Браньск

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Бранск (значэнні).

Горад Браньск польск.: Brańsk Герб Краіна  Польшча Ваяводства Падляскае Павет Бельскі Каардынаты 52°44′40″ пн. ш. 22°50′16″ у. д.^HGЯO Плошча 32,43 км² Вышыня цэнтра 130 м Водныя аб’екты Нурэц Насельніцтва ▼3 583 чал. (31 сакавіка 2021)[1] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Паштовыя індэксы 17-120 TERC 2003021 Афіцыйны сайт bransk.podlaskie.pl Браньск на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Браньск, Браньск-Падляшскі (свая мова Бранськ, Branśk; польск.: Brańsk), традыцыйная беларуская назва Бранск — горад у Польшчы, уваходзіць у склад Бельскага павета Падляскага ваяводства. Утварае гарадскую гміну, таксама з’яўляецца сядзібай вясковай гміны Браньск. Насельніцтва 3822 чал. (2007).

Знаходзіцца за 69 км на паўднёвы захад ад Беластока, на рацэ Нурэц. Побач з горадам праходзіць заходняя мяжа этнічнай тэрыторыі беларусаў.

Гісторыя

• XI ст: разам з іншымі гарадамі Падляшша трапіў пад уладу Яраслава Мудрага.^[2]
• XIII—XIV стст.: увайшоў у склад Вялікага Княства Літоўскага.
• XV ст.: другі цэнтр Бельскай зямлі пасля Бельска.
• 18 студзеня 1493: атрымаў Магдэбургскае права.
• 1513: у Падляшскім ваяводстве.
• XVI ст.: атрымаў герб «у чырвоным полі выява рыцара на кані»^[3]; значны асяродак гандлю, у мястэчку існавалі касцёл і царква.^[4]
• XVI—XVIII стст.: цэнтр староства.
• сяр. XVI ст. — 1768: у Браньску адбываліся пасяджэнні земскага суда Браньскай зямлі, а таксама праводзіліся соймікі шляхты (апошні прайшоў 27 мая 1793 года).
• 1569: паводле ўмоваў Люблінскай уніі перайшоў да Каралеўства Польскага.
• XVIII ст.: пасля Паўночнай вайны пачаў прыходзіць у заняпад.
• 1795: у выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай апынуўся ў складзе Прусіі, з 1807 года — у Расійскай імперыі.
• 1921: паводле ўмоваў Рыжскай мірнай дамовы, апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі.
• 1939: у складзе БССР.
• 1940: цэнтр Браньскага раёна Беластоцкай вобласці
• 1941—1944: знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.
• 16 жніўня 1945: улады СССР перадалі Браньск Польшчы.

Галерэя

• 
  Праваслаўная царква
• 
  Канцылярыя Бранскай зямлі
• 
  Мяшчанскі дом, 1907 г.
• 
  Царква-мураўёўка, 1915—1918 гадоў.

Насельніцтва

• 1580-я гады — каля 1800 чал., у тым ліку шмат шляхты і каля 50 рамеснікаў.^[4]
• 1889 год — 2834 чал. (1373 мужчыны і 1461 жанчына), у тым ліку 1316 іудаістаў.^[5]
• 2007 год — 3822 чал.

Транспарт

Браньск — вузел аўтамабільных шляхоў: 66 (Замбраў — Браньск — Бельск Падляскі) і 681 (Лапы — Браньск — Цехановец).

Турыстычная інфармацыя

Выдатныя мясціны

• Гарадзішча (XI ст.)
• Забудова XIX — пач. XX ст.
• Капліца (XIX ст.)
• Касцёл Унебаўзяцця найсв. Панны Марыі (1859—1862)
• Могілкі яўрэйскія
• Могілкі старыя каталіцкія
• Могілкі старыя праваслаўныя
• Царква св. Сімеона

Страчаная спадчына

• Сінагога

Вядомыя асобы

Маёнтак Калінова каля Браньска на працягу амаль ста гадоў быў у валоданні продкаў Кастуся Каліноўскага.

Гл. таксама

• Масавае забойства беларусаў Падляшша (1946)
• Маляшы
• Помнік праваслаўным жыхарам Беластока, забітым і зніклым без вестак у 1939—1956 гады

Крыніцы

1. https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/062013803021-0922745?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 5 кастрычніка 2022.
2. ЭнцВКЛ 2005, с. 340.
3. Браньск-Падляшскі // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
4. ЭнцВКЛ 2005, с. 341.
5. Брянск, город Гродненской губернии // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Літаратура

• Фіёнік Д. Браньск // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 340—341. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Brańsk // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna (польск.). — Warszawa, 1880. — S. 353.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Браньск
• Бранск на сайце Radzima.org