Ахмаду Ахіджа

Ахмаду Ахіджа
фр.: Ahmadou Ahidjo
старшыня Арганізацыі афрыканскага адзінства[d]
6 верасня 1969 — 1 верасня 1970
Папярэднік Хуары Бумедзьен
Пераемнік Kenneth Kaunda[d]
прэм’ер-міністр Камеруна[d]
1 студзеня 1960 — 15 мая 1960
Пераемнік Charles Assalé[d]
1-ы прэзідэнт Камеруна[d]
5 мая 1960 — 6 лістапада 1982
Пераемнік Поль Бія
Нараджэнне 24 жніўня 1924(1924-08-24)[1]
Смерць 30 лістапада 1989(1989-11-30)[2][3][…] (65 гадоў)
Месца пахавання
Жонка Germaine Ahidjo[d]
Веравызнанне іслам
Партыя
Узнагароды
Collar of the Spanish Order of the Civil Merit ордэн Ізабелы Каталічкі Knight Grand Cross in the Order of the Netherlands Lion Collar of the Order of Isabella the Catholic‎ ордэн Зоркі Сацыялістычнай Рэспублікі Румынія Order of Valour Order of Merit Ордэн «За заслугі ў стварэнні дзяржавы»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ахмаду Бабатура Ахіджа (фр.: Ahmadou Babatoura Ahidjo; 24 жніўня 1924(1924-08-24)[1], Гаруа[d] — 30 лістапада 1989(1989-11-30)[2][3][…], Дакар) — камерунскі палітычны і дзяржаўны дзеяч, першы прэзідэнт Камеруна (1960—1982).

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіліся ў Гаруа (Французскі Камерун) у сям’і вясковага старасты з народа фульбэ; яго продкі па маці былі ў рабстве. Вучыўся ў ісламскай школе (мектэб), з 1932 года ў дзяржаўнай пачатковай школе. У 1938 годзе не змог здаць выпускныя экзамены, пасля чаго працаваў некалькі месяцаў пры ветэрынары, затым вярнуўся ў школу і змог здаць выпускныя экзамены праз год. Затым тры гады вучыўся ў адміністрацыйнай школе (Ecole Primaire Supérieur) у Яўндэ. Падчас вучобы вызначыўся таксама ў спорце (веласіпедным і футболе). У 1942 годзе паступіў на дзяржаўную службу ў якасці радыста і працаваў на паштовую службу. Праца ўключала пастаянныя паездкі па ўсёй краіне.

З 1946 года заняўся мясцовай палітыкай. У 1947 годзе быў абраны ў першы заканадаўчы сход Камеруна, у 1956 годзе стаў намеснікам яго старшыні, а з 28 студзеня па 10 мая 1957 года быў старшынёй гэтага дарадчага органа пры французскай адміністрацыі, які насіў назву тэрытарыяльнай Асамблеі Камеруна. У тым жа годзе пасля надання ўсходняму Камеруну аўтаноміі ён стаў намеснікам прэм’ер-міністра, які адказваў за ўнутраныя справы ва ўрадзе французскага Камеруна, які ўзначальваў Андрэ-Мары Мбіда, а 18 лютага 1958 года стаў прэм’ер-міністрам Усходняга Камеруна.

Акрамя таго, уваходзіў у Асамблею Французскага саюза і ў 1954 стаў яе сакратаром. Таксама з 1958 года быў лідарам Камерунскага Саюза, партыі, якая выступала за аб’яднанне брытанскага і французскага Камеруна. Яго падыходу на супрацоўніцтва з каланіяльнымі ўладамі апанавалі радыкальныя антыкаланіялісты, аб’яднаныя ў левы Саюз народаў Камеруна.

Калі французскі Камерун атрымаў незалежнасць у 1960 годзе, Ахіджа, які займаў пасаду прэм’ер-міністра, быў абраны яго прэзідэнтам, а пасля актыўна выступаў за аб’яднанне з Брытанскім Камерунам у адзіную дзяржаву.

У той час, як Ахіджа з 1961 года заклікаў да ўсталявання аднапартыйнага рэжыму і ў 1962 годзе выдаў дэкрэт, які забараняў крытыку яго рэжыму, Андрэ-Мары Мбіда, прысуджаны на гэтай падставе да трох гадоў турэмнага зняволення разам з шэрагам іншых вядучых палітыкаў, узначаліў спіс партыі дэмакратаў Камеруна на выбарах у заканадаўчыя органы ў красавіку 1964 года. ПДК была адзінай палітычнай партыяй, якая адважылася ўдзельнічаць у гэтых выбарах (усе прыкметныя камерунскія палітыкі таго часу ўжо былі альбо ў выгнанні, альбо ў турме, альбо былі вымушаныя ўступіць у партыю ўлады). Вынікі гэтых выбараў, паводле шматлікіх крыніц, прынеслі буйную перамогу ПДК. Аднак вынікі былі груба фальсіфікаваныя на карысць кіруючай прэзідэнцкай партыі. Масавыя пратэсты былі жорстка падушаныя, а пратэстоўцаў масава дэпартавалі ў сумна вядомыя канцлагеры Мантум, Чалірэ і Макола.

У далейшым Ахіджа пераабіраўся на пасаду прэзідэнта ў 1965, 1970, 1975 і 1980 гадах. 1 верасня 1966 года Камерун фактычна стаў пры ім аднапартыйнай дзяржавай на чале з партыяй Камерунскі нацыянальны саюз, старшынёй якой ён заставаўся на працягу 1966—1983 гадоў (у парламент, Нацыянальны сход Камеруна, абіраліся толькі члены гэтай партыі).

