Аперацыя ў заліве Свіней

Аперацыя ў заліве Свіней
Асноўны канфлікт: Халодная вайна
Дата	14 — 19 красавіка 1961
Месца	Куба
Вынік	Перамога Кубы[1]
Праціўнікі
Куба  ЗША ЦРУ ВВС ВМС Брыгада 2506
Камандуючыя
Фідэль Кастра Эрнэста Чэ Гевара Хуан Альмейда Боске Джон Кенэдзі Ален Далес Рычард Бісел Хасе Раман
Сілы бакоў
некалькі тысяч вайскоўцаў і апалчэнцаў каля 1 500 чалавек з «Брыгады 2506»
Страты
156 забітых[2], да 800 параненых[2], 2 самалёта[3], 1 танк Т-34-85 6 забітых (ЦРУ)[4], 114 забітых (Брыгада 2506), 360 параненых, 1202 палонных, 4 дэсантных карабля, 12 самалётаў, 10 танкаў, 20 бранемашын
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аперацыя ў заліве Свіней, вядомая ў Лацінскай Амерыцы як высадка ў заліве Качынас (ісп.: Invasión de Playa Girón або Invasión de Bahía de Cochinos, англ.: Bay of Pigs Invasion) — няўдалая ваенная аперацыя парамілітарнай групы «Брыгада 2506», якую спансавала ЦРУ. Праведзена на Кубе ў красавіку 1961 года.

Перадгісторыя

Амаль адразу пасля кубінскай рэвалюцыі (1 студзеня 1959 года) ЗША сталі разглядаць магчымасці звяржэння рэвалюцыйнага ўрада Фідэля Кастра. Ідэя праграмы барацьбы з кубінскай уладай спачатку складалася ў падтрымцы кубінскай апазіцыі, пры гэтым планавалася, што з боку падзенне Кастра будзе здавацца вынікам яго ўласных памылак. У гэтую праграму ўваходзілі паветраныя бамбардзіроўкі эканамічных мэтаў на Кубе, якія праводзіліся кубінскімі бежанцамі. У пачатку студзеня 1960 года дырэктар ЦРУ А. Далес прадставіў прэзідэнту Эйзенхаўэру праграму сабатажу на цукровых заводах краіны. Амерыканскі лідар пагадзіўся з тым, што настаў час актыўных дзеянняў, але прапанаваў распрацаваць больш амбіцыйныя і агрэсіўныя дзеянні супраць Кастра.

Падрыхтоўка да ўварвання

Падрыхтоўка праходзіла ў поўнай сакрэтнасці, па словах самога Эйзенхаўэра, «кожны павінен быў быць гатовы паклясціся, што ён нічога пра гэта не чуў». Планаванне аперацыі праводзілася падобна PBSUCCESS, спецыяльным падраздзяленнем унутры Дырэктарата планаў, практычна без удзелу Дырэктарата разведкі.

Агульнае кіраўніцтва аперацыяй, якая атрымала кодавае найменне «Плутон», ажыццяўляў дырэктар ЦРУ Ален Далес. Адказным за распрацоўку і рэалізацыю місіі з’яўляўся генерал Рычард М. Бісел, які займаў пасаду намесніка дырэктара ЦРУ па планаванні. Пры гэтым Далес прадаставіў Біселу шырокую свабоду дзеянняў у аператыўных пытаннях. Дзеянні дзярждэпартаменту па падрыхтоўцы ўварвання каардынаваў памочнік дзяржаўнага сакратара ЗША Уайтынг Уілаўэр. Кіраўніком праекта (групы WH/4) быў Дж. Эстэрлайн.

ЦРУ дало распараджэнне арганізаваць падрыхтоўку кубінцаў, якія беглі ад рэжыму Кастра ў ЗША і краіны Лацінскай Амерыкі, а таксама пастаўляць ім зброю і боепрыпасы.

У другой палове сакавіка 1960 года ў Маямі была створана аператыўная група ЦРУ з ліку тых супрацоўнікаў, хто ў свой час працаваў на Кубе і добра ведаў краіну. Першапачаткова «аператыўная група» налічвала 10 чалавек, але ўжо праз некалькі тыдняў яе колькасць была павялічана да 40 і пасля працягвала расці.

