Аляксандра Вячаславаўна Матвійчук

Аляксандра Вячаславаўна Матвійчук
укр.: Олександра В'ячеславівна Матвійчук
Род дзейнасці	праваабаронца
Дата нараджэння	8 кастрычніка 1983(1983-10-08)[1] (41 год)
Месца нараджэння	Боярка, УССР, СССР
Грамадзянства	Украіна
Месца працы	Цэнтр грамадзянскіх свабод[2]
Альма-матар	Юрыдычны факультэт Кіеўскага нацыянальнага ўніверсітэта імя Тараса Шаўчэнкі^[d] (2007) Ukrainian Humanities Lyceum^[d]
Член у	Украінскі ПЭН-клуб^[d][3]
Узнагароды і прэміі	Прэмія імя Васіля Стуса^[d] (2007) прэмія «За правільны лад жыцця»^[d] (2022) 100 жанчын (2022) Democracy Defender Award^[d] (2016) ганаровы доктар Лувенскага каталіцкага ўніверсітэта^[d] (16 лютага 2023)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандра Вячаславаўна Матвійчук (укр.: Олександра В'ячеславівна Матвійчук; нар. 8 кастрычніка 1983, г. Боярка, Кіеўская вобласць) — украінская праваабаронца, лаўрэатка прэмій імя Васіля Стуса і «Абаронца дэмакратыі».

Старшыня арганізацыі «Цэнтр грамадзянскіх свабод», якая ў 2022 годзе атрымала Нобелеўскую прэмію міру^[4]. Працуе над пытаннем правоў чалавека ва Украіне і рэгіёне АБСЕ.

Біяграфія

Аляксандра Матвійчук нарадзілася 8 кастрычніка 1983 года ў горадзе Боярка Кіеўскай вобласці.

Скончыць Украінскі гуманітарны ліцэй (з адзнакай), юрыдычны факультэт (2007, з адзнакай) і аспірантуру кафедры тэорыі і гісторыі дзяржавы і права (2010) Кіеўскага нацыянальнага ўніверсітэта імя Тараса Шаўчэнкі, Школу заканатворчасці Інстытута заканадаўства Вярхоўнай Рады Украіны (2011), Стэнфардскі ўніверсітэт (2018, Праграма ўкраінскіх новых лідэраў Цэнтра па пытаннях дэмакратыі, развіцця і вяршэнства права (CDDRL) Стэнфардскага універсітэта)^[5].

На чацвёртым курсе навучання ў Кіеўскім нацыянальным універсітэце імя Тараса Шаўчэнкі праводзіла трэнінгі ад «Фонда правоў чалавека». Пры гэтым паспявала кіраваць студэнцкім самакіраваннем на юрыдычным факультэце і выкладаць Правазнаўства ў гімназіі ў роднай Боярцы^[6]. 4 чэрвеня 2021 года была абраная кандыдатам для вылучэння на абранне членам Камітэта ААН супраць катаванняў^[7].

Старшыня праўлення Цэнтра грамадзянскіх свабод (з 2007); член Кансультатыўнага савета пры Упаўнаважаным Вярхоўнай Рады Украіны па правах чалавека (з 2012)^[8]; каардынатар грамадзянскай ініцыятывы «Еўрамайдан SOS», якая была створана ў адказ на жорсткі разгон студэнцкіх дэманстрантаў 30 лістапада 2013 года з мэтай аказання прававой дапамогі пераследуемым пратэстоўцам ва Украіне (з 2013).

Ініцыятар кампаніі # SaveOlegSentsov^[9] (пасля вызвалення Алега Сянцова была перайменаваная ў #LetMyPeopleGo) для вызвалення ўкраінскіх палітвязняў.  

Аўтар шэрагу альтэрнатыўных справаздач для розных органаў ААН, Савета Еўропы, Еўрапейскага Саюза, АБСЕ і Міжнароднага крымінальнага суда^[10].