Як і іншыя сучасныя яму афрыканскія кіраўнікі, выкарыстоўваў сваю пасаду ў першую чаргу для ўмацавання сваёй асабістай улады, узмацняючы ролю ўласнай партыі ў кіраванні краінай. У 1976 годзе ўсе палітычныя партыі, акрамя яго ўласнай, былі забароненыя. У пачатку 1970-х гадоў ён прыняў новую канстытуцыю, па якой Камерун стаў унітарнай дзяржавай, а аўтаномія Брытанскага Камеруна была скасавана, што выклікала незадаволенасць у Брытанскім Камеруне. Пры гэтым, хоць кіраванне Ахіджа было дыктатарскім і абапіралася на кліенталісцкую сістэму, Камерун у гады яго кіравання быў адной з найбольш стабільных афрыканскіх краін, і эканоміка развівалася адносна паспяхова. Ахінджа называў праводзімы ім курс «планаваным лібералізмам».

Сышоў у адстаўку 4 лістапада 1982 года па стане здароўя (мяркуецца, што яго асабісты лекар, француз, падмануў яго[4][5]). Праз два дні пасаду прэзідэнта заняў прэм’ер-міністр Поль Бія. Такая перадача ўлады, ад паўночніка-мусульманіна да паўднёўца-каталіка, вельмі незвычайная для Афрыкі, і прычыны адстаўкі Ахіджа так і не цалкам ясныя. Існуе версія, што Ахіджа спадзяваўся на тое, што новы прэм’ер-міністр, Бэла Буба Майгары, таксама паўночнік і мусульманін, зможа прыйсці да ўлады, а ролю Бія лічыў другаснай. Так ці інакш, Бія застаўся ва ўладзе больш чым на 40 гадоў. Ахіджа захаваў пасаду старшыні кіруючай партыі Камерунскі Нацыянальны Саюз, але дамогся таго, што Бія стаў віцэ-прэзідэнтам, і выказваў апошняму ўсялякую падтрымку, у 1983 годзе здзейсніўшы падарожжа па краіне ў яго падтрымку.

Аднак пазней у тым жа 1983 годзе стасункі паміж Ахіджа і Бія істотна сапсаваліся, і 19 ліпеня 1983 года Ахіджа вымушаны быў эміграваць у Францыю, а Бія заняўся знішчэннем згадак пра яго, у прыватнасці, заменай партрэтаў Ахіджа на свае, і ліквідацыяй ад улады прыхільнікаў Ахіджа. 22 жніўня Бія абвясціў, што была раскрыта змова з мэтай звяржэння ўлады і Ахіджа ўдзельнічаў у гэтай змове. Адначасова Ахіджа выступіў з рэзкай крытыкай Бія, абвінаваціўшы яго ў злоўжыванні ўладай. Прымірэнне аказалася, нягледзячы на пасярэдніцтва замежных лідараў, немагчымым, і 27 жніўня Ахіджа абвясціў пра сыход з пасады старшыні Камерунскага Нацыянальнага Саюза. У лютым 1984 года адбыўся завочны суд над Ахіджа і двума яго саўдзельнікамі па абвінавачванні ў спробе дзяржаўнага перавароту, і ён быў прысуджаны да смяротнага пакарання, хоць Бія пазней замяніў яго на пажыццёвае зняволенне. Ахіджа са свайго боку адмаўляў удзел у перавароце. У красавіку 1984 года адбылася яшчэ адна спроба дзяржаўнага перавароту. Лічыцца, што яна была арганізавана пры ўдзеле Ахіджа[6].

Пасля папераменна жыў у Францыі, Іспаніі і Сенегале. Памёр у Дакары 30 лістапада 1989 года ад сардэчнага прыступу. Быў пахаваны на могілках Бахія ў Ёфе, самых вялікіх мусульманскіх могілках у Дакары. У снежні 1991 года быў афіцыйна рэабілітаваны ў Камеруне[7], а ў чэрвені 2009 года было дасягнута пагадненне пра яго перапахаванне ў Камеруне.

Яго імем названы стадыён у Яўндэ.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б CameroonWeb Праверана 16 снежня 2024.
  2. ↑ а б Ahmadou Ahidjo // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б Ahmadou Ahidjo // Brockhaus Enzyklopädie
  4. ↑ On The Question of Preventing Coups in Nigeria by Nowamagbe A. Omoigui. Архівавана з першакрыніцы 26 жніўня 2017. Праверана 7 мая 2011.
  5. ↑ The Bakassi Story. Архівавана з першакрыніцы 19 лістапада 2016. Праверана 7 мая 2011.
  6. ↑ Jonathan C. Randal, «Tales of Ex-Leader’s Role In Revolt Stun Cameroon» Архіўная копія ад 19 жніўня 2017 на Wayback Machine, The Washington Post, April 15, 1984, page A01.
  7. ↑ Mamadou Diouf, Les figures du politique en Afrique Архіўная копія ад 2 чэрвеня 2021 на Wayback Machine (1999), page 84.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Амаду Ахиджо (Люди и события) // Новое время. — М.: 1960. — № 3. — С. 27.
  • Harvey Glickman Political Leaders of Contemporary Africa South of the Sahara. — Westport, Connecticut: Greenwood Press, 1992. — ISBN 0-313-26781-2.