Арэнбургская пуховая хустка

Малюнак Арэнбургскай пуховай хусткі. Паштовая марка Расіі, 2013 г., (ЦФА (ІТЦ «Марка») № 1715)

Арэнбургская пуховая хустка — вязаная хустка  (руск.) (бел. з казінага пуху і ніткі-асновы (баваўнянай, шаўковай і інш.). З’яўляецца прадуктам рускага традыцыйнага нацыянальнага промыслу.

Арэнбургская пуховая хустка, нароўні з тульскім самаварам, матрошкай, хахламскім роспісам, гжэллю, палехам  (руск.) (бел., валагодскімі карункамі  (руск.) (бел., дымкаўскай цацкай, растоўскай фініфцью, уральскім малахітам — з’яўляецца адным з традыцыйных сімвалаў Расіі[1].

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Пухавязальны промысел зарадзіўся ў Арэнбургскім краі яшчэ ў XVIII стагоддзі. Па іншых крыніцах, вязанне  (руск.) (бел. пуховых шаляў з казінага пуху карэнным насельніцтвам гэтых месцаў існавала яшчэ да ўтварэння Арэнбургскай губерні. Ля яго вытокаў стаялі не толькі рукадзельніцы  (руск.) (бел.- пухаўніцы, але і навукоўцы, даследчыкі, энтузіясты мастацтва. Першым звярнуў увагу на арэнбургскія пуховыя хусткі Пётр Іванавіч Рычкоў  (руск.) (бел.. У 1766 годзе ён апублікаваў даследаванне «Досвед аб казінай воўне», прапаноўваючы арганізаваць пухавязальны промысел у краі. Пасля акадэмік П. П. Пякарскі  (руск.) (бел. склаў апісанне жыцця Рычкова, у якім назваў яго «стваральнікам таго саматужнага промыслу ў Арэнбургскім казацкім войску, які корміць не адну тысячу народа ўжо другое стагоддзе».

За межамі Арэнбурга пуховыя хусткі сталі шырока вядомыя пасля пасяджэння Вольнага эканамічнага таварыства  (руск.) (бел. 20 студзеня 1770 года. На гэтым пасяджэнні П. І. Рычкоў быў узнагароджаны Залатым медалём"у знак падзякі за аказаную стараннасць да таварыства збіраннем вырабаў з казінага пуху".

Арэнбургскія пуховыя хусткі за мяжой упершыню былі прадстаўлены на першай Лонданскай міжнароднай выстаўцы 1851 года[2][удакладніць]. Тым самым арэнбургская хустка выйшла на міжнародны ўзровень і атрымала там прызнанне. У 1862 годзе на Сусветнай выстаўцы ў Лондане  (руск.) (бел. Арэнбургская казачка Ускова М. М. атрымала медаль «За шалі з казінага пуху».

Піка папулярнасці арэнбургскія павуцінкі дасягнулі на заходзе развіцця Расійскай імперыі. У гэты час у Англіі пачалі вырабляцца вырабы з паметкай « імітацыя пад Арэнбург». Але і ў XXI стагоддзі, за мяжой выходзіць не толькі мноства нататак і артыкулаў у замежных СМІ, але і публікуюцца цэлыя кнігі пра гісторыю промыслу і вязання Арэнбургскіх пуховых вырабаў.

Найменне месца паходжання тавару

[правіць | правіць зыходнік]

Станам на 2021 год найменне месца паходжання тавару  (руск.) (бел. «Арэнбургская пуховая хустка» замацавана за трыма арганізацыямі.

Віды хустак

[правіць | правіць зыходнік]

Арэнбургскія хусткі бываюць некалькіх відаў:

  • простая пуховая хустка (шаль  (руск.) (бел.) — шэрыя (рэдка белыя) тоўстыя цёплыя пуховыя хусткі. Менавіта з вырабу шаляў і пачаўся арэнбургскі пуховязальный промысел-найбольш цёплы выгляд хусткі. Такія хусткі выкарыстоўваюцца для паўсядзённага нашэння.
  • павуцінка — ажурны выраб з казінага пуху тонкага прадзення і шоўку. Не выкарыстоўваюцца для паўсядзённага нашэння. Выкарыстоўваецца ва ўрачыстых, святочных выпадках, так як схемы і прыёмы вязання нашмат складаней, чым простага пуховай хусткі. Звычайна выкарыстоўваецца больш чыстая і мяккая воўна, што робіць выраб больш дарагім.
  • паланцін — тонкі шалік/накідка, па спосабе вязання і прымяненню аналагічны павуцінцы.