1 жніўня 1960 года Вашынгтон прадставіў Міжамерыканскага камітэту міру мемарандум «Адказнасць кубінскага ўрада за павелічэнне міжнароднай напружанасці ў Заходнім паўшар’і».

Для размяшчэння і падрыхтоўкі кубінскіх наймітаў былі створаны сем ваенных лагераў у аддаленых раёнах на Ціхаакіянскім узбярэжжы Гватэмалы; улады краіны далі ЦРУ права карыстацца аэрадромам. Таксама ўлады Нікарагуа падалі ЦРУ аэрадром і порт.

У гэты ж час былі зроблены значныя намаганні для кансалідацыі палітычных праціўнікаў Кастра (каля 60 аб’яднанняў і груп). У выніку быў створаны «Дэмакратычны рэвалюцыйны фронт» («Frente»), у які ўвайшлі пяць груповак. Яго кіраўніком стаў Мануэль А. Верона.

У лістападзе 1960 гады пад падставай «абароны Нікарагуа і Гватэмалы ад магчымага нападу з боку Кубы» ЗША адправілі да ўзбярэжжа Кубы групу ваенных караблёў ваенна-марскіх сіл ЗША, што з’яўлялася чарговым этапам падрыхтоўкі да дэсантнай аперацыі ў заліве Свіней.

Падрыхтоўка аперацыі не засталася незаўважанай. Асобныя згадкі пра ваеннай падрыхтоўцы кубінскіх эмігрантаў з’явіліся ў адкрытай друку. 31 снежня 1960 г. на пасяджэнні сесіі Генеральнай Асамблеі ААН і 4 студзеня 1961 г. на пасяджэнні Савета Бяспекі ААН міністр замежных спраў Кубы Рауль Кастра зрабіў заяву аб падрыхтоўцы амерыканскімі спецслужбамі ўзброенага ўварвання на Кубу.

Пасля ўступлення на пасаду прэзідэнта Дж. Ф. Кенэдзі, 20 студзеня 1961 года А. Далес і Р. Бісел азнаёмілі яго з планам дэсантнай аперацыі («аперацыя Трынідад»), і прэзідэнт выказаў пажаданне, каб план быў дадаткова вывучаны экспертамі Пентагона. 26 студзеня адбыўся нарад, у выніку якога быў зацверджаны некалькі зменены варыянт плана аперацыі, які прадугледжваў павелічэнне колькасці дэсантнікаў з 800-1000 да 1443 чалавек, і прадастаўленне ім бульдозераў і інструментаў для падрыхтоўкі палявога аэрадрома, а таксама дадатковага ўзбраення.

У сакавіку 1961 года з кубінскіх эмігрантаў у Маямі сфармаваны будучы ўрад краіны — «кубінскі рэвалюцыйны савет», у склад якога ўвайшлі Хасэ М. Кардона, Мануэль А. Верона і Мануэль Рэй.

3 красавіка 1961 года дзярждэпартамент ЗША апублікаваў т. зв. «Белую кнігу» з мэтай дыскрэдытаваць урад Кубы і пазбавіць яго міжнароднай падтрымкі, а таксама даць тэарэтычнае абгрунтаванне ўварвання.

4 красавіка 1961 года быў зацверджаны канчатковы варыянт плана аперацыі («Operation Zapata»):

