac (University of Pennsylvania newsletter), 47(8), 17 October 2000.
  17. ↑ Sandy Smith, «Alan MacDiarmid». The Penn Current, 26 October 2000. Архівавана {{{2}}}.
  18. ↑ Joan P. Capuzzi Giresi, «The Boy Chemist at 75.» Pennsylvania Gazette, March 2002. Архівавана 13 красавіка 2013.
  19. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2000: Alan Heeger, Alan G. MacDiarmid, Hideki Shirakawa.
  20. ↑ а б Kent Atkinson of NZPA. The Nobel-prize winning naturist – Alan MacDiarmid remembered. The New Zealand Herald (9 лютага 2007).
  21. ↑ Article with Naturist Musings
  22. ↑ My Nude Life Архівавана {{{2}}}.
  23. ↑ Chemistry.org(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 ліпеня 2007. Праверана 11 лістапада 2021.
  24. ↑ New Year honours list 2002. Department of the Prime Minister and Cabinet (31 снежня 2001). Праверана 3 August 2019.
  25. ↑ Fellowship of the Royal Society 1660-2015(недаступная спасылка). Royal Society. Архівавана з першакрыніцы 15 ліпеня 2015. Праверана 11 лістапада 2021.
  26. ↑ Friendship Award awards friends, People’s Daily Online, 30 September 2004 Архівавана 12 кастрычніка 2012.
  27. ↑ «Nobel-Winner MacDiarmid Dies». Pennsylvania Gazette, March 2007. Архівавана 13 красавіка 2013.
  28. ↑ "NZ Nobel Prize winner dies". NZPA. 8 February 2007. Архівавана з арыгінала 22 верасня 2007. Праверана 11 лістапада 2021.
  29. ↑ "Alan MacDiarmid, 79, Who Won Nobel for Work With Plastic, Dies". The New York Times.Chang, Kenneth (8 February 2007). «Alan MacDiarmid, 79, Who Won Nobel for Work With Plastic, Dies». The New York Times. Retrieved 1 March 2018.
  30. ↑ Alan MacDiarmid (англ.)(недаступная спасылка). The New Zealand Portrait Gallery. Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2020. Праверана 11 лістапада 2021.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]