Беларускі аўтамабільны завод

ВА «БЕЛАЗ» ААТ «Беларускі аўтамабільны завод»
Тып	Адкрытае акцыянернае таварыства
Заснаванне	1948
Краіна	Беларусь
Размяшчэнне	г. Жодзіна, Мінская вобласць, Рэспубліка Беларусь
Адрас	Жодзін
Ключавыя постаці	Сяргей Алегавіч Нікіфаровіч (генеральны дырэктар)
Галіна	аўтамабільная прамысловасць
Прадукцыя	кар’ерныя самазвалы, цягачы, пагрузчыкі
Уласны капітал	▲479 млн € (2018)[2]
Абавязацельствы	659 254 000 €[3], 659 300 000 €[3], 512 060 000 €[4] і 598 930 000 €[2]
Абарот	▲ $165 млн. (2011 год, Мінфін РБ) ▼ $25 млн. — 250 млрд. рублёў (2013)[1] ▼ $0,2 млн. — 2,9 млрд. рублёў (I квартал 2015)[1]
Чысты прыбытак	▼30,8 млн Br (2020)[5]
Актывы	▲1,08 млрд € (2018)[2]
Колькасць супрацоўнікаў	▼10 614 чал. (2020)[5]
Даччыныя кампаніі	Магілёўскі аўтамабільны завод[6] і ААТ Кавліцмаш[7]
Сайт	belaz.by

ВА «Беларускі аўтамабільны завод» — адзін з найбуйнейшых сусветных вытворцаў кар’ерных самазвалаў вялікай і асабліва вялікай грузападымальнасці, а таксама іншага цяжкага транспартнага абсталявання для горназдабыўной і будаўнічай галін прамысловасці.

Гісторыя

БелАЗ-75570.

У 1948 годзе (згодна з Законам аб пяцігадовым плане аднаўлення народнай гаспадаркі БССР на 1946—1950 гг.) у раёне чыгуначнай станцыі Жодзіна пачалося будаванне машынабудаўнічага завода па выпуску тарфянога абсталявання. У маі 1950 года была выпушчана першая прадукцыя завода: кантэйнеры для перавозкі торфу, варашылкі для яго сушкі і інш.

У лістападзе 1951 года завод тарфянога машынабудавання быў перайменаваны ў завод меліярацыйных і дарожных машын «Дормаш», які выпускаў снегаачышчальнікі, кустарэзы і іншую тэхніку.

Галоўны ўваход БелАЗа

17 красавіка 1958 года прадпрыемства атрымала імя «Беларускі аўтамабільны завод». А 7 лістапада з канвеера БелАЗа сышоў першы самазвал — 25-тонавы МАЗ-525, вытворчасць якога была перададзена на БелАЗ з Мінскага аўтазавода.

У 1960 годзе перад канструктарскім бюро БелАЗа паўстае заданне стварэння новага самазвала, максімальна прыстасаванага для працы ў кар’ерах. За год быў створаны прынцыпова новы аўтамабіль-самазвал грузападымальнасцю 27 тон, доследны ўзор якога быў выпушчаны ў верасні 1961 года.

У 1965 годзе прадпрыемства пачынае серыйны выпуск 27-тонавага самазвала БелАЗ-540.

З 1967 года выпускаецца 40-тонавы самазвал БелАЗ-548А.

У 1968 годзе створаны БелАЗ-549 — самазвал класа грузападымальнасці 75—80 т.

У 1977 годзе былі выпушчаны доследныя ўзоры самазвала БелАЗ-7519 — базавага самазвала класа грузападымальнасці 110—120 тон.

У 1983 г. БелАЗ прыступіў да серыйнай вытворчасці БелАЗ-75211 — самазвала класа грузападымальнасці 170—220 тон.

Пасля распаду СССР БелАЗ не спыніў выпуск ніводнай з мадэляў кар’ерных самазвалаў, якія ахапляюць дыяпазон грузападымальнасцяў ад 30 да 220 т. Наадварот, пачаўся выпуск іншага цяжкага транспартнага абсталявання, такога як пагрузчыкі, бульдозеры, цягачы, тэхніка для падземных прац, машыны для металургічных прадпрыемстваў і г.д.