• з мэтай маскіроўкі, караблі з дэсантам павінны былі прытрымлівацца да Кубы пад сцягам Ліберыі, а ноччу — не ўключаць бартавыя агні;
• дату дэсантнай аперацыі (D-Day) перанеслі з 5 красавіка на 17 красавіка 1961 года;
• з мэтай схаваць ступень удзелу ЗША ў падрыхтоўцы ўварвання, дэсантаваць асноўныя сілы — «брыгаду 2506» меркавалася не ў порце Трынідад, а ў 100 мілях на захад ад, у маланаселеным раёне заліва Свіней;
• дэсантаванне меркавалася пачаць не на світанні, а ноччу;
• адначасова ў раёне Пінар-дэль-Рыа (правінцыя Ар’ентэ) атрад з 168 «камандас» пад камандаваннем Ніно Дыяса павінен быў правесці адцягваючы манеўр — імітаваць дэсантаванне буйных сіл з выбухамі і стральбой;
• перад пачаткам дэсантавання 16 самалётаў B-26 павінны былі нанесці бомбавыя ўдары з базы Пуэрта-Кабесас (Нікарагуа) па трох аэрадромам ВПС Кубы, месцам засяроджвання армейскіх падраздзяленняў, складах гаручага, шасці трансфарматарнай станцыях і іншым ключавым аб’ектам абароны (усяго 48 вылетаў);
• праціўнікі Кастра, якія знаходзіліся на Кубе, павінны былі актывізаваць антыўрадавую дзейнасць, сабатаж і дыверсіі.

8 красавіка 1961 года ў эфіры прагучаў радыёзварот да кубінскага народу і ўрадаў краін Лацінскай Амерыкі з заклікам пачаць узброеную барацьбу супраць Кастра.

9 красавіка 1961 года пачалося вылучэнне «брыгады 2506» з трэніравальных лагераў на тэрыторыі Гватэмалы — на базу «Трамплін» (у порце Пуэрта-Кабесас) для пагрузкі на караблі.

Перад аперацыяй

Перад пачаткам аперацыі на Кубе актывізавалася «пятая калона» праціўнікаў кубінскай рэвалюцыі, якія атрымалі сярод рэвалюцыянераў пагардлівае мянушку «гусанас» (ісп.: gusanos — літар. «чарвякі»).

• 18 сакавіка 1961 года на нарадзе ў прыгарадзе Гаваны органамі дзяржаўнай бяспекі Кубы былі арыштаваныя 20 лідараў «гусанас». Наступныя аперацыі апазіцыі на востраве былі шмат у чым дэзарганізаваная^[5];
• 20 сакавіка 1961 г. была выяўлена і знішчана дыверсійная група з 8 «гусанас», высаджаная з катэры на ўзбярэжжы ў раёне Пінар-дэль-Рыа.
• найбольш буйной акцыяй стаў падпал 13 красавіка 1961 года ў Гаване найбуйнейшай на востраве ўніверсальнай крамы «El Encanto», у выніку пажару загінуў адзін чалавек і некалькі атрымалі раненні^[6].

Ход аперацыі

14 красавіка

14 красавіка 1961 года амерыканскі самалёт-разведчык U-2 здзейсніў фотаздымку кубінскіх аэрадромаў, у выніку якой было ўстаноўлена месцазнаходжанне 15 з 24 самалётаў кубінскай авіяцыі.

15 красавіка

Раніцай 15 красавіка 1961 гады 8 бамбардзіроўшчыкаў B-26 з апазнавальнымі знакамі кубінскіх ВПС нанеслі ўдары па трох аэрадромам з мэтай знішчыць кубінскую авіяцыю. Аднак кубінскае ваеннае камандаванне паспела разгрупаваць і замаскіраваць самалёты, на аэрадромах засталіся ў асноўным няспраўныя машыны і макеты. У выніку, з 24 самалётаў ВПС Кубы (15 шт. B-26, 6 шт. Sea Fury і 3 шт. T-33) былі знішчаны толькі 2^[7]-3^[8][9].

У выніку зенітнага агню кубінцаў два B-26 атрымалі пашкоджанні — адзін з іх упаў у мора ў 50 км на поўнач ад Кубы (экіпаж у складзе двух чалавек загінуў), другі пашкоджаны самалёт здзейсніў пасадку на авіябазе ў Кі-Уэст, але у далейшым у аперацыі ўдзелу не прымаў.

Трэці B-26 здзейсніў пасадку ў міжнародным аэрапорце Маямі. Пілот гэтага самалёта зрабіў заяву, што ён і яго паплечнікі з’яўляюцца дэзертырамі з ВПС Кубы, пасля чаго звярнуўся да ўладаў ЗША з просьбай аб прадастаўленні палітычнага прытулку. Аднак механізм дэзінфармацыі не спрацаваў, бо запрошаныя журналісты заўважылі адрозненні B-26 баевікоў ад тых, якія складаліся на ўзбраенні ВПС Кубы, і звярнулі ўвагу на тое, што, насуперак аповяду пілотаў, кулямёты бамбардзіроўшчыка не ўжываліся (ствалы былі чыстымі). Інцыдэнт выклікаў значны міжнародны рэзананс.