Павуцінка і палантын — гэта вельмі тонкія хусткі. Тонкія павуцінкі маюць, як правіла, складаны узор і выкарыстоўваюцца як ўпрыгажэнне. Лепшыя тонкія павуцінкі вяжуць у сёлах Жоўтае  (руск.) (бел. і Шышма  (руск.) (бел. Саракташскага раёна  (руск.) (бел.[3]. Такая павуцінка ўпрыгожыць любую сукенку па-за залежнасці ад фасону. Тонкасць вырабы нярэдка вызначаюць па 2 параметрах: ці праходзіць выраб праз заручальны пярсцёнак  (руск.) (бел. і змяшчаецца ці ў гусіным яйку. Зрэшты, не кожны добры выраб абавязкова адпавядае дадзеным умовам, паколькі кожная майстрыха прадзе нітку рознай таўшчыні, іншы раз аддаючы перавагу таўсцейшай нітцы тонкай.

У якасці асновы для павуцінак выкарыстоўваюць шаўковую (радзей — віскозную або баваўняную) нітку, для шаляў выкарыстоўваюць баваўняную (радзей — лаўсанавую) нітку. У павуцінках звычайна дзве траціны пуху і адна трэць шоўку.

Працэс вытворчасці

[правіць | правіць зыходнік]

Добрую хустку ручной працы вяжуць з трошчанай  (руск.) (бел. пражы: майстрыха спачатку прадзе шчыльную нітку з казінага пуху, а затым злучае яе з шаўковай (баваўнянай) ніткай. Такая хустка-павуцінка або шаль — першапачаткова не выглядае пухнатай. Вырабы пачынаюць пушыцца ў працэсе нашэння. Носіцца такая хустка вельмі доўга.

Добрая майстрыха за месяц можа звязаць дзве павуцінкі сярэдняга памеру ці тры паланціны. На выраб хусткі вялікага памеру або хусткі з малюнкам ці надпісам сыходзіць месяц і больш. Кожная хустка — гэта арыгінальны мастацкі твор, у які ўкладзена нямала творчай працы і цярпення майстрых-пухавязальшчыц.

У Арэнбургскай вобласці вяжуць не толькі ўручную, але і на машынах. Машынныя вырабы прыгожыя і менш дарагія, але не могуць параўнацца з хусткамі ручной працы. Машына пры вязанні «сячэ» пух, і выраб становіцца больш грубым. Такая хустка больш падобная на хустку з вельмі мяккай воўны. Зрэшты, сярэдзінка хусткі некаторымі майстрыхамі вяжацца менавіта на машынцы, паколькі ў гэтым выпадку сярэдзіна вырабу атрымліваецца больш роўнай, аднак ручная праца і ў гэтым выпадку цэніцца вышэй.

Калекцыі хустак

[правіць | правіць зыходнік]

Самая вялікая калекцыя хустак прадстаўлена ў музеі гісторыі Арэнбургскай пуховай хусткі, які з’яўляецца філіялам Арэнбургскага абласнога музея выяўленчых мастацтваў  (руск.) (бел.[4].

Адной з вядомых пухаўніцАрэнбургскай вобласці з’яўляецца Магінур Абдулаўна Хусаінава з с. Сакмара. Яе працы захоўваюцца ў музеях Расіі, Японіі і Малайзіі, у прыватнасці, у Музеі ісламскага мастацтва Малайзіі  (руск.) (бел. ў Куала-Лумпуры і музеі мастацтва Азіі пры Універсітэце Малая  (руск.) (бел.[5][6].

Сакмарская пухаўніца Магінур Хусаінава. Сакмара, 2008 г.

У масавай культуры і літаратуры

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Оренбургский пуховый платок - один из символов России. Искусство.(недаступная спасылка)
  2. ↑ Мезенин Н.А.. Парад всемирных выставок. Москва: Знание (7 красавіка 1990). Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2022.
  3. ↑ Струздюмов Николай Оренбургский платок — пуховязальные места и их обитатели // Современник : Очерки. Рассказы. — 1985. — С. 207.
  4. ↑ Главная | Оренбургский областной музей изобразительных искусств. www.omizo.ru. Архівавана з першакрыніцы 1 кастрычніка 2017. Праверана 1 кастрычніка 2017.
  5. ↑ Ломанцова Инна (2010-03-17). "Чудо привёз с родины". Оренбуржье. Архівавана з арыгінала 2017-10-01. Праверана 2017-10-01.
  6. ↑ Роот, Лилия «Я влюблён в Сакмару и страну Малайзия…» // Сакмарские вести. — 2012. — 26 кастрычніка
  7. ↑ Alexander Bogdanov. Людмила Зыкина Оренбургский пуховый платок Zykina Platok (9 лістапада 2010). Архівавана з першакрыніцы 12 верасня 2017. Праверана 1 кастрычніка 2017.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Бушухина И. В. Оренбургский пуховый платок. — Оренбург: Печатный дом «Димур», 2015. — 272 с.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]