Аршак Абрамавіч Фетваджан
| Аршак Абрамавіч Фетваджан | |
|---|---|
| арм.: Արշակ Աբրահամի Ֆեթվաճյան | |
.jpg) | |
| Дата нараджэння | 1 кастрычніка 1866 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 10 кастрычніка 1947 (81 год) ці 7 кастрычніка 1947[1] (81 год) |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | мастак, дызайнер паштовых марак |
| Вучоба | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Аршак Абра́мавіч Фетваджан (арм.: Արշակ Աբրահամի Ֆեթվաճյան; 1 кастрычніка 1866, Трапезунд, Асманская імперыя — 10 кастрычніка 1947, Медфард, Масачусетс, ЗША)[2]— армянскі мастак і дызайнер. Найболей вядомы як аўтар акварэлей архітэктурных помнікаў сярэднявечнага армянскага горада Ані, а таксама як праектант грашовых знакаў і паштовых марак Дэмакратычнай Рэспублікі Арменіі.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Дзіцячыя і юнацкія гады
[правіць | правіць зыходнік]Аршак Фетваджан нарадзіўся ў 1866 годзе ў Трапезундзе. У родным горадзе ён вучыўся ў нацыянальным мастацкім інстытуце, а потым працягнуў сваё навучанне ў Дзяржаўнай мастацкай школе, адкрытай у Канстанцінопалі армянскім скульптарам Ервандам Васканам[3][4]. Тут Аршак навучаўся тэхніцы акварэлі ў італьянца Валеры[5]. Па сканчэнні мастацкай школы ў 1887 годзе Фетваджан працягнуў навучанне за мяжой. Ён з'ехаў у Рым і быў прыняты ў акадэмію Сан-Лука, дзе вучыўся ў італьянскага мастака і скульптара Чэзарэ Макары[3].
Творчае станаўленне
[правіць | правіць зыходнік]У 1891 годзе Аршак Фетваджан узяў удзел у італьянскай нацыянальнай мастацкай выставе, дзе яго мастацкі талент апынуўся ў цэнтры ўвагі. У тым жа годзе ён з'язджае на навуку ў Вену. Шмат разоў Фетваджан бываў у Венецыі, Армянскім Востраве Святога Лазара (Сан-Лазара-дэльі-Армені), дзе меў зносіны з Алішанам, піша яго партрэт — адзін з нешматлікіх[5].
У 1895 годзе А. Фетваджан пераязджае ў Санкт-Пецярбург. У Расіі ён браў удзел у мастацкіх выставах і далучыўся да Саюза рускіх мастакоў[3]. Па просьбе тэатральных улад Аршак Абрамавіч нядоўгі час займаўся тэатральнай крытыкай. Апроч іншага ў Санкт-Пецярбургу Аршак Абрамавіч заняўся вывучэннем архітэктуры[5].
Каўказскі перыяд
[правіць | правіць зыходнік]
У пачатку 1900-х гадоў А. Фетваджан з'ехаў у Закаўказзе, дзе арганізаваў некалькі сваіх выставак у Батуме, Тыфлісе і Баку. У якасці мастака-даследніка ён браў удзел у археалагічных раскопах (пад кіраўніцтвам Мікалая Мара) сярэднявечнай армянскай сталіцы Ані — горада, у якім засяродзіліся адны з самых выбітных прыкладаў армянскай архітэктуры сярэднявечча[4]. Вывучыўшы ўвесь горад, Аршак Абрамавіч зрабіў больш тысячы акварэляў і малюнкаў капліц, палацаў, цэркваў і манастыроў, захаваўшы ў драбнюткіх падрабязнасцях іх дэталі і дэкор. Шмат што з таго, што намаляваў мастак, потым ці зусім знікла, ці моцна змянілася[5].
У 1906 годзе Фетваджан пераехаў у Тыфліс, дзе застаўся на трынаццаць гадоў[5]. У гэты час ён шмат ездзіць па Еўропе, Арменіі. Вывучае гісторыю армянскай архітэктуры, ужытковае мастацтва, нацыянальны касцюм. Робіць акварэльныя малюнкі армянскага адзення. Апроч гістарычных помнікаў Ані Фетваджан таксама захаваў і іншыя армянскія помнікі культуры Каўказа[3][4].