Паўторны налёт на Кубу быў адменены па распараджэнні прэзідэнта Дж. Ф. Кенэдзі.

16 красавіка

У ноч з 15 на 16 красавіка «атрад спецыяльнага прызначэння» з 168 эмігрантаў пад камандаваннем І. Дыяса, дастаўлены на ўзбярэжжы Кубы на амерыканскім судне «Плай\я» пад коста-рыканскім сцягам, павінен быў высадзіцца ў правінцыі Ар’ентэ і адцягнуць на сябе ўвагу часцей берагавой абароны. Аднак паколькі бераг патрулявалі, высадзіць дэсант не атрымалася, і група вярнулася назад. Тым не менш, пасля атрымання інфармацыі аб з’яўленні караблёў і магчымай высадцы дэсанта, урад Кубы накіраваў у гэты раён 12 пяхотных батальёнаў.

У другой палове дня 16 красавіка, у «кропцы сустрэчы Зулу» (Rendezvous Point Zulu), на адлегласці 65 км ад узбярэжжа Кубы флот уварвання «кубінскіх экспедыцыйных сіл» сустрэўся з злучэннем амерыканскіх баявых караблёў і працягнуў рух у іх суправаджэнні. Непасрэдна перад высадкай дэсанта амерыканскія караблі спыніліся.

У склад злучэння ВМС ЗША пад агульным камандаваннем адмірала Бэрка ўваходзілі два эсмінца, а таксама авіяносцы «Эсэкс» і «Баксёр» (на борце апошняга ў баявой гатоўнасці знаходзіўся батальён марской пяхоты). Акрамя таго, у гэты раён быў накіраваны авіяносец «Шангры-Ла» з некалькімі караблямі эскорту.

У складзе флоту «кубінскіх экспедыцыйных сіл» налічваліся два дэсантных карабля (LCI «Blagar» і LCI «Barbara J») і пяць грузавых судоў - «Х’юстан» (кодавае абазначэнне «Aguja»), «Рыа Эскандыда» (кодавае абазначэнне «Ballena» ), «Карыбы» (кодавае абазначэнне «Sardina»), «Атлантыка» (кодавае абазначэнне «Tiburón») і «Лэйк Чарлз». На дэсантных караблях былі ўсталяваныя радары і зенітныя кулямёты, на транспартных судах — зенітныя гарматы.

17 красавіка

Каля паўночы 17 красавіка пачалося выступленне дэсантаванне «брыгады 2506» у раёне заліва Свіней. У адпаведнасці з планам аперацыі, высадка марскога дэсанту адначасова выраблялася на трох участках:

• у Плая-Ларга (умоўная назва «Чырвоны пляж»), тут планавалася высадзіць 2-і і 5-ы пяхотныя батальёны;
• у Плая-Хірон («Блакітны пляж»), тут высаджваліся асноўныя сілы — 6-ы пяхотны, 4-ы танкавы батальёны і артылерыйскі дывізіён;
• у 25 км на ўсход ад Плая-Хірон («Зялёны пляж»), тут высаджваўся 3-ці пяхотны батальён.

Мясцовыя сілы самаабароны, якія спрабавалі перашкодзіць дэсантнай аперацыі (спачатку патруль 339-га батальёна з пяці чалавек, а затым мясцовы атрад «народнай міліцыі» колькасцю каля 100 чалавек), панеслі страты і былі вымушаныя адступіць. Аднак ужо ў 03:15 пра дэсант даведалася вышэйшае кубінскае кіраўніцтва.