Узнагароды

• Лаўрэат прэміі імя Васіля Стуса (2007) — за выдатныя дасягненні ў гэтай галіне, выразную грамадзянскую пазіцыю, актыўную прысутнасць ва ўкраінскай культурнай прасторы^[11];
• Дыплом лепшых ўсеўкраінскіх моладзевых грамадскіх арганізацый Украіны (2009, Дэбатная акадэмія) ;
• Прэмія Сюра Ліндэбраке за дэмакратыю і правы чалавека, Каралеўства Нарвегія (2015)^[12];
• Лаўрэатк прэміі «Абаронца дэмакратыі» ад місій АБСЕ, Парламенцкая асамблея АБСЕ (2016)^[13];
• Прэмія «Адважная жанчына Украіны» ад амбасады ЗША (2017)^[14];
• Прэмія «За правільны лад жыцця» ад шведскага фонду Right Livelihood Award (2022)^[15].

Зноскі

1. ANNEX III Biographical data form of candidates to the Committee against Torture
2. Bazán C. 8M | Oleksandra Matviichuk (Ucrania), abogada defensora de los derechos humanos — 2024. Праверана 9 сакавіка 2024.
3. Члени ПЕН Праверана 21 студзеня 2025.
4. Олександра Матвійчук, голова нагородженого «Нобелем» ЦГС, закликала створити трибунал для Путіна та Лукашенка // Радіо Свобода. — 2022. — 7 жовтня.
5. University, © Stanford. Ukrainian Emerging Leaders Cohort 2017-18 (англ.). fsi.stanford.edu. Архівавана з першакрыніцы 2 червня 2021. Праверана 31 мая 2021.
6. Премійована за відвагу. Як Олександра Матвійчук здобуває перемоги на правозахисному фронті (укр.). Українська правда. Архівавана з першакрыніцы 26 грудня 2021. Праверана 31 мая 2021.
7. Оголошення про результати добору кандидата для висунення на обрання членом комітету ООН проти катувань (руск.). minjust.gov.ua. Архівавана з першакрыніцы 9 червня 2021. Праверана 9 чэрвеня 2021.
8. Про створення консультативної ради (укр.). Офіційний вебпортал парламенту України. Праверана 31 мая 2021.
9. #SaveOlegSentsov: активісти направили листи кожному члену Європарламенту (укр.). www.ukrinform.ua. Архівавана з першакрыніцы 2 червня 2021. Праверана 31 мая 2021.
10. Oleksandra Matviichuk | CivilMPlus (англ.)  (нявызн.) ? (26 красавіка 2018). Архівавана з першакрыніцы 16 серпня 2021. Праверана 16 жніўня 2021.
11. Премія імені Василя Стуса (укр.). PEN Ukraine. Архівавана з першакрыніцы 17 квітня 2021. Праверана 16 жніўня 2021.
12. Awarded for human rights efforts in Ukraine (англ.)  (нявызн.) ?. Human Rights House Foundation. Архівавана з першакрыніцы 2 червня 2021. Праверана 31 мая 2021.
13. Украинская активистка Александра Матвийчук получает премию “Защитник демократии” (руск.)  (нявызн.) ?. Миссия США при ОБСЕ. Архівавана з першакрыніцы 19 квітня 2021. Праверана 31 мая 2021.
14. Remarks by Ambassador Yovanovitch at the "Honoring Ukrainian Women of Courage" Event (англ.)  (нявызн.) ?(недаступная спасылка). U.S. Embassy in Ukraine. Архівавана з першакрыніцы 2 чэрвеня 2021. Праверана 31 мая 2021.
15. 2022 Announcement (англ.). Right Livelihood. Праверана 29 верасня 2022.

Спасылкі

• Аляксандра Матвійчук // НВ.
• Радзіеўская, В. Якая розніца, хто завядзе краіну ў штопар — чалавек з добрымі або дрэннымі намерамі // Gazeta.ua. — 2020. — 2 чэрвеня.
• Ірына Славінская, Юлія Вебер. Першая ўкраінская нобелеўская лаўрэатка расла сярод выключных людзей, якія жылі так, як кажуць // The Ukrainians. — 22 лістапада, 2022.
• Прамова Матвійчук — уручэнне Нобелеўскай прэміі міру 2022.

• Матвійчук Олександра В'ячеславівна (нявызн.). Праверана 8 красавіка 2022.