У 1994 годзе мадэльны шэраг самазвалаў папоўніла машына новага пакалення — 55-тонавы самазвал БелАЗ-7555. Новыя самазвалы выпускаліся ў некалькіх мадыфікацыях, што адрозніваюцца рухавікамі, шынамі розных канструкцый і г.д.

У 1996 годзе прадпрыемства прыступіла да выпуску яшчэ адной перспектыўнай мадэлі — самазвал БелАЗ-75131 грузападымальнасцю 130 тон.

Вялікагрузны самазвал БелАЗ

У верасні 2005 года на БелАЗе быў выпушчаны доследны ўзор кар’ернага самазвала БелАЗ-75600 грузападымальнасцю 320 тон.

За апошні час на БелАЗе былі распрацаваны і выраблены спробавыя партыі:

• 90-тонавых самазвалаў БелАЗ-75570
• 45-тонавых самазвалаў БелАЗ-75450
• 320-тонавых самазвалаў БелАЗ-75600.

На базе асноўных вузлоў БелАЗ-75600 распрацаваны кар’ерны самазвал БелАЗ-75601 грузападымальнасцю 360 тон.

Сярод новых распрацовак Белаза — 160-тонавы самазвал БелАЗ-75170. Выраблены доследныя ўзоры 50-тонавага падземнага самазвала БелАЗ-75810 і 9-тонавай падземнай пагрузна-даставачнай машыны МаАЗ-4055, самазвала павышанай праходнасці МаАЗ-75054 грузападымальнасцю 25 тон, кар’ернага самазвала БелАЗ-75310 грузападымальнасцю 240 тон.

Усяго ж за ўсю гісторыю прадпрыемства Беларускім аўтазаводам распрацавана больш 600 мадыфікацый кар’ерных самазвалаў грузападымальнасцю ад 27 да 360 тон, выпушчана больш 130 тысяч адзінак кар’ерных самазвалаў, якія за ўсю гісторыю прадпрыемства былі адпраўлены ў больш за 70 краін свету.

У 2013 годзе быў выпушчаны самы вялікі ў свеце самазвал БелАЗ-75710 грузападымальнасцю 450 тон^[8].

У 2022 годзе БелАЗ прэзентаваў гібрыдны кар’ерны самазвал грузападымальнасцю 130 тон з дызель-генератарам малой магутнасці і рухавіком ад 55-тоннага кар’ернага самазвала. Дадатковая магутнасць атрымліваецца ад акумулятарных батарэй, што дае магчымасць эканоміць выдаткі на паліва^[9].

Структура прадпрыемства

ААТ «БелАЗ» з’яўляецца кіравальнай кампаніяй холдынга «БелАЗ-Холдынг». Акрамя яе у склад холдынгу ўваходзяць наступныя прадпрыемствы:

• ААТ «Кузлітмаш»
• ААТ «Старадарожскі механічны завод»
• СЗАТ «Магілёўскі вагонабудаўнічы завод»
• ААТ «БелАЗ-Сэрвіс»
• ААТ «Слуцкі завод пад'ёмна-транспартнага абсталявання»

франтальны пагрузчык БелАЗ-7822

Дырэктары

• Мікалай Іванавіч Дзеравянка (1958—1961)
• Іван Раманавіч Сідаровіч (1961—1972)
• Павел Лук’янавіч Марыеў (1992—2007)
• Пётр Аляксандравіч Пархомчык (2007—2020)
• Сяргей Алегавіч Нікіфаровіч (з 2020).

Прадукцыя

Аэрадромны цягач БелАЗ-74212

Сярод тэхнікі, што вырабляецца на заводзе:

• кар’ерныя самазвалы (БелАЗ-75570 і інш.) грузапад’ёмнасцю ад 30 да 360 тон
• тэхніка для забеспячэння вытворчага цыклу ў кар’ерах
• машыны для падземных работ
• бульдозеры
• пагрузчыкі
• аэрадромныя цягачы
• Люблін-БелАЗ (1994—1999)

Тэхніка БелАЗ найбольш запатрабавана ў вугальнай прамысловасці — 46 % ад агульнага аб’ёму продажаў. На долю металургічнай і жалезаруднай прамысловасці прыпадае 12 %, прадпрыемстваў па здабычы дыяментаў і золата, няруднай і будаўнічай галіны — па 9 %, аўтсорсінгавых кампаній — 8 %, каляровай металургіі — 6 %, хімічнай прамысловасці — 4 %.