На тэрыторыі краіны было ўведзена ваеннае становішча і аб’яўлена ўсеагульная мабілізацыя. Фідэль Кастра звярнуўся з радыёзваротам да суайчыннікаў з заклікам даць адпор сілам уварвання. У раён высадкі былі накіраваны атрады народнай міліцыі, а таксама армейскі пяхотны батальён (900 чал.). Але становішча ўскладнялася тым, што бліжэйшыя часці кубінскай арміі (пяхотны полк, танкавы батальён і артдывізіёна) знаходзіліся ў горадзе Санта-Клара, у 120 км ад месца высадкі.

З надыходам світання самалёты ВПС Кубы (два T-33, два B-26 і тры Sea Fury) нанеслі некалькі ўдараў па месцы высадкі, былі патоплены 2 транспартных судна («Х’юстан», на якім знаходзіўся ў поўным складзе пяхотны батальён, і «Рыа -Эсксндада», які перавозіў большую частку баепрыпасаў і цяжкага ўзбраення «брыгады 2506») і 2 дэсантныя баржы. У выніку выбуху «Рыа-Эскандвда» брыгада страціла 145 тон бпепрыпасаў і 3 тыс. галонаў паліва. Падчас авіаналётаў супрацоўнік ЦРУ ЗША Лінч, які знаходзіўся на «Х’юстане», прымаў непасрэдны ўдзел у баявых дзеяннях супраць Кубы, ён вёў па кубінскім самалётам агонь з 12,7-мм зенітнага кулямёта.

Каля 07:30 шэсць ваенна-транспартных самалётаў (пяць C-46 і адзін C-54) у адпаведнасці з планам «Сокал» вырабілі выкід 1-га паветрана-дэсантнага батальёна «брыгады 2506» (177 чал.) у раёне Сан-Блас.

У сярэдзіне дня 17 красавіка наступленне дэсантнікаў было спынены сіламі ўрада Кастра, якія выкарыстоўвалі супраць іх танкі, гаўбічнай артылерыю і авіяцыю. У гэты дзень трыма стрэламі з супрацьтанкавых гранатамётаў быў знішчаны адзін танк Т-34-85 — гэта быў адзіны знішчаны танк кубінскай арміі за ўвесь час баявых дзеянняў^[10].

Увечары 17 красавіка па дэсанту было выпушчана больш за 2 тыс. 122-мм снарадаў, аднак артабстрэл доўгага і вузкага фронту апынуўся малаэфектыўным, паколькі дэсантнікі ўжо паспелі акапацца.

18 красавіка

На працягу 18 красавіка 11-ы батальён кубінскай арміі выбіў парашутыстаў з Саплільяра і пачаў прасоўванне на Кая-Рамона; 12-ы кубінскі батальён пры падтрымцы танкаў і артылерыі выбіў суперніка з Плая-Ларга. Да зыходу дня сілы ўварвання былі блакаваныя ў раёне Плая-Хірон — Кая-Рамона — Сан-Блас, іх далейшае прасоўванне было спынена.

З мэтай «натхніць» эмігрантаў, некалькі амерыканскіх палубных штурмавікоў A4D-2N з авіяносца «Эсэкс» ажыццявілі палёт над раёнам баявых дзеянняў заліва Свіней.

19 красавіка

У ноч з 18 на 19 красавіка на падрыхтаваную грунтавую пасадачную паласу ў Плая-Хірон сеў C-46, які даставіў зброю і боепрыпасы, а таксама забраў некалькі параненых.

19 красавіка арганізатары ўварвання прынялі рашэнне аб бамбардзіроўцы пазіцый кубінскіх войскаў пяццю самалётамі B-26. Паколькі лётчыкі-гусанас адмовіліся ляцець на выкананне самагубнай, на іх думку, задачы, у чатыры самалёта селі амерыканскія пілоты.

Бамбардзіроўшчыкі павінны былі суправаджаць рэактыўныя знішчальнікі ЗША з авіяносца «Уэсекс», але самалёты размінуліся, і два B-26 з экіпажамі з грамадзянамі ЗША (пілотамі Нацыянальнай гвардыі штата Алабама) былі збітыя кубінскімі ВПС.

У гэты ж час нікарагуанскі дыктатар Самоса прапанаваў выкарыстоўваць для падтрымкі з паветра шэсць знішчальнікаў P-51 «Мустанг» ВПС Нікарагуа (на іх ужо пачалі зафарбоўваць апазнавальныя знакі), аднак гэта рашэнне было адхілена.

