Артадоксія

Артадо́ксія (ад грэч. ὀρθοδοξία — правільная думка) — цвёрдая паслядоўнасць, прыхільнасць да традыцый, асноў якога-небудзь вучэння, светапогляду, якая цалкам выключае нават нязначныя адхіленні. Артадоксія ў рэлігіі — прававер'е, няўхільнае прытрымліванне традыцыйнага вучэння царквы^[1].

У хрысціянстве

У хрысціянстве пад «артадоксіяй» разумецца няўхільнае прытрымліванне дагматаў веры і асноў веравучэння. Слова ὀρθοδοξία і вытворныя ад яго сустракаюцца ўжо ў сачыненнях апалагетаў II стагоддзя (у прыватнасці, Клімента Александрыйскага^[2]). Тэрміналагічнае значэнне за ім замацоўваецца ў Еўсевія Кесарыйскага ў «Царкоўнай гісторыі», дзе ён называе Ірынея Ліёнскага і Клімента Александрыйскага «пасламі царкоўнай артадоксіі». Шырэйшым ужыванне слова становіцца з часу кіравання імператара Юстыніяна, для характарыстыкі багаслоўскіх поглядаў, якія, як лічылася, сапраўды адпавядаюць Евангеллю і вучэнню царквы.

У навуковай літаратуры па гісторыі хрысціянства «артадоксамі» (у перакладзе часам таксама «праваслаўнымі» — у першапачатковым значэнні гэтага слова) называюць прыхільнікаў Нікейскага сімвала веры, «нікейцаў», як проціпастаўленне арыянам^[3]. Гэты выраз ужываецца сінанімічна тэрміну «католікі» і не мае дачынення да сучаснага проціпастаўлення праваслаўя і каталіцтва, якое ўзнікла пасля Вялікага расколу, калі словам англ.: orthodox сталі пазначаць вучэнне Канстанцінопальскай і іншых цэркваў Усходняй Рымскі імперыі, якая адмовіліся ад кананічных зносін з царквой былой Заходняй Рымскі імперыі^{[заўв 1]}.

Заўвагі

1. У славянскіх мовах у гэтым вузкім значэнні слова «артадоксія» не ўжываецца, замест яго выкарыстоўваецца яго славянская калька «праваслаўе»

Крыніцы

1. Артадоксія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
2. «тыя, што называюць сябе артадоксамі (грэч. ορθοδοξασται), павінны рабіць добрыя справы, ясна разумеючы, што робяць» (Страматы, 1:9)
3. І. Малала. Візантыйскія хронікі ад пачатку да VII ст.

Літаратура

• Артадоксія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).