Па выніках 2019 года было прададзена 849 машын: 796 кар’ерных самазвалаў, 9 шахтных самазвалаў і 44 адзінкі спецтэхнікі. На экспарт было адпраўлена 790 самазвалаў. На расійскі рынак прыпадае каля 75 % продажаў (593 адзінкі тэхнікі). Другім па аб’ёмах рынкам стала Украіна (43 машыны), трэці — Казахстан (26 машын)^[10].

Газета «Новости БелАЗа»

«Новости БелАЗа» — масава-палітычная газета. Першы нумар выйшаў 15 красавіка 1959 года. Першапачатковая назва «Белорусский автозаводец». У 2005 годзе газета перайменавана ў «Новости БелАЗа». Выходзіць адзін раз на тыдзень на 10 паласах. Распаўсюджваецца толькі па падпісцы. Тыраж газеты ў першым паўгоддзі 2013 года — 5 475 экзэмпляраў.

У 2011 годзе газета стала лаўрэатам прэміі Нацыянальнага конкурсу друкаваных сродкаў масавай інфармацыі «Залатая Ліцера», а ў 2012 годзе — пераможцам VIII Нацыянальнага конкурсу і ўладальнікам «Залатой Ліцеры».

Галоўны рэдактар выдання з 2 лютага 2010 па 29 чэрвеня 2012 года — Надзея Макарэвіч, з 30 чэрвеня 2012 года — Сяргей Конан.

Міжнародныя санкцыі

21 чэрвеня 2021 года аўтамабільны завод унесены ў санкцыйны спіс ЕС як «крыніца значных даходаў для рэжыму Лукашэнкі» і адказны за рэпрэсіі супраць грамадзянскай супольнасці^[11][12]. У сваім рашэнні Еўрапейскі савет пазначыў, што ААТ дала свае памяшканні і абсталяванне для правядзення палітычнай акцыі ў падтрымку рэжыму, а супрацоўнікаў, якія ўдзельнічалі ў забастоўках і мірных акцыях пратэсту, палохала і пагражала ім звальненнямі, напрыклад, група людзей была зачыненая ў памяшканні, каб не дапусціць яе далучэння да іншых удзельнікаў акцыі, у той час як кіраўніцтва кампаніі прадставіла СМІ забастоўку як працоўны сход^[11]. Таксама завод санкцыйныя спісы ўключылі Канада^[13][14], Швейцарыя^[15][16]. 6 ліпеня 2021 года да чэрвеньскага пакета санкцый ЕС далучыліся Албанія, Ісландыя, Ліхтэнштэйн, Нарвегія, Паўночная Македонія, Чарнагорыя^[17].

24 сакавіка 2023 года Міністэрства фінансаў ЗША ўвяло абмежавальныя меры датычна Беларускага аўтамабільнага завода і яго дырэктара Сяргея Нікіфаровіча^[18][19]. 12 мая 2023 года Украіна ўвяла санкцыі супраць «БелАЗа», «БелАЗ-сервіса», Старадарожскага механічнага завода, «Кузлітмаша», Магілёўскага вагонабудаўнічага завода^[20].

18 кастрычніка 2023 года Еўрапейскі суд у Люксембургу пастанавіў пакінуць у сіле санкцыі ЕС супраць БелАЗа^[21].

Рэакцыя на санкцыі

Праз санкцыі сваё супрацоўніцтва з ААТ «БелАЗ» спынілі «Rolls-Royce plc  (укр.)», «Becker Group» і яго дыстрыбутар «Geramatic OY», «Данфас», «Liebherr  (укр.)», «Yokohama Rubber Company  (укр.)»^[22][23].