У гэты ж дзень кубінскія танкі Т-34-85 знішчылі два танкі «брыгады 2506».

У другой палове дня два амерыканскія эсмінцы, USS Eaton (кодавае абазначэнне Santiago) і USS Murray (кодавае абазначэнне Tampico) наблізіліся да ўзбярэжжа заліва Свіней з мэтай эвакуіраваць асабісты склад сіл ўварвання, аднак пасля некалькіх стрэлаў у іх бок з танкавых гармат караблі сышлі ў адкрытае мора.

19 красавіка 1961 года ў 17.30 баявыя дзеянні былі скончаны, «брыгада 2506» спыніла супраціў (хоць затрыманне асобных хаваліся наймітаў працягвалася на працягу пяці наступных дзён).

У перыяд з 19 па 22 красавіка амерыканскія самалёты здзейснілі некалькі разведвальных вылетаў у раён заліва Свіней з мэтай удакладніць аператыўнае становішча і выявіць на ўзбярэжжы, прыбярэжных рыфах або ў моры ацалелых членаў «брыгады 2506».

Зноскі

1. "72 hours later the heartsick President announced to the chaimen of the armed services committees that the United States had suffered a cruel defeat"
   Colonel Joseph E. Muckerman. Bay of the Pigs revisited // "Military Review", April 1971. pages 71-85
2. Куба: 50 лет разгрома контрреволюционных сил под Плая-Хирон // "Зарубежное военное обозрение", № 5 (770), 2011. стр.102-103
3. д. ист. н., проф. Н. Н. Платошкин. "Полёт бешеной собаки". Воздушные бои над заливом Свиней в апреле 1961 г. // "Военно-исторический журнал", № 4 (636), 2013. стр.36-41
4. 1 кадровый сотрудник ЦРУ Н. Б. Бэнсон и контрактники ЦРУ: один парашютист (Herman Koch Gene) и четыре пилота (Thomas W. Ray, Leo F. Baker, Riley W. Shamburger и Wade C. Gray)
5. В. В. Листов, В. Г. Жуков. Тайная война против революционной Кубы. М., Политиздат, 1966. Стр. 189
6. У. Хинкл, У. Тернер. Рыба красного цвета. История одной тайной войны. М., «Прогресс», 1983. Стр. 100
7. Героическая эпопея. От Монкады до Плайя-Хирон. / сб., сост. О. Т. Дарусенков. М., Политиздат, 1978. Стр. 361
8. Ф. Сергеев. Тайная война против Кубы. М., «Прогресс», 1982. Стр. 80
9. H. Thomas. Cuba or the Pursuit of Freedom. London, 1971. p. 1366
10. М. Б. Барятинский. Т-34. Лучший танк Второй мировой. М., Коллекция — Яуза, ЭКСМО, 2007. Стр. 127—128

Літаратура

• Jack B. Pfeiffer. CIA Official History of the Bay of Pigs Архівавана 20 сакавіка 2015.. В 5 томах (5-й по-прежнему засекречен). // Сайт ЦРУ. (англ.)
• Заявление Правительства СССР в связи с вооружённым вторжением на Кубу // Внешняя политика Советского Союза: сборник документов. 1961 г. М., изд-во института международных отношений, 1962. стр.85-88
• H. Johnson. The Bay of Pigs. The Leader’s Story of Brigade 2506. New York. 1964.
• Ph. Bonsal. Cuba, Castro and the United States. Pittsburg, 1971.
• В. М. Виноградов, М. П. Торшин. Плая-Хирон: американская буржуазная историография и реальность истории // «Новая и новейшая история», № 2, 1987. стр.58-71
• Доценко В. Д. Флоты в локальных конфликтах второй половины XX века. — М.: ACT; СПб.: Terra Fantastica, 2001. стр.104-114

Спасылкі

• WikiMapia:
• Хирон: 40 лет спустя // газета «Дуэль», 2001
• Плайя-Хирон (сайт «Хронос»)
• А. Моисеев. Рассекречены загадки Плая-Хирон // «Независимая газета» от 27.04.2001