Стварэнне банкнот і марак
[правіць | правіць зыходнік]У маі 1918 года была абвешчана Дэмакратычная Рэспубліка Арменія (ДРА). Праз год кіраўніцтва рэспублікі даручыла Аршаку Фетваджану падрыхтаваць узоры грошай і знакаў паштовай аплаты ДРА. Заказ на друкаванне банкнот выканала лонданская банкнота-друкавальная фірма «Ватэрлоа і сыны», а серыю з 10 стандартных марак арыгінальных малюнкаў вырабіла ў лістападзе 1920 года парыжская друкарня Шапо[6]. Аднак гэтыя банкноты і маркі не паступілі ў абарот, бо да моманту іх выхаду ўрад партыі Дашнакцуцюн быў зрынуты, а Арменія абвешчана Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікай. Надалей маркі Фетваджяна з наміналамі у 1, 3, 5, 10 і 15 рублёў з чорнай наддрукоўкай герба ССР Арменіі выкарыстоўваліся як гербавыя маркі.
Эміграцыя
[правіць | правіць зыходнік]З Парыжа, дзе Фетваджян кантраляваў друк марак, у Савецкую Арменію мастак не вярнуўся. Ён працягнуў выстаўляцца ў прэстыжных залах; так, прыкладам, яго мастацкія працы былі заўважаны на паказах у Луўры (1919, 1920) і Музеі Вікторыі і Альберта. У 1922 годзе мастак пераехаў у ЗША, спачатку ў Нью-Ёрк, а потым у Бостан[3][5]. Аршак працягваў маляваць і быў уведзены ў мастацкія грамадствы ўніверсітэтаў Гарварда, Калумбіі і Чыкага. Некалькі разоў ён звяртаўся да савецкага ўрада Арменіі з просьбай пра вяртанне, аднак штораз атрымваў адмову[5].
Аршак Фетваджан памёр у Медфардзе (штат Масачусетс) у 1947 годзе. Яго рэшткі былі перапахаваны ў Ерэване[4].
Зноскі
- ↑ Library of Congress Authorities — Library of Congress. Праверана 13 кастрычніка 2019.
- ↑ Фетваджян Аршак Абрамович(недаступная спасылка). Персоны. АртРу.инфо. Архівавана з першакрыніцы 10 лістапада 2017. Праверана 26 кастрычніка 2009.
- ↑ а б в г д Чуказян Л. Фетваджян Аршак Абрамович (Ֆեթվաճյան, Արշակ Աբրահամի) // Армянская советская энциклопедия. — Ереван: Академия наук Армении, 1986. — Т. XII. — С. 623—624. (арм.)
- ↑ а б в г Sim S.. Arshak Fetvadjian and Ani (англ.)(недаступная спасылка). Ani Ephemera and Memorabilia. VirtualANI — Dedicated to the Deserted Medieval Armenian City of Ani (6 снежня 2004). Архівавана з першакрыніцы 13 сакавіка 2012. Праверана 26 кастрычніка 2009.
- ↑ а б в г д е ё Аршак Фетваджян — живописатель Ани Архівавана 7 лістапада 2017. // Новое время. — 2009. — № 1794. — 17 октября. (Праверана 26 кастрычніка 2009)
- ↑ Щёлоков А. Парагены // Филателия СССР. — 1990. — № 12. — С. 42—43.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Ерканян В. С. Армянская культура в 1800—1917 гг. — Ереван, 1985.
- Fetvadjian A. A. «Շրջագայություն նկարչաց աշխարհին մեջ» // Handes Amsorya. — 1892. — № 1—6; 1893. — № 9—11. (арм.)
- Fetvadjian A. A. Les Ruines d’Ani. — Venice, 1906. (фр.)
- Fetvadjian A. A. Իմ մտքեր (My Thoughts). — Boston, 1941. (арм.)
- Manuelian A. T. Նկարիչ Արշակ Ֆեթվաճյան [The Painter Arshak Fetvadjian]. — Beirut: Sevan Press, 1966. (арм.)