Паводле сумеснага журналісцкага расследавання OCCRP, Беларускага расследавальніцкага цэнтра і Siena, пасля ўвядзення еўрапейскіх санкцый супраць БелАЗа экспарт яго прадукцыі ў Чылі праводзіўся праз беларускую лагістычную фірму, якая кантралюецца грамадзянінам Літвы^[24].

Гл. таксама

• Мінскі аўтамабільны завод
• Мінскі трактарны завод

Зноскі

1. Итоги деятельности ОАО, Министерство финансов Республики Беларусь
2. https://belaz.by/upload/userfiles/BELAZ_2018_IFRS_Audit_RUS_issued.pdf
3. https://belaz.by/upload/userfiles/BELAZ_2016_IFRS_Audit_RUS_ISSUED.pdf
4. https://belaz.by/upload/userfiles/BELAZ_2017_IFRS_Audit_RUS_issued.pdf
5. http://epfr.gov.by/file/82885/content
6. https://www.moaz.by/o-predpriyatii/istoriya/29-about/153-history
7. http://kuzlitmash.by/about-2/istorija-zavoda/
8. Хілько, К. Волат «БелАЗ» / Кірыла Хілько // Наша Ніва. — 2013. — № 37 (826). — 2 кастрычніка. — С. 2.
9. belta.by
10. Цена на уголь упала, в Кузбассе не платят зарплаты. Кому БЕЛАЗ будет продавать свои самосвалы? (руск.)(недаступная спасылка). TUT.by (12 сакавіка 2020). Архівавана з першакрыніцы 9 красавіка 2020. Праверана 12 сакавіка 2020.
11. COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/997 — Афіцыйны часопіс Еўрапейскага Саюза  (укр.), 21.06.2021
12. RFE/RL. In Photos: What EU Sanctions Against Belarus Look Like (англ.). Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода (25 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2021. Праверана 14 жніўня 2021.
13. Consolidated Canadian Autonomous Sanctions List (англ.). Міністэрства міжнародных спраў Канады  (англ.) (19 кастрычніка 2015). Праверана 29 чэрвеня 2021.
14. Entire Economic Spheres Can Be Paralised in Belarus (англ.). Хартыя'97 (12 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2021. Праверана 15 жніўня 2021.
15. Shields, Michael. Swiss widen sanctions list against Belarus (англ.). Reuters (7 ліпеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 7 ліпеня 2021. Праверана 10 ліпеня 2021.
16. Sanctions program: Belarus: Verordnung vom 11. August 2021 über Massnahmen gegenüber Belarus (SR 946.231.116.9), Anhang 7 und 8 (англ.). Дзяржаўны сакратарыят па эканамічных пытаннях  (ням.) (11 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 15 жніўня 2021. Праверана 15 жніўня 2021.
17. Declaration by the High Representative on behalf of the European Union on the alignment of certain third countries with the Council Decision (CFSP) 2021/1002 concerning restrictive measures in view of the situation in Belarus (англ.). Савет Еўрапейскага саюза (6 ліпеня 2021). Праверана 10 верасня 2021.
18. Мінфін ЗША увёў санкцыі супраць беларускіх заводаў МАЗ і БелАЗ
19. Самалёт Лукашэнкі трапіў пад санкцыі ЗША (нявызн.). Новы Час (24 сакавіка 2023).
20. Камбайны «Гомсельмаша» больш не паедуць ва Украіну (нявызн.). Новы Час (12 мая 2023).
21. Еўрапейскі суд адмовіўся здымаць санкцыі з МАЗа і БелАЗа (нявызн.). Наша Ніва (20 кастрычніка 2023).
22. Rolls Royce Ends Cooperation With BelAZ — Хартыя'97, 30 June 2021
23. Чатыры групы буйных замежных кампаніяў спынілі супрацу з БелАЗам і БМЗ (нявызн.). Белсат (25 чэрвеня 2021).
24. Літоўскае «лобі» БелАЗа. Былога намесніка начальніка Віленскай турмы не напалохалі санкцыі (нявызн.). Беларускі расследавальніцкі цэнтр (28 верасня 